Albin Siwak

Albin Siwak

Albin Siwak (1981)
Data i miejsce urodzenia	27 stycznia 1933 Wołomin
Data i miejsce śmierci	4 kwietnia 2019 Warszawa
Miejsce spoczynku	cmentarz w Rembertowie
Zawód, zajęcie	robotnik, polityk, dyplomata
Partia	PZPR, SdRP, Stronnictwo Narodowe „Ojczyzna”
Rodzice	Józef, Czesława z d. Mielczarek
Dzieci	3
Odznaczenia
Cytaty w Wikicytatach

Albin Siwak (ur. 27 stycznia 1933 w Wołominie, zm. 4 kwietnia 2019 w Warszawie^[1]) – polski robotnik, polityk i związkowiec komunistyczny, autor książek wspomnieniowych oraz działacz społeczny. Członek Biura Politycznego KC PZPR w latach 1981–1986 oraz radca ambasady PRL w Trypolisie w latach 1986–1990.

Życiorys

Grób Albina Siwaka na Cmentarzu w Rembertowie

Syn Józefa i Czesławy z domu Mielczarek. Urodził się w Wołominie. W 1935 r. razem z rodziną przeprowadził się na warszawską Pragę. Jego ojciec był mistrzem budowlanym oraz członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, matka pracowała jako gospodyni domowa^[2]. Okres okupacji niemieckiej spędził wraz z rodziną w Warszawie^[3]. W 1944 został ranny, w wyniku wybuchu granatu stracił oko i palce^[4]. Po zakończeniu wojny razem z ojcem wyjechał na Ziemie Odzyskane, gdzie we wsi Lutry Józef Siwak otrzymał stanowisko wójta^[2][5]. Ukończył siedem klas szkoły podstawowej^[6]. W 1950 r. wyjechał w poszukiwaniu pracy do Warszawy^[7]. Został skierowany do brygady murarskiej na MDM-ie. Szybko stał się przodownikiem pracy i awansowano go na brygadzistę w Zakładzie Robót Montażowych Kombinatu Budownictwa Miejskiego „Warszawa-Wschód”. Należał do Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”^[3]. W jej szeregach pracował przy budowie Nowej Huty. Wielokrotnie wyróżniany wysokimi odznaczeniami państwowymi także po zakończeniu innych większych budów, w których brał udział^{[potrzebny przypis]}. Zmarł 4 kwietnia 2019 r.^[1]

Działalność polityczna

PRL

Od lat 50. XX w. był aktywnym działaczem w związkach zawodowych. W 1968 r. wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[8]. W PZPR związał się z nieformalną narodowo-komunistyczną frakcją tzw. „moczarowców”^[9]. Delegat na VIII, IX i X Zjazd PZPR^[3]. W latach 1972–1981 pełnił funkcję I sekretarza POP w Zakładzie Robót Montażowych Kombinatu Budowlanego „Warszawa-Wschód” (pracował tam od 1953)^[3]. Był członkiem Komitetu Warszawskiego, a od 1978 r. należał do jego egzekutywy^[3]. W latach 1980–1982 był wiceprzewodniczącym Zarządu Głównego Niezależnego Związku Zawodowego Budowlanych, Przemysłu Budowlanego i Spółdzielczości Mieszkaniowej. W 1979 r. Kongres Związków Zawodowych wybrał go na członka Światowej Federacji Związków Zawodowych^{[potrzebny przypis]}.

6 października 1980 r. został zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR. Był członkiem Komitetu Centralnego PZPR od lipca 1981 do stycznia 1990 (do czasu rozwiązania partii)^[10]. W latach 1981–1986 członek Biura Politycznego PZPR^[11]. W tych latach jednocześnie pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Skarg i Interwencji w KC PZPR^[2].

Lata 80.

W latach 80. XX w., obok m.in. Tadeusza Grabskiego, Stefana Olszowskiego, Stanisława Kociołka i Mirosława Milewskiego, był przedstawicielem frakcji dogmatycznej^[12]. Po tzw. karnawale „Solidarności” przestał odgrywać pierwszoplanową rolę w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[13].

