Łazarz (Baranowicz)

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	8 marca 1657
Miejscowość	Jassy
Konsekrator	Gedeon

Łazarz
	Łuka Baranowicz
	Arcybiskup czernihowski
	; Łazarz Baranowicz
Data urodzenia	1617
Data śmierci	1693
	Arcybiskup czernihowski
Okres sprawowania	1657–1693
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Patriarchat Konstantynopolitański; Patriarchat Moskiewski
Inkardynacja	Eparchia czernihowska
Śluby zakonne	lata 40. XVII wieku
Diakonat	lata 40. XVII wieku
Prezbiterat	lata 40. XVII wieku
Chirotonia biskupia	8 marca 1657
	Multimedia w Wikimedia Commons

Łazarz, imię świeckie Łuka Baranowicz (ur. 1617 na Białorusi^[1], zm. 22 sierpnia^?/1 września 1693^[1] w Czernihowie) – ukraiński (ruski) poeta^[1], prozaik piszący w języku polskim, cerkiewnosłowiańskim i ukraińskim (ruskim)^[1], w epoce baroku szerzący konceptyzm (idea – conceptus – imago – ars – opus), duchowny prawosławny. Gorliwy obrońca swego Kościoła przeciwko dążeniom jezuitów, polemista językowy^[1]. Nazwany „filarem swego kościoła”.

Rodzina

Rodzina Baranowiczów pochodziła z Litwy (z Jełowego herbu Syrokomla lub Junosza). Przypuszczalnie pochodził z Wilna. Nosił świeckie imię Łuka.

Działalność

Kształcił się w szkole jezuickiej w Kaliszu, po czym przeszedł na prawosławie i kształcił się w klasztorze bractwa kijowskiego. Uczył się języków: greckiego, łacińskiego, polskiego i cerkiewnosłowiańskiego. W wieku 30 lat udał się na dalsze kształcenie. Wysłany przez metropolitę Piotra Mohyłę z Kolegium Kijowsko-Mohylańskiego na studia m.in. do jezuickich uczelni Wilna i Kalisza. Na początku lat 40. wykładał gramatykę, poetykę i retorykę w Kolegium Kijowsko-Mohylańskim. Od 1650, a formalnie od 1657, był rektorem tej uczelni^[1]. Równocześnie w latach 1652–1657 kierował jako przełożony monasterem św. Cyryla w Kijowie^[2].

Wyświęcony na biskupa 8 marca 1657 w Jassach przez Gedeona, metropolitę suczawskiego. Utrzymywał stałe układy z hetmanami Ukrainy, który brali swą inwestyturę z Rosji. W 1667 wezwany był na sobór, który złożył z urzędu patriarchę Nikona. Występował przeciwko Doroszeńce, popierając Brzuchowieckiego, Mnohohrysznego i Skoropadskiego.

W 1657 został biskupem, następnie od 1663^[1] arcybiskupem czernihowskim, piastował ten urząd aż do śmierci.

Przez pewien okres był administratorem kijowskiej metropolii prawosławnej. W 1674 założył drukarnię w Nowogrodzie Siewierskim, którą z czasem przeniósł do Czernihowa, gdzie za jego zgodą wydrukowano 50 książek w różnych językach.

Twórczość

Znany jest jako autor dużej liczby kazań w języku cerkiewnosłowiańskim, w tym monumentalnych zbiorów: Miecz duchowny (1666), Truby słowes propowidnych (Tруби словес проповідних, 1674). W języku polskim napisał ponad 10 polemicznych utworów i zbiorów wierszy, m.in. Żywoty świętych (Kijów 1670)^[1], Lutnia Apollinowa (1671)^[1], Księga śmierci (1676), Księga rodzaju (1676), Filar wiary (1678), W wieniec Bożej Matki (1680), Caryca nieba i ziemi (1683). Tworzył w językach polskim, łacińskim i cerkiewnosłowiańskim.

Dzieła

Żywoty Świętych (Kijów 1670)
Lutnia Apollinowa każdej sprawie gotowa (1671)
Rozmowy o wierze i życiu świętych
Księgi rodzaju
Księga śmierci
O przygodach życia ludzkiego
Nowa miara starej wiary na wymierzenie władzy św. Piotra i papieżów rzymskich i pochodzenie Ducha Św. od Ojca (1675)
Noty pięć ran Chrystusowych (Czernihów 1680)
Wieniec Bożej Matki, świętych ojców kwiatki, Najświętszej Panny sertum ex floribus SS. Partum deckertum (Czernihów 1680)

Uczniowie i następcy

Do uczniów arcybiskupa należeli Joannicjusz Galatowski^[3], Symeon Połocki i Innocenty (Kulczycki) – pierwszy biskup prawosławny w Irkucku, zaliczony do grona świętych rosyjskiej Cerkwi prawosławnej, obecnie patron Syberii. Będąc w podeszłym wieku, Łazarz Baranowicz wybrał swego pomocnika i następcę w osobie Teodozjusza (Połonickiego-Uglickiego).

Biografię Łazarza Baranowicza napisał Stradomski w Dzienniczku misterium osiecenia narodowego za lipiec i sierpień 1852.

Literatura

Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana Saturnina Sikorskiego (1892–1914), tom 6, s. 946.
Encyklopedia Powszechna Orgelbranda (1862–1869), tom 2, s. 860–861.
Енциклопедія українознавства, Lwów 1993, t. 1, s. 91

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Tomkowski 2002 ↓, s. 14.
↑ I. Marholina, Kyryliwśka cerkwa na Dorohożyczach, Horobeć, Kyjiw 2015, s. 9.
↑ Ioannikij, [w:] N.N. Sinkiewicz N.N. i inni, Prawosławnaja Encikłopiedija, t. XXV, 15 września 2015 [dostęp 2023-03-27] (ros.).

