Afroślepiec

Afroślepiec
	Tachyoryctes
	Rüppell, 1835
	; Afroślepiec wielkogłowy (T. macrocephalus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	ślepcowate
Podrodzina	bambusowce
Plemię	afroślepce
Rodzaj	afroślepiec
	Typ nomenklatoryczny
	Bathyergus splendens Rüppell, 1835
Synonimy
	Chrysomys J.E. Gray, 1843;
	Chrysomys J.E. Gray, 1843;
Gatunki
	4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Afroślepiec^[3] (Tachyoryctes) – rodzaj ssaka z podrodziny bambusowców (Rhizomyinae) w obrębie rodziny ślepcowatych (Spalacidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce (Etiopia, Somalia, Uganda, Kenia, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi i Tanzania)^[4]^[5]^[6].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 159–313 mm, długość ogona 40–95 mm; masa ciała 140–930 g^[5]^[7].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1835 roku niemiecki przyrodnik Eduard Rüppell w publikacji własnego autorstwa poświęconej nowym kręgowcom należącym do fauny Abisynii^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) afroślepiec somalijski (T. splendens).

Etymologia

Tachyoryctes: gr. ταχυς takhus ‘szybko’; ορυκτης oruktēs ‘kopacz’, od ορυσσω orussō ‘kopać’^[8].
Chrysomys: gr. χρυσος khrusos ‘złoto’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[9]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Bathyergus splendens Rüppell, 1835.

Podział systematyczny

Systematyka w obrębie Tachyoryctes jest kontrowersyjna; w zależności od autorów do rodzaju zalicza się jeden, siedem, dziesięć, dwanaście lub czternaście gatunków^[4]^[6]; jednak dostępne dane nie potwierdzają żadnego zaproponowanego dotychczas podziału taksonomicznego dlatego zachodzi potrzeba dodatkowych badań^[5]^[4]^[10]. W takim ujęciu do rodzaju należą dwa powszechnie uznawane gatunki^[10]^[7]^[4]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[3]	Podgatunki^[5]^[4]^[7]	Rozmieszczenie geograficzne^[5]^[4]^[7]	Podstawowe wymiary^[5]^[7]^[a]	Status IUCN^[11]
	Tachyoryctes splendens	Rüppell, 1835	afroślepiec somalijski	gatunek monotypowy	rozdzielone populacje w Afryce Wschodniej (Etiopia, północno-zachodnia Somalia, południowa Uganda, południowo-zachodnia Kenia, wschodnia Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi i północna Tanzania)	DC: 15,9–27 cm DO: 4,9–9,5 cm MC: 140–330 g	LC
	Tachyoryctes macrocephalus	(Rüppell, 1842)	afroślepiec wielkogłowy	2 podgatunki	Etiopia (alpejskie łąki w górach Bale (Oromia); stare zapisy na północy)	DC: 22–31 cm DO: 4–6,5 cm MC: 330–930 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, EN – gatunek zagrożony.

Opisano również gatunki wymarłe^[4]:

Tachyoryctes konjiti Sabatier, 1982^[12] (Etiopia; plejstocen)
Tachyoryctes pliocaenicus Sabatier, 1978^[13] (Etiopia; pliocen)

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b Säugethiere. W: E. Rüppell: Neue Wirbelthiere zu der Fauna von Abyssinien gehörig. Frankfurt am Main: S. Schmerber, 1835–1840, s. 35 (przypis). (niem.).
↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 150. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 231–232. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 328. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f R. Norris: Family Spalacidae (Muroid Mole-rats). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 136–137. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tachyoryctes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-02-08].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 212. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 659.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 188.
↑ ^a ^b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-01]. (ang.).
↑ Taxonomy: Tachyoryctes – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-21]. (ang.).
↑ M. Sabatier. Les rongeurs des sites pléistocènes de Melka-Kunturé, Ethiopie. „Abbay”. 11, s. 45–64, 1982. (fr.).
↑ M. Sabatier. Un nouveau Tachyoryctes (Mammalia, Rodentia) du bassin pliocène de Hadar (Ethiopie). „Geobios”. 11 (1), s. 96, 1978. DOI: 10.1016/S0016-6995(78)80022-9. (fr.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[11] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[rup-1] Säugethiere. W: E. Rüppell: Neue Wirbelthiere zu der Fauna von Abyssinien gehörig. Frankfurt am Main: S. Schmerber, 1835–1840, s. 35 (przypis). (niem.).

[gray-2] J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 150. (ang.).

[miiz-3] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 231–232. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[icmw-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 328. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[hmw-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f R. Norris: Family Spalacidae (Muroid Mole-rats). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 136–137. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[msw-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tachyoryctes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-02-08].

[amw-7] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 212. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655815_659]-8] Palmer 1904 ↓, s. 659.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655344_188]-9] Palmer 1904 ↓, s. 188.

[asm-10] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-01]. (ang.).

[12] Taxonomy: Tachyoryctes – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-08-21]. (ang.).

[sab82-13] M. Sabatier. Les rongeurs des sites pléistocènes de Melka-Kunturé, Ethiopie. „Abbay”. 11, s. 45–64, 1982. (fr.).

[sab78-14] M. Sabatier. Un nouveau Tachyoryctes (Mammalia, Rodentia) du bassin pliocène de Hadar (Ethiopie). „Geobios”. 11 (1), s. 96, 1978. DOI: 10.1016/S0016-6995(78)80022-9. (fr.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[a]

[11]

[12]

[13]