ਸ਼ੌਕਤ ਕੈਫ਼ੀ

ਸ਼ੌਕਤ ਕੈਫ਼ੀ
ਤਸਵੀਰ:Shaukat Kaifi in Umrao Jaan.jpeg
ਉਮਰਾਊ ਜਾਨ 'ਚ ਸ਼ੌਕਤ
ਜਨਮ1927/1928
ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਰਿਆਸਤ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ
ਮੌਤ22 ਨਵੰਬਰ 2019 (ਉਮਰ 91)
ਪੇਸ਼ਾਅਦਾਕਾਰਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ
ਬੱਚੇ

ਸ਼ੌਕਤ ਕੈਫ਼ੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਾਇਰ ਕੈਫ਼ੀ ਆਜ਼ਮੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ ਉਹ ਉਮਰ ਭਰ ਇਪਟਾ, ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਲਿਖਾਰੀ ਸਭਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਰਹੀ।[1] ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ ਉਸ ਦੀ ਬੇਟੀ ਹੈ।[2]

ਜੀਵਨ

[ਸੋਧੋ]

ਸ਼ੌਕਤ ਦਾ ਜਨਮ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਚਲੇ ਗਏ। ਸ਼ੌਕਤ ਕੈਫੀ ਥਿਏਟਰ ਕਰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬੰਬਈ ਆ ਕੇ ਉਹ 'ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥਿਏਟਰ' ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੀ। ਉਹ ਔਰੰਗਾਬਾਦ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਉਰਦੂ ਦੇ ਕਵੀ ਕੈਫੀ ਆਜ਼ਮੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੈਫ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ, ਇੱਕ ਲੜਕਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲੜਕੀ, ਨੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬੇਟਾ, ਬਾਬਾ ਆਜ਼ਮੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੈਮਰਾਮੈਨ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਤਨਵੀ ਆਜ਼ਮੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਜਨਮ ਤੋਂ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਸੀ ਅਤੇ ਊਸ਼ਾ ਕਿਰਨ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਦਾਕਾਰਾ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਸ਼ੌਕਤ ਅਤੇ ਕੈਫੀ ਦੀ ਬੇਟੀ ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ (ਅ. 1950), ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤਕਾਰ ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਸ਼ੌਕਤ ਅਤੇ ਕੈਫੀ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਏ, ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਤਰਾਅ ਚੜਾਅ ਸਹਿਣੇ ਪਏ। ਕੈਫੀ ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵਚਨਬੱਧ ਮੈਂਬਰ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ, ਉਸ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਮੈਂਬਰੀ ਕਾਰਡ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਦਫਨਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ।

ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਇੰਡੀਅਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਥੀਏਟਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (ਆਈ.ਪੀ.ਟੀ.ਏ.) ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕਾਂ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (ਪੀ.ਡਬਲਿਊ.ਏ.) ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ, ਉਸ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਪਾਰਟੀ ਦੁਆਰਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਸੀ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਇਹ ਜੋੜਾ ਆਪਣੇ ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੈਡਰੂਮ ਸੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਸੀ. ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਸਨ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਜਾਂ ਸਿਨੇਮਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਸ਼ੌਕਤ ਨੂੰ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਬੱਗ ਨੇ ਵੀ ਡੱਕ ਲਿਆ ਸੀ। ਪੈਸਾ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੈਸਾ ਅਸਲ ਵਿਚ ਜੋੜੇ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਸੀ।

ਆਖਰਕਾਰ, 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ, ਕੈਫੀ ਨੇ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਮੁੰਬਈ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੋੜ ਲਿਆ। ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਉਹ ਜੁਹੂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਮੁੰਬਈ ਗੁਆਂਢੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਖਰੀਦਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਗਏ। ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨੇ ਸ਼ੌਕਤ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।

ਉਹ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ (ਗਰਮ ਹਵਾ ਅਤੇ ਉਮਰਾਊ ਜਾਨ) ਮੁੱਖ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਸਨ। ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਸਭ ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰੇਲੂ ਫਰਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ।

