ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ

ਇਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ।

ਤਿਉਹਾਰ ਤਾਰੀਖ ਵੇਰਵਾ
ਮਾਘੀ ਜਨਵਰੀ 14
ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ
ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿਚ ਜਾਣ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਉਤਸ਼ਵ ਦੱਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜਨਵਰੀ 5 ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਨਾਮ, ਜਦੋਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਾ ਅਰਥ 10 ਵੇਂ ਬ੍ਰਹਮ ਚਾਨਣ, ਜਾਂ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦਾ ਜਨਮ ਉਤਸਵ ਹੈ। ਇਹ ਦਸਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਨਿਊ ਯੀਅਰ ਮਾਰਚ 13 ਜਾਂ 14 ਸਿੱਖ ਕੈਲੰਡਰ (ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ ਨਵਾਂ ਸਾਲ।
ਹੋਲਾ ਮਹੱਲਾ ਮਾਰਚ
ਹੋਲਾ ਮੁਹੱਲਾ ਵਿਖੇ ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿੱਖ ਕਲਾਕਾਰ
ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ 'ਚ ਸਾਲਾਨਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ ਲੜਾਈਆਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਲੜਾਈਆਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਬਾਅਦ ਕੀਰਤਨ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਕਵਿਤਾ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਅੱਜ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਨਕਲੀ ਲੜਾਈਆਂ ਜਾਂ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਤਲਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਮਾਰਸ਼ਲ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦਰਬਾਰ ਵੀ ਹਨ ਜਿਥੇ ਕੀਰਤਨ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਲਵਾਰਾਂ, ਘੋੜ ਸਵਾਰੀ, ਗੱਤਕਾ (ਸਿੱਖ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟਸ), ਬਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਨਾਲ 'ਸਿੱਖ ਓਲੰਪਿਕ' ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵਿਸਾਖੀ ਅਪ੍ਰੈਲ 14
ਵਿਸਾਖੀ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸ਼ਗੜ ਸਾਹਿਬ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ, ਖਾਲਸੇ ਪੰਥ ਦਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾਈ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਜਨਮ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, ਯੂ. ਕੇ., ਕਨੇਡਾ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਕ ਇਕ ਮੇਲਾ ਜਾਂ ਪਰੇਡ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੇਲੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਸਥਾਨਕ ਸਿੱਖ ਮੰਦਰ (ਗੁਰਦੁਆਰਾ) ਵਿਚ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਸਿੱਖ ਸਰੂਪ ਸਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਟੇਕ ਕੇ ਆਪਣਾ ਸਤਿਕਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਘਰ ਵਿਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਸਾਖੀ ਉਹ ਦਿਨ ਹੈ ਜਿਸ ਦਿਨ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ 10 ਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੀ ਮਿੱਠੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦਿਆਂ ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਪਤਿਸਮਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਸਪਸ਼ਟ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।[1]
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਜੂਨ 16
ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ, ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਜਲੂਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ
ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪੁਰਬ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰਮ ਮਹੀਨੇ ਜੂਨ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। 25 ਮਈ 1606 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਇਕ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਚੰਦੂ ਲਾਲ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਤੇ ਮੁਗਲ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਹੇਠ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਗੁਰਮਤਿ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਕੀਰਤਨ, ਕਥਾ ਅਤੇ ਲੰਗਰ ਵਰਤਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ, ਦੁੱਧ, ਚੀਨੀ, ਤੱਤ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਣੇ ਮਿੱਠੇ ਮਿੱਠੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਨਿਮਰ ਸਹਿਤ ਗੁਰੂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਤਸੀਹਿਆ ਨੂੰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।
ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਸਤੰਬਰ 1
ਸਦੀਵੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਇਕ ਕਾਪੀ
ਇਹ ਉਹ ਦਿਨ ਹੈ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਅਨਾਦਿ ਅਤੇ ਅੰਤਮ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਹੋਣ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਅਕਤੂਬਰ 27
ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ।
ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ (ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ) ਦੇ ਦਿਨ, ਸਿੱਖ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚੋਂ ਰਿਹਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੁਆਰਾ ਬੰਦੀ ਬਣਾਏ ਗਏ 52 ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ 1619 ਵਿਚ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਛੁਡਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਜਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਜ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਵਾਇਤ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ 'ਚ ਬੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਿਵਸ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਜਗਾ ਕੇ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੁਣਦਿਆਂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾ ਕੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਗੁਰਪੁਰਬ ਨਵੰਬਰ 15 ਇਸ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਰ ਸਾਲ ਸਿੱਖ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਤਿਸ਼ਬਾਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਜਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਨਮਦਿਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਨਮਦਿਨ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਅਖੰਡ ਪਾਠ (ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅਠਾਲੀ ਘੰਟੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਪਾਠ) ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਨਮਦਿਨ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਨਗਰ-ਕੀਰਤਨ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ (ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ) ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਾਲਕੀ (ਪਾਲਕੀ) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਗੀਆਂ ਦੇ ਜੱਥੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ, ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਯੰਤੀ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ।
ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨਵੰਬਰ 24
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਸ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇਸ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਦੀ ਕਦਰ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ ਨੇ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਗ਼ੈਰ-ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ।[2][3]

ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਿਤਾਂ (ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਹਿੰਦੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ) ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਦਦ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸਲਾਹ ਤੇ ਮੁਗਲ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਇਸਲਾਮ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਗੇ।
ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸੀਸਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਜਿਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਸਿਰ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਅਵੱਗਿਆ ਵਿਚ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਲੀਖਪੁਰ ਨਾਮਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਨੰਦਪੁਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਸਰਹਿੰਦ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਰਾਜਪਾਲ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਰੱਖਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਜੁਲਾਈ 1675 ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਲੋਹੇ ਦੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਵੰਬਰ 1675 ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਜੰਜ਼ੀਰਾਂ ਵਿਚ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤਕ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਤਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਨਿਹਚਾ ਨੂੰ ਤਿਆਗਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਚਮਤਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਨਕਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ 11 ਨਵੰਬਰ 1675 ਨੂੰ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਵਿਖੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਸੰਬਰ 21 ਅਤੇ 26 ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਜਵਾਨ ਸਰਦਾਰਾਂ (ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ) ਦੀ ਯਾਦ ਹੈ, ਜੋ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਨ। ਦੋ ਵੱਡੇ ਬੇਟੇ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ, ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਮੁਗਲ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਨ। ਦੋਵੇਂ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।[4] ਇਹ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 21 ਦਸੰਬਰ ਅਤੇ 26 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ

[ਸੋਧੋ]

ਕੁਝ ਹੋਰ (ਲਗਭਗ 45) ਤਿਉਹਾਰ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਤੇ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕੁਝ ਖਾਸ ਖੇਤਰਾਂ ਜਾਂ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਪਰੋਕਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਹ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਉਤਸਵ (ਹੋਰ 8 ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜਾ), ਗੁਰਗੱਦੀ ਦਿਵਸ (ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੇ ਪਾਸ), ਜਯੋਤੀ-ਜੋਤ ਦਿਵਸ (ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ), ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਬਸੰਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਪਤੰਗਬਾਜੀ ਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਡਾਲੀ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਛੇਹਰਟਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1595 ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[5] ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਚ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਇਕੱਤਰ ਹੋ ਕੇ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਕੀਰਤਨ ਸਰਵਣ ਅਤੇ ਪਾਠ ਪਾਠ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਥਾਨਕ ਮੇਲੇ ਹਨ ਜੋ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹਨ, ਜਿਸ ਲਈ ਸੈਂਕੜੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਵਿਚ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ:

  • ਫਤਿਹਗੜ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ।
  • ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ।
  • ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਚਾਲੀ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ("ਚਾਲੀ ਅਮਰ) ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਮੁਕਤਸਰ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਭਾਰੀ ਫੌਜਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜ੍ਹੇ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਮੇਲਾ ਮਾਘੀ ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ ਮੇਲਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

 ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ "Sikhism holy days: Baisakhi". BBC. Retrieved 2007-07-08.
  2. ↑ "Archived copy". Archived from the original on 2009-10-09. Retrieved 2011-10-09.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  3. ↑ Surinder Singh Kohli. 1993. The Sikh and Sikhism. P.78-89
  4. ↑ "Zorawar Singh and Fateh Singh". Archived from the original on 2019-03-19. Retrieved 2021-04-01. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  5. ↑ Johar, Surinder Singh Holy Sikh Shrines