W latach 80. był przeciwnikiem i krytykiem NSZZ „Solidarność”^[14]. Oskarżał członków „Solidarności” o przestępstwa kryminalne i posiadanie bardzo dużych majątków^[15]. Według biuletynu „Solidarności” 30 września 1980 mówił przedstawicielom reżimowych związków zawodowych, że powstały specjalne jednostki armii i milicji do tłumienia oporu społecznego (w tym do tłumienia działaczy „Solidarności”). Według relacji siły te miały zostać wykorzystane w okolicach grudnia 1980 r., kiedy PZPR spodziewała się spadku poparcia dla „Solidarności”. W przekazie Siwak wspomniał o sześcioosobowym Komitecie Ocalenia Narodowego z Wojciechem Jaruzelskim i Czesławem Kiszczakiem na czele^[16]. Uważał, że są robotnicy, którzy z powodu presji „Solidarności” popełnili samobójstwo^[17]. Sam Siwak tłumaczył, że niesłusznie uznano go za przeciwnika „Solidarności”, gdyż w związku zawodowym byli również jego koledzy. Zaznaczał jednak, że ostrzegał swoich kolegów przed działaczami Komitetu Obrony Robotników^[18]. Pomimo swoich poglądów i trudności w wyrażaniu myśli (według niepotwierdzonych informacji, wszystkie przemówienia Siwakowi pisał Ryszard Gontarz^[19]) Siwak stał się jednym z czołowych przedstawicieli nurtu robotniczego PZPR, lansowanym przez część partii jako główny przeciwnik Lecha Wałęsy i prawdziwy przedstawiciel robotników^[20]. Pod koniec maja 1981 w Telewizji Polskiej ukazał się reportaż krytykujący Siwaka. W odpowiedzi 105 przewodniczących organizacji związkowych z województwa łódzkiego podpisało list w obronie Siwaka^[21]. Siwak miał kontakt z radzieckimi związkami zawodowymi oraz otrzymał poparcie Międzynarodowego Zrzeszenia Związków Zawodowych Budownictwa, Przemysłu Drzewnego i Przemysłu Materiałów Budowlanych z siedzibą w Helsinkach^[22].

Siwak wiódł prym w oskarżaniu członków PZPR o nadużycia w partii. Politykę Stanisława Kani oceniał negatywnie^[23]. Siwak uważał, że inteligencja jest niepewna pod względem wierności marksizmowi, w przeciwieństwie do klasowo ukształtowanych, lecz prostych robotników^[24]. Krytycznie odnosił się o nurcie reformatorskim, reprezentowanym m.in. przez wiceprezesa Rady Ministrów i redaktora naczelnego „Polityki” Mieczysława Rakowskiego^[14]. Siwak i Rakowski byli często ze sobą porównywani^[25]. Zdaniem Siwaka Rakowski miał skrycie wspierać „Solidarność”^[26] oraz prowadził „oportunistyczną i kapitulancką politykę wobec Solidarności i kontrrewolucji”. W odpowiedzi Rakowski wielokrotnie przekonywał Wojciecha Jaruzelskiego, że Siwak swoją aktywnością działa na niekorzyść PZPR^[25]. Ponadto Siwak szczególnie niechętnie wyrażał się o prezesie Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich Stefanie Bratkowskim, z którym był skonfliktowany^[27]. W obronie Siwaka stawała redakcja tygodnika „Rzeczywistość”^[28].

Był jednym z naczelnych antysemitów w PZPR. W latach 80. sugerował, że Mieczysław Rakowski był Żydem oraz obcym agentem. Głosił, że przedstawiciele „Solidarności” założyli żydowski związek zawodowy, złożony z doradców żydowskich i czerpią informacje z radia izraelskiego^[14]. Antysemickie oskarżenia kierował również wobec Stefana Bratkowskiego^[24].