2002 ਵਿੱਚ ਕੈਫੀ ਆਜ਼ਮੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ੌਕਤ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, "ਕੈਫੀ ਅਤੇ ਮੈਂ" ਲਿਖੀ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਨਾਟਕ "ਕੈਫੀ ਔਰ ਮੈਂ" ਲਈ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਹ 2006 ਵਿੱਚ ਕੈਫੀ ਆਜ਼ਮੀ ਦੀ 4ਵੀਂ ਬਰਸੀ ਮੌਕੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਸ਼ੌਕਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਕੈਫ਼ੀ ਦੀ ਇੱਕ ਨਜ਼ਮ

[ਸੋਧੋ]

ਐਸਾ ਝੋਂਕਾ ਭੀ ਇੱਕ ਆਯਾ ਥਾ ਕੇ ਦਿਲ ਬੁਝਨੇ ਲਗਾ
ਤੂਨੇ ਇਸ ਹਾਲ ਮੇਂ ਭੀ ਮੁਝਕੋ ਸੰਭਾਲੇ ਰੱਖਾ

ਕੁਛ ਅੰਧੇਰੇ ਜੋ ਮਿਰੇ ਦਮ ਸੇ ਮਿਲੇ ਥੇ ਮੁਝਕੋ
ਆਫ਼ਰੀਂ ਤੁਝ ਕੋ, ਕੇ ਨਾਮ ਉਨਕਾ ਉਜਾਲੇ ਰੱਖਾ

ਮੇਰੇ ਯੇ ਸਜ਼ਦੇ ਜੋ ਆਵਾਰਾ ਭੀ ਬਦਨਾਮ ਭੀ ਹੈਂ
ਅਪਨੀ ਚੌਖਟ ਪੇ ਸਜਾ ਲੇ ਜੋ ਤਿਰੇ ਕਾਮ ਕੇ ਹੋਂ

ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ

[ਸੋਧੋ]
ਸਾਲ ਫ਼ਿਲਮ ਭੂਮਿਕਾ
2002 ਸਾਥੀਆ ਬੂਆ
1988 ਸਲਾਮ ਬੰਬੇ! ਕੋਠੇ ਦੀ ਮਾਲਕਣ
1986 ਕਨਗ੍ਰੇਗੇਸ਼ਨ (ਅੰਜੁਮਨ (1986 ਫ਼ਿਲਮ)
1984 ਲੌਰੀ
1982 ਬਾਜ਼ਾਰ ਹਜਨ ਬੀ
1981 ਉਮਰਾਊ ਜਾਨ ਖਾਨੁਮ ਜਾਨ
1977 ਧੂਪ ਛਾਓਂ ਪੰਡਿਤ ਦੀ ਪਤਨੀ
1974 ਫਾਸਲਾ ਪਾਰਵਤੀ ਐਸ. ਚੰਦਰ
1974 ਗਰਮ ਹਵਾ ਜਮੀਲਾ, ਸਲੀਮ ਮਿਰਜ਼ਾ ਦੀ ਪਤਨੀ
1974 ਜੁਰਮ ਔਰ ਸਜ਼ਾ ਰਾਜੇਸ਼ ਦੀ ਮਾਂ
1974 ਵੋਹ ਮੈਂ ਨਹੀਂ
1973 ਨੈਨਾ (1973 ਫ਼ਿਲਮ ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ ਦੀ ਚਾਚੀ/ਤਾਈ
1970 ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ
1964 ਹਕੀਕਤ (1964 ਫ਼ਿਲਮ)

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ "Shammi Kapoor's surprise visit to Shaukat Azmi". CNN-IBN. Archived from the original on 2011-03-19. Retrieved 2011-10-14. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  2. ↑ अली, सुभाषिनी (2019-12-02). "शौकत आपा ज़िंदाबाद..." The Wire - Hindi (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Retrieved 2019-12-02.

ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ

[ਸੋਧੋ]
[ਸੋਧੋ]