ਰਾਂਗੇ ਰਾਘਵ
ਤਿਰੂਮੱਲੈ ਨੰਬਾਕਮ ਵੀਰ ਰਾਘਵ ਆਚਾਰੀਆ (ਰਾਂਗੇ ਰਾਘਵ) | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 17 ਜਨਵਰੀ 1923 ਆਗਰਾ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 12 ਸਤੰਬਰ 1962 ਮੁੰਬਈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ |
| ਕਿੱਤਾ | ਲੇਖਕ |
| ਭਾਸ਼ਾ | ਹਿੰਦੀ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਵਿਸ਼ਾ | ਸਮਾਜਵਾਦ |
ਰਾਂਗੇ ਰਾਘਵ (रांगेय राघव) (17 ਜਨਵਰੀ 1923 – 12 ਸਤੰਬਰ 1962), ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਤੇ ਬਹੁਮੁਖੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਲੇ ਰਚਨਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ ਜੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਉਮਰ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਲੇਕਿਨ ਥੋੜੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਕੱਠੇ ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਿਬੰਧਕਾਰ, ਆਲੋਚਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ, ਕਵੀ, ਇਤਹਾਸਵੇਤਾ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਤਾਜ ਲੇਖਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕੌਸ਼ਲ ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸਿਰਜਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਾ ਦਿੱਤੇ।[1] ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ ਰਾਂਗੇ ਰਾਘਵ ਨੇ ਹਿੰਦੀਤਰ ਭਾਸ਼ੀ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਰਾਤਲਾਂ ਉੱਤੇ ਯੁਗੀਨ ਸੱਚ ਵਿੱਚੋਂ ਉਪਜਿਆ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਾਹਿਤ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਇਆ। ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਅਤੇ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਜੀਵਨੀਪਰਕ ਨਾਵਲਾਂ ਦਾ ਢੇਰ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਓ ਲਿਆਂਦੇ ਹੋਏ ਨਵੇਂ ਕਥਾ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸਨੂੰ ਮੌਲਕ ਕਲੇਵਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਨਿਯਮ ਦਿੱਤਾ। ਰਿਪੋਰਤਾਜ ਲਿਖਾਈ, ਜੀਵਨਚਰਿਤਾਤਮਕ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਮਹਾਂਯਾਤਰਾ ਕਥਾ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਪਾਈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ ਸੰਪੰਨਤਾ ਉੱਤਰ-ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ ਰਚਨਾਕਾਰਾਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਚੁਣੋਤੀ ਬਣੀ ।[2]
ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਨਾਵਲ
[ਸੋਧੋ]- ਘਰੌਂਦਾ
- ਵਿਸ਼ਾਦ ਮਠ
- ਮੁਰਦੋਂ ਕਾ ਟੀਲਾ
- ਸੀਧਾ ਸਾਧਾ ਰਾਸਤਾ
- ਹੁਜੂਰ
- ਚੀਵਰ
- ਪ੍ਰਤਿਦਾਨ