Bronił wprowadzenia stanu wojennego. Uważał, że stan wojenny był kosztem poniesionym za błędy rządu Edwarda Gierka^[29].

W 1986 r. został wiceprezesem Budowlanego Klubu Sportowego „Skra”. Był inicjatorem budowy pomnika „Poległym w Służbie i Obronie Władzy Ludowej” w Warszawie^[3]. Od 1986 r. pełnił funkcję radcy ambasady PRL w Trypolisie. W 1987 r. został wybrany na przewodniczącego komitetu ds. trwałego upamiętnienia Polaków poległych w II wojnie światowej w obronie Tobruku i okolicznych miejscach^[2]. Odwołany ze swojego stanowiska dyplomatycznego w marcu (według innego źródła w styczniu^[30]) 1990 r. przez ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego^[31].

III RP

Po 1990 r. był członkiem Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej. Z partii został usunięty po konflikcie z Leszkiem Millerem. Związał się na krótki czas ze Stronnictwem Narodowym „Ojczyzna”. Na emeryturze zajął się działalnością pisarską i publicystyczną. Był członkiem zarządu Społecznego Komitetu Obrony Symboli Pamięci Ofiar Wojen^[32][33].

Pod koniec życia związał się z turbosłowianami. Głosił, że odnalazł ślady państwa lechickiego w Libii^[34].

Albin Siwak w kulturze

Ze względu na wzbudzane kontrowersje oraz braki w edukacji, w latach 80. Albin Siwak stał się tematem dowcipów i ataków personalnych. Większość żartów i ataków odnosiła się do jego inwalidztwa. Stefan Bratkowski nazwał go Falconettim (od postaci z serialu Pogoda dla bogaczy, która miała szklane oko), za co frakcja liberalna domagała się od Bratkowskiego przeproszenia Siwaka^[35]. Podczas I Ogólnopolskiego Przeglądu Piosenki Prawdziwej pt. „Zakazane piosenki” Maciej Zembaty wykonał piosenkę Brygadzista Albin. Z Siwaka żartował również Jacek Fedorowicz^[36]. Jego wyuczony zawód (betoniarz) nabrał podwójnego znaczenia i kojarzył się przede wszystkim z partyjnym „betonem” niż z zawodem^[10]. W reakcji na dowcipy w sierpniu 1981 r. Siwak powiedział, że gorsze jest kalectwo umysłowe od fizycznego. Ataki na Siwaka relacjonowała szczegółowo wschodnioniemiecka prasa. „Neues Deutschland” informowało, że pod domem Siwaka zgromadzeni chuligani obrażali go i obrzucali kamieniami^[21].

W 2001 r. powstał film dokumentalny Ja, robotnik budowlany (reżyseria Maria Zmarz-Koczanowicz, scenariusz Teresa Torańska), poświęcony Albinowi Siwakowi^[37].

Życie prywatne

Żonaty, miał trójkę dzieci. Mieszkał w Rembertowie^[6]. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu^[38].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1984)^[2]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1980)^{[potrzebny przypis]}
• Złoty Krzyż Zasługi (1974)^[2]
• Srebrny Krzyż Zasługi (1969)^{[potrzebny przypis]}
• Brązowy Krzyż Zasługi (1957)^{[potrzebny przypis]}
• Złota Syrenka za Odbudowę Stolicy (1971)^{[potrzebny przypis]}
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1972)^[39]
• Złota Odznaka „Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych”^{[potrzebny przypis]}
• Złota Odznaka „Zasłużony działacz związkowy”^{[potrzebny przypis]}
• Złota Odznaka „Zasłużony wychowawca młodzieży” (1980)^{[potrzebny przypis]}
• Złota Odznaka „Zasłużony dla KBM Warszawa Wschód”^{[potrzebny przypis]}
• Złoty Medal „Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej” (1987, przyznany przez Radę Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa)^{[potrzebny przypis]}
• Człowiek roku w TVP (1979)^{[potrzebny przypis]}
• Medal 100 Rocznicy Urodzin Georgi Dymitrowa (Bułgaria, 1983)^[40]
• Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (ZSRR, 1985)^[41]

