ਬਹਾਰ (ਰਾਗ)

"ਗ ਕੋਮਲ ਅਰੁ ਦੋ ਨਿਸ਼ਾਦ,ਗਾਵਤ ਰਾਗ ਬਹਾਰ ।

ਮਧ੍ਯ ਰਾਤ੍ਰਿ ਸ਼ਾਡਵ-ਸ਼ਾਡਵ,ਕਾਫੀ ਥਾਟ ਸੁਹਾਏ ।।"

ਚੰਦ੍ਰਿਕਾਸਾਰ ,ਇਕ ਪ੍ਰਚੀਨ ਸੰਗੀਤ ਗ੍ਰੰਥ

ਜਾਣਕਾਰੀ

ਥਾਟ	ਕਾਫੀ
ਸੁਰ	ਆਰੋਹ 'ਚ ਰੇ ਵਰਜਤ ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਧ ਵਰਜਤ ਗੰਧਾਰ (ਗ) ਕੋਮਲ ਅਤੇ ਦੋਂਵੇਂ ਨਿਸ਼ਾਦ ਲਗਦੇ ਹਨ
ਜਾਤੀ	ਸ਼ਾਡਵ-ਸ਼ਾਡਵ
ਵਾਦੀ	ਮਧ੍ਯਮ (ਮ)
ਸੰਵਾਦੀ	ਸ਼ਡਜ (ਸ)
ਅਰੋਹ	ਸ ਮ,ਮ ਪ ਗ ਮ ,ਧ ਨੀ ਸੰ
ਅਵਰੋਹ	ਸੰ ਨੀ ਪ, ਮ ਪ, ਗ ਮ ਰੇ ਸ
ਪਕੜ	ਸ ਮ, ਮ ਪ ਗ ਮ, ਨੀ ਧ ਨੀ ਸੰ
ਠਹਿਰਾਵ ਦੇ ਸੂਰ	ਸ ,ਮ ਪ,
ਸਮਾਂ	ਅੱਧੀ ਰਾਤ
ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਰਾਗ	ਸ਼ਹਾਨਾ ਕਾਨ੍ਹੜਾ ਸ਼ਹਾਨਾ ਬਹਾਰ ਬਸੰਤ ਬਹਾਰ ਅਡਾਨਾ ਬਹਾਰ

ਵਿਸਤਾਰ 'ਚ ਜਾਣਕਾਰੀ

• ਰਾਹ ਬਹਾਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਰਾਗ ਹੈ।

• ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਕਾਫੀ ਥਾਟ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਤੇ ਮਧੁਰ ਰਾਗ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਬਹਾਰ,ਤਿੰਨ ਰਾਗਾਂ,ਰਾਗ ਬਾਗੇਸ਼੍ਰੀ ਰਾਗ ਅਡਾਨਾ ਤੇ ਰਾਗ ਮੀਆਂ ਮਲਹਾਰ,ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੈ।
• ਰਾਗਾ ਬਹਾਰ ਉੱਤਰਾਂਗਵਾਦੀ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਚਲਣ ਤਾਰ ਸਪਤਕ 'ਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਬੇਸ਼ਕ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਗਾਉਣ-ਵਜਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਹੈ ਪਰ ਬਸੰਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਗਾਇਆ-ਵਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰਾਗ ਬਹਾਰ 'ਚ ਰਚੇ ਗੀਤਾਂ 'ਚ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁੱਛ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਇਕ ਮੌਸਮੀ ਰਾਗ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਦੇ ਅਰੋਹ 'ਚ ਪੰਚਮ ਤੇ ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਗੰਧਾਰ ਵਕ੍ਰ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
• ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਦੇ ਅਰੋਹ 'ਚ ਸ਼ੁੱਧ ਨਿਸ਼ਾਦ ਤੇ ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਕੋਮਲ ਨਿਸ਼ਾਦ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸੁਹੱਪਣ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸੁਰੀਲੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।
• ਇਹ ਰਾਗ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਰਸ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਰਾਗ ਹੈ।
• ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਸੁਭਾ ਸ਼ੋਖ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਵਿਚ ਛੋਟਾ ਖਿਆਲ ਘੱਟ ਹੀ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
• ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਸੂਫੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਮੀਰ ਖੁਸਰੋ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ।
• ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਰਾਗ ਮਲਹਾਰ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ।

ਰਾਗ ਬਹਾਰ 'ਚ ਅਲਾਪ

ਸ ਮ,ਮ ਪ ਗ ਮ, ਨੀ ਪ, ਮ ਪ ਗ ਮ , ਧ -- ਨੀ ਸੰ ,ਨੀ ਪ ਮ ਪ ਗ ਮ ,ਸ ਮ ,ਮ ਪ ਗ ਮ ਰੇ ਸ

ਮ -- ਮ ਪ ਗ ਮਧ , (ਨੀ) ਪ ਮ ਪ ਗ --ਮ, ਗਮਧ -- ਨੀ ਪ ਨੀਨੀ ਪਮਪ ਗ ਮ, ਸ ਮ,ਮ ਪ ਗ ਮ, ਰੇ ਸ

ਰਾਗ ਬਹਾਰ 'ਚ ਕੁੱਝ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ

ਗੀਤ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ/ ਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ/ ਗਾਇਕਾ	ਫਿਲਮ/ ਸਾਲ
ਛਮ ਛਮ ਨਾਚਤ ਬਹਾਰ	ਸਲਿਲ ਚੌਧਰੀ/ ਰਾਜੇਂਦਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ	ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ	ਛਾਇਆ/ 1961
ਮਨ ਕੀ ਬੀਨ ਮਤਵਾਰੀ ਬਾਜੇ	ਨੌਸ਼ਾਦ/ਸ਼ਕੀਲ	ਮੁੰਹਮਦ ਰਫੀ/ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ	ਸ਼ਬਾਬ/1954
ਰੇ ਰੇ ਬਹਾਰ ਆਈ	ਨਾਰਾਇਣ ਦੱਤਾ/ ਭਰਤ ਵਿਆਸ	ਮਹੇਂਦਰ ਕਪੂਰ/ ਆਸ਼ਾ ਭੋੰਸਲੇ	ਜੈ ਹਨੁਮਾਨ/ 1973
ਸਕਲ ਬਣਾ ਗਗਨ	ਰੋਸ਼ਨ/ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ	ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ	ਮਮਤਾ/1966

ਹਵਾਲੇ