- ਅੰਧੇਰੇ ਕੇ ਜੁਗਨੂ
- ਕਾਕਾ
- ਉਬਾਲ
- ਪਰਾਯਾ
- ਦੇਵਕੀ ਕਾ ਬੇਟਾ
- ਯਸ਼ੋਧਰਾ ਜੀਤ ਗਈ
- ਲੋਈ ਕਾ ਤਾਨਾ
- ਰਤਨਾ ਕੀ ਬਾਤ
- ਭਾਰਤੀ ਕਾ ਸਪੂਤ
- ਆਂਧੀ ਕੀ ਨਾਵੇਂ
- ਅੰਧੇਰੇ ਕੀ ਭੂਖ
- ਬੋਲਤੇ ਖੰਡਹਰ
- ਕਬ ਤਕ ਪੁਕਾਰੂੰ
- ਪਕਸ਼ੀ ਔਰ ਆਕਾਸ਼
- ਬੌਨੇ ਔਰ ਘਾਯਲ ਫੂਲ
- ਲਖਿਮਾ ਕੀ ਆਂਖੇਂ
- ਰਾਈ ਔਰ ਪਰ੍ਵਤ
- ਬੰਦੂਕ ਔਰ ਬੀਨ
- ਰਾਹ ਨ ਰੁਕੀ
- ਜਬ ਆਵੇਗੀ ਕਾਲੀ ਘਟਾ
- ਧੂਨੀ ਕਾ ਧੂਆਂ
- ਛੋਟੀ ਸੀ ਬਾਤ
- ਪਥ ਕਾ ਪਾਪ
- ਮੇਰੀ ਭਵ ਬਾਧਾ ਹਰੋ
- ਧਰਤੀ ਮੇਰਾ ਘਰ
- ਆਗ ਕੀ ਪ੍ਯਾਸ
- ਕਲਪਨਾ
- ਪ੍ਰੋਫੇਸਰ
- ਦਾਯਰੇ
- ਪਤਝਰ
- ਆਖਿਰੀ ਆਵਾਜ਼
ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ
[ਸੋਧੋ]- ਸਾਮ੍ਰਾਜ੍ਯ ਕਾ ਵੈਭਵ
- ਦੇਵਦਾਸੀ
- ਸਮੁਦ੍ਰ ਕੇ ਫੇਨ
- ਅਧੂਰੀ ਮੂਰਤ
- ਜੀਵਨ ਕੇ ਦਾਨੇ
- ਅੰਗਾਰੇ ਨ ਬੁਝੇ
- ਐਯਾਸ਼ ਮੁਰਦੇ
- ਇਨਸਾਨ ਪੈਦਾ ਹੁਆ
- ਪਾਂਚ ਗਧੇ
- ਏਕ ਛੋਡ਼ ਏਕ
ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ
[ਸੋਧੋ]- ਅਜੇਯ
- ਖੰਡਹਰ
- ਪਿਘਲਤੇ ਪੱਥਰ
- ਮੇਧਾਵੀ
- ਰਾਹ ਕੇ ਦੀਪਕ
- ਪਾਂਚਾਲੀ
- ਰੂਪਛਾਯਾ
- ਨਾਟਕ
- ਸਵਰਣਭੂਮੀ ਕੀ ਯਾਤ੍ਰਾ
- ਰਾਮਾਨੁਜ
- ਵਿਰੂਢ਼ਕ
ਰਿਪੋਰਤਾਜ
[ਸੋਧੋ]- ਤੂਫ਼ਾਨੋਂ ਕੇ ਬੀਚ
ਆਲੋਚਨਾ
[ਸੋਧੋ]- ਭਾਰਤੀਯ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ ਕੀ ਭੂਮਿਕਾ
- ਭਾਰਤੀਯ ਸੰਤ ਪਰੰਪਰਾ ਔਰ ਸਮਾਜ
- ਸੰਗਮ ਔਰ ਸੰਘਰਸ਼
- ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀਯ ਪਰੰਪਰਾ ਔਰ ਇਤਿਹਾਸ
- ਪ੍ਰਗਤਿਸ਼ੀਲ ਸਾਹਿਤ੍ਯ ਕੇ ਮਾਨਦੰਡ
- ਸਮੀਕਸ਼ਾ ਔਰ ਆਦਰਸ਼
- ਕਾਵ੍ਯ ਯਥਾਰਥ ਔਰ ਪ੍ਰਗਤੀ
- ਕਾਵ੍ਯ ਕਲਾ ਔਰ ਸ਼ਾਸਤਰ
- ਮਹਾਕਾਵ੍ਯ ਵਿਵੇਚਨ
- ਤੁਲਸੀ ਕਾ ਕਲਾ ਸ਼ਿਲਪ
- ਆਧੁਨਿਕ ਹਿੰਦੀ ਕਵਿਤਾ ਮੇਂ ਪ੍ਰੇਮ ਔਰ ਸ਼੍ਰਰੰਗਾਰ
- ਆਧੁਨਿਕ ਹਿੰਦੀ ਕਵਿਤਾ ਮੇਂ ਵਿਸ਼ਯ ਔਰ ਸ਼ੈਲੀ
- ਗੋਰਖਨਾਥ ਔਰ ਉਨਕਾ ਯੁਗ
ਪੁਰਸਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]- ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (1947)
- ਡਾਲਮੀਆ ਪੁਰਸਕਾਰ (1954)
- ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਪੁਰਸਕਾਰ (1957 ਅਤੇ 1959)
- ਰਾਜਸਥਾਨ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (1961)
- ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਪੁਰਸਕਾਰ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ मिश्र, डॉ. देवेन्द्र (१७). "डॉ. रांगेय राघव: एक अद्वितीय उपन्यासकार" (एचटीएम) (in हिन्दी). राजस्थान साहित्य अकादमी, उदयपुर.
{{cite web}}: Check date values in:|year=,|date=, and|year=/|date=mismatch (help); Cite has empty unknown parameters:|accessmonthday=and|accessyear=(help); Unknown parameter|month=ignored (help)CS1 maint: unrecognized language (link) CS1 maint: year (link)[permanent dead link] - ↑ शर्मा, कुमुद (जनवरी २००२). रांगेय राघव:कम उम्र के अनूठे कथाकार. नई दिल्ली: साहित्य अमृत. p. ३३.
{{cite book}}: Check date values in:|year=(help)CS1 maint: year (link)