ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ (ਹਿੰਦੀ: सरस्वती सम्मान) ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ VIII ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ 22 ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਵਾਰਤਕ ਜਾਂ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕੰਮ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾਂ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ।[1][2] ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਗਿਆਨ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2]
ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1991 ਵਿੱਚ ਕੇ ਕੇ ਬਿਰਲਾ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤਹਿਤ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਸਨਮਾਨ ਰਾਸੀ, ਪ੍ਰਸ਼ਸਤੀ ਪੱਤਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਚਿਹਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[1][2][3] ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੈਨਲ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ) ਦੁਆਰਾ ਪਿਛਲੇ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਡਾ. ਹਰੀਵੰਸ਼ ਰਾਏ ਬੱਚਨ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਾਰ ਖੰਡਾਂ, ਕ੍ਯਾ ਭੂਲੂੰ ਕ੍ਯਾ ਯਾਦ ਕਰੂੰ, ਨੀੜ ਕਾ ਨਿਰਮਾਣ ਫਿਰ, ਬਸੇਰੇ ਸੇ ਦੂਰ, ਦਸ਼ਦ੍ਵਾਰ ਸੇ ਸੋਪਾਨ ਤਕ - ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਆਤਮਕਥਾ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[4]
| ਸਾਲ | ਜੇਤੂ | ਰਚਨਾ | ਭਾਸ਼ਾ | Ref. |
|---|---|---|---|---|
| 1991 | ਹਰਿਵੰਸ਼ ਰਾਏ ਬੱਚਨ | ਚਾਰ ਖੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਆਤਮਕਥਾ (ਆਤਮਕਥਾ) |
ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ | [2][5] |
| 1992 | Ramakant Rath | "Sri Radha" (ਕਵਿਤਾ) |
ਉੜੀਆ | [2] |
| 1993 | ਵਿਜੈ ਤੇਂਦੂਲਕਰ | "Kanyadaan" (Play) |
ਮਰਾਠੀ | [2] |
| 1994 | ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ | "Rukh Te Rishi" (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) |
ਪੰਜਾਬੀ | [2] |
| 1995 | ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ | "Nivedyam" (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) |
ਮਲਿਆਲਮ | [2] |
| 1996 | ਸ਼ਮਸੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਫਾਰੂਕੀ | "She`r-e Shor-Angez" | ਉਰਦੂ | [2] |
| 1997 | Manubhai Pancholi | "Kurukshetra" | ਗੁਜਰਾਤੀ | [2] |
| 1998 | Shankha Ghosh | "Gandharba Kabita Guccha" (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) |
ਬੰਗਾਲੀ | [2] |
| 1999 | Indira Parthasarathy | "Ramanujar" (Play) |
ਤਮਿਲ਼ | [2] |
| 2000 | ਮਨੋਜ ਦਾਸ | "Amruta Phala" (ਨਾਵਲ) |
ਉੜੀਆ | [2][6] |
| 2001 | ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ | "Katha Kaho Urvashi" (ਨਾਵਲ) |
ਪੰਜਾਬੀ | [2][7] |
| 2002 | Mahesh Elkunchwar | "Yugant" (Play) |
Marathi | [2] |
| 2003 | Govind Chandra Pande | "Bhagirathi" (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) |
ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ | [2] |
| 2004 | ਸੁਨੀਲ ਗੰਗੋਪਾਧਿਆਏ | "Pratham Alo" (ਨਾਵਲ) |
Bengali | [2] |
| 2005 | K. Ayyappa Panicker | "Ayyappa Panikarude Kritikal" (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) |
Malayalam | [2][8] |
| 2006 | ਜਗਨਨਾਥ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾਸ | "Parikrama" (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) |
Oriya | [9] |
| 2007 | ਨੈਯਰ ਮਸੂਦ | "Taoos Chaman Ki Myna" (ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) |
ਉਰਦੂ | [10][11] |
| 2008 | Lakshmi Nandan Bora | "Kayakalpa" (ਨਾਵਲ) |
[12] | |
| 2009 | ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ | "Lafzan Di Dargah" | ਪੰਜਾਬੀ | [13] |
| 2010 | S. L. Bhyrappa | "Mandra" | ਕੰਨੜ | [3] |
| 2011 | A. A. Manavalan | "Irama Kathaiyum Iramayakalum" | Tamil | [14] |
| 2012 | Sugathakumari | "Manalezhuthu" (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) |
MALAYALAM | [15] |
| 2013 | Govind Mishra | "Dhool Paudho Par" (ਨਾਵਲ) |
[16] | |
| 2014 | Veerappa Moily | "Ramayana Mahanveshanam" (ਕਵਿਤਾ) |
Kannada | [17] |
{{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
{{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
{{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
{{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
{{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
{{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help){{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)