Publikacje

• Od łopaty do dyplomaty. Wydawnictwo Projekt, Warszawa 2000. ISBN 83-87168-21-1.
• Rozdarte życie. Wydawnictwo Projekt, Warszawa 2000. ISBN 83-87168-23-8.
• Trwałe ślady. Wydawnictwo Żywe Kamienie, Toruń 2002. ISBN 978-83-913800-2-4.
• Historie niewiarygodnie prawdziwe z zakątka Warmii. Wydawnictwo Regionalista, Olsztyn 2009. ISBN 978-83-927282-3-8^[5]
• Bez strachu tom I, Printed by Europa, 2008.
• Bez strachu tom II, Warszawa 2009. ISBN 978-83-930071-2-7.
• Bez strachu tom III, Warszawa 2011. ISBN 978-83-930071-3-4.
• Chciałbym dożyć takich dni, Warszawa 2013. ISBN 978-83-930071-4-1.
• Syndrom gotowanej żaby, Warszawa 2015. ISBN 978-83-930071-1-0.
• Utajniony wyrok, Warszawa 2018. ISBN 978-83-930071-6-5.

Przypisy

1. Nie żyje Albin Siwak. jednodniowka.pl, 2019-04-12. [dostęp 2020-07-28].
2. Albin Siwak – Bez strachu – WSPOMNIENIA STARE I NOWE – czyli jak ujarzmiano Polskę i Polaków.. aferyprawa.eu, 2011-06-20. [dostęp 2020-07-28].
3. Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2020-07-28].
4. Albin Siwak: To ja puściłem szczura o stanie wojennym. i.pl, 2011-07-22. [dostęp 2024-12-07].
5. Historia. Ochrzcili mnie betonem i ciemniakiem. gazetaolsztynska.pl, 2013-09-09. [dostęp 2020-07-28].
6. Od łopaty do dyplomaty. fakty.interia.pl, 2007-01-19. [dostęp 2020-07-28].
7. Albin Siwak: To ja puściłem szczura o stanie wojennym. polskatimes.pl, 2011-07-22. [dostęp 2020-07-28].
8. Maciej Eckardt: Trwały ślad po Siwaku…. mysl-polska.pl, 2019-04-21. [dostęp 2020-07-28].
9. Mateusz Pawlak, Robert Mazurek: Gołębiem może nie byłem – rozmowa Mazurka z Albinem Siwakiem. rp.pl, 2014-08-22. [dostęp 2020-07-28].
10. Sławomir Cenckiewicz (opr.): Chleb będzie bronią ideologiczną. Przemówienie Albina Siwaka na plenarnym posiedzeniu KW PZPR w Gdańsku, 10 czerwca 1983 r.. polska1918-89.pl. [dostęp 2020-07-28].
11. Piotr Osęka: Twardogłowi towarzysze z PZPR kontra „zdrowy nurt robotniczy” Albina Siwaka. wyborcza.pl, 2019-01-28. [dostęp 2020-07-28].
12. Gasztold-Seń 2013 ↓, s. 183.
13. Gasztold-Seń 2013 ↓, s. 186.
14. Gasztold 2019 ↓, s. 193.
15. Gasztold 2019 ↓, s. 209.
16. MacEachin 2011 ↓, s. 220.
17. Gasztold 2019 ↓, s. 242.
18. Gasztold 2019 ↓, s. 213.
19. Gasztold 2019 ↓, s. 448.
20. Gasztold 2019 ↓, s. 223, 442.
21. Gasztold 2019 ↓, s. 223.
22. Gasztold 2019 ↓, s. 271.
23. Gasztold 2019 ↓, s. 360.
24. Gasztold 2019 ↓, s. 446.
25. Przeperski 2021 ↓, s. 273.
26. Gasztold