Pandit Shankar Ghosh | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 10 October 1935 |
| ਮੌਤ | (ਉਮਰ 80) |
| ਵੰਨਗੀ(ਆਂ) | Hindustani classical music |
| ਕਿੱਤਾ | percussionist |
| ਸਾਜ਼ | Tabla |
ਪੰਡਿਤ ਸ਼ੰਕਰ ਘੋਸ਼ (10 ਅਕਤੂਬਰ 1935-22 ਜਨਵਰੀ 2016) ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਫਾਰੂਖਾਬਾਦ ਘਰਾਣੇ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਏਕਲ ਤਬਲਾ ਵਾਦਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤਬਲੇ ਦੀ ਸੰਗਤ ਦੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਮਕਾਲੀ ਤਬਲਾ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਉਸ ਨੂੰ ਤਬਲਾ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਅਕੈਡਮੀ, ਸੰਗੀਤ ਨਾਟ ਅਕਾਦਮੀ ਦੁਆਰਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਭਾਰਤੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ।[1]
ਉਸ ਨੇ 1953 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ (ਹੁਣ ਕੋਲਕਾਤਾ) ਦੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਘੋਸ਼ ਦੇ ਅਧੀਨ ਤਾਲੀਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਤਬਲੇ ਦੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਇੱਕਹੀ ਟੁਕੜੇ ਨੂੰ ਵਜਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਸ਼ੰਕਰ ਦੁਆਰਾ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈ ਗਈ ਸੀ।
ਉਸਨੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਰੋਦ ਵਾਦਕ ਉਸਤਾਦ ਅਲੀ ਅਕਬਰ ਖਾਨ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਪੰਡਿਤ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ, ਉਸਤਾਦ ਵਿਲਾਇਤ ਖਾਨ, ਪੰਡਿਤ ਨਿਖਿਲ ਬੈਨਰਜੀ, ਸ਼ਰਨ ਰਾਣੀ ਅਤੇ ਪੰਡਿਤ ਵੀ. ਜੀ. ਜੋਗ ਨਾਲ ਵੀ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਤਾਦ ਬੜੇ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਪੰਡਿਤ ਓਮਕਾਰਨਾਥ ਠਾਕੁਰ, ਪੰਡਤ ਵਿਨਾਇਕਰਾਓ ਪਟਵਰਧਨ, ਗਿਰਿਜਾ ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਅਖ਼ਤਰੀ ਬਾਈ ਨਾਲ ਕਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਗ੍ਰੇਗ ਐਲਿਸ, ਪੀਟ ਲੌਕੇਟ ਅਤੇ ਜੌਨ ਬਰਗਾਮੋ ਵਰਗੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਈ. ਟੀ. ਸੀ. ਸੰਗੀਤ ਰਿਸਰਚ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਹਾਫਿਜ਼ ਅਲੀ ਖਾਨ ਅਵਾਰਡ ਵਰਗੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਤਬਲਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਨ ਕਾਟਾ, ਪੈਰਿਸ ਅਤੇ ਬੌਨ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਇਆ ਹੈ।
ਅਲੀ ਅਕਬਰ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਮਿਊਜ਼ਿਕ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੌਰਾਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਅਤੇ ਫਿਊਜ਼ਨ ਦਿੱਗਜਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। ਉਹ ਆਲ-ਡਰੱਮ ਆਰਕੈਸਟਰਾ, "ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਡਰੱਮਜ਼" ਦਾ ਮੋਢੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਏਸ਼ੀਆਡ '82 ਦੇ ਸਮਾਪਤੀ ਸਮਾਰੋਹ ਅਤੇ ਬੀਬੀਸੀ ਪ੍ਰੋਮਜ਼ ਦੇ 100 ਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਲੰਡਨ ਦੇ ਰਾਇਲ ਐਲਬਰਟ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕਾ ਸੰਜੁਕਤਾ ਘੋਸ਼ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਵਿਬਿਕ੍ਰਮ ਘੋਸ਼ ਦਾ ਪਿਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਤਬਲਾ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਜੋ ਅਲੀ ਅਕਬਰ ਖਾਨ ਅਤੇ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਗਿਆ ਸੀ।[2]