Bibliografia

Jan Tomkowski: Słownik pisarzy polskich. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. ISBN 83-7311-294-4. (pol.).

Linki zewnętrzne

Dzieła Łazarza Baranowicza w bibliotece Polona

[CITEREFTomkowski200214-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Tomkowski 2002 ↓, s. 14.

[2] I. Marholina, Kyryliwśka cerkwa na Dorohożyczach, Horobeć, Kyjiw 2015, s. 9.

[:0-3] Ioannikij, [w:] N.N. Sinkiewicz N.N. i inni, Prawosławnaja Encikłopiedija, t. XXV, 15 września 2015 [dostęp 2023-03-27] (ros.).

[1]

[2]

[3]

Podporządkowani Patriarchatowi Konstantynopolitańskiemu	Teofilakt (988–1018) Michał (988–992 ?) Leoncjusz, (lata 90. X wieku) Jan (1018–1035) Teopempt (1035–1051) Hilarion (ok. 1051 – ok. 1054) Efrem (ok. 1054–1061) Jerzy (1062–1076) Jan II (1077–1089) Jan III (1090–1091) Efrem II (1091–1093) Mikołaj (1093–1104) Nikifor (1104–1122) Nikita (1122–1126) Michał II (1128–1147) Klemens (1147–1156) Konstanty I (1156–1159) Teodor (1160–1163) Jan IV (1163–1166) Konstanty I (1167–1170) Michał III, 1171–1173 Jan V (1174–1179) Konstanty III (1179–1183) Nikifor II (1183–1201) Mateusz (1201–1220) Cyryl (1224–1233) Józef (1236–1242) Piotr I (1243–1247) Cyryl II (1247–1281) Maksym (1283–1305) Piotr II (1305–1326) Teognost (1328–1353) Aleksy (1354–1377) Cyprian (1377–1406) Focjusz (1408–1415) Grzegorz (1415–1419) Focjusz, 1419–1431 Gerazym (1433–1435) Izydor, 1437–1447 Jonasz, 1448–1458 Grzegorz II, 1458–1473 Mizael (1475–1480) Symeon (1480–1488) Jonasz II (1489–1494) Makary (1495–1497) Józef II (1499–1501) Jonasz III (1502–1507) Józef III (1507–1521) Józef IV (1522–1534) Makary II (1534–1556) Sylwester I (1556–1567) Jonasz IV (1568–1577) Eliasz (1577–1579) Onezyfor Dziewoczka (1579–1588) Michał Rahoza (Rahoża) 1588–1596 Hiob (Borecki) (1620–1631) Izajasz (Kopiński) (1631–1632) Piotr Mohyła (1632–1647) Sylwester Kossow (1647–1657)
Rezydujący w Czehryniu, nieuznani przez lewobrzeżną starszyznę kozacką	Dionizy Bałaban (1657–1663) Józef Nielubowicz-Tukalski (1663–1676) Antoni Winnicki (1663–1679)
Piastujący urząd metropolity w Kijowie i na lewobrzeżnej Ukrainie	Łazarz (Baranowicz) (1659–1661) Metody (Filimonowicz) (1661–1668) Łazarz (Baranowicz) (1670–1685)
Podporządkowani bezpośrednio Patriarchatowi Moskiewskiemu	Gedeon (Czetwertyński) (1686–?) Warłaam (Jasiński) (1690–1707) Joazaf (Krokowski) (1708–1718) Warłaam (Wonatowicz) (1722–1730) Rafał (Zaborowski) (1731–1747) Tymoteusz (Szczerbacki) (1748–1757) Arseniusz (Mohylański) (1757–1770) Gabriel (Kremenecki) (1770–1783) Samuel (Mysławski) (1783–1796) Hieroteusz (Malicki) (1796–1799) Gabriel (Bănulescu-Bodoni) (1799–1803) Serapion (Aleksandrowski) (1803–1822) Eugeniusz (Bołchowitinow) (1822–1837) Filaret (Amfitieatrow) (1837–1857) Izydor (Nikolski) (1858–1860) Arseniusz (Moskwin) (1860–1876) Filoteusz (Uspienski) (1876–1882) Platon (Gorodiecki) (1882–1891) Joannicjusz (Rudniew) (1891–1900) Teognost Lebiediew (1900–1903) Flawian (Gorodiecki) (1903–1915) Włodzimierz (Bogojawleński) (1915–1918)
W jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego, w Egzarchacie Ukraińskim	Antoni (Chrapowicki) (1918–1919) Michał (Jermakow) (1924–1929) Dymitr (Werbycki) (1930–1932) Sergiusz (Griszyn) (1932–1934) Konstantyn (Diakow) (1934–1937) Mikołaj (Jaruszewicz) (1941–1944) Jan (Sokołow) (1944–1964) Joazaf (Leluchin) (1964–1966) Filaret (Denysenko) (1966–1990)
W jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego, w Ukraińskim Kościele Prawosławnym Patriarchatu Moskiewskiego	Filaret (Denysenko) (1990–1992) Włodzimierz (Sabodan) (1992–2014) Onufry (Berezowski) (od 2014)
Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego	Filaret (Denysenko) (1995–2018)
W jurysdykcji Kościoła Prawosławnego Ukrainy	Epifaniusz (Dumenko) (od 2018)