ਰਵਿੰਦਰ ਕੌਸ਼ਿਕ (ਦੂਜਾ ਨਾਮ: ਨਬੀ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਕੀਰ; 11 ਅਪ੍ਰੈਲ 1952 - ਨਵੰਬਰ 2001) ਇਕ ਕਥਿਤ ਭਾਰਤੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿੰਗ (ਰਾਅ) ਦਾ ਏਜੰਟ ਸੀ ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਛੁਪਿਆ (ਅੰਡਰਕਵਰ) ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।[1][2][3]
ਰਵਿੰਦਰ ਕੌਸ਼ਿਕ ਦਾ ਜਨਮ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਗੰਗਾਨਗਰ ਵਿੱਚ 11 ਅਪ੍ਰੈਲ 1952 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਵੀ ਉਥੋਂ ਕੀਤੀ।[4]
ਕੌਸ਼ਿਕ ਨੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਨਾਟਕੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਿਸਰਚ ਐਂਡ ਐਨਾਲਿਸਿਸ ਵਿੰਗ (RAW) ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵੇਖਿਆ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਬਾਹਰੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ ਹੈ। ਉਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਇਕ ਗੁਪਤ ਭਾਰਤੀ ਏਜੰਟ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਕੌਸ਼ਿਕ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਵਿਆਪਕ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਸੁੰਨਤ ਹੋਈ ਤਾਂਕਿ ਉਹ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਸਕੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਿਖਾਈ ਗਈ, ਇਸਲਾਮਿਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਟੌਪੋਗ੍ਰਾਫੀ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਵੇਰਵਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸ੍ਰੀ ਗੰਗਾਨਗਰ ਤੋਂ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਇਕ ਸ਼ਹਿਰ, ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1975 ਵਿਚ, 23 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ, ਕੌਸ਼ਿਕ ਨੂੰ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਿਸ਼ਨ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[1][4][5]
ਕੌਸ਼ਿਕ ਨੂੰ “ਨਬੀ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਕੀਰ” ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 1975 ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਕਰਾਚੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਐਲਐਲਬੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਕਲਰਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਅਮਾਨਤ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਸੈਨਾ ਦੇ ਇਕ ਯੂਨਿਟ ਵਿੱਚ ਟੇਲਰ ਦੀ ਧੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲੜਕੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ, ਜਿਸਦੀ ਮੌਤ 2012–2013 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ।[6]
1979 ਤੋਂ 1983 ਤੱਕ, ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਿਆਂ, ਉਸਨੇ ਰਾਅ ਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਐਸ. ਬੀ. ਚਵਾਨ ਨੇ 'ਬਲੈਕ ਟਾਈਗਰ' ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।[7]
ਸਤੰਬਰ 1983 ਵਿਚ, ਭਾਰਤੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਕੌਸ਼ਿਕ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ ਲਈ ਇਕ ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰੀ ਸੰਚਾਲਕ, ਇਨਯਤ ਮਸੀਹ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਸੀਹ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕੌਸ਼ਿਕ ਦੀ ਅਸਲ ਪਛਾਣ ਦੱਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੌਸ਼ਿਕ ਨੂੰ ਸਿਆਲਕੋਟ ਦੇ ਇਕ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। 1985 ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਵਿਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਆਲਕੋਟ, ਕੋਟ ਲਖਪਤ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 16 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਮੀਆਂਵਾਲੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀਆਂ ਭੇਜਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ ਹੋਏ ਸਦਮੇ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ।
{{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help); Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
{{cite news}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help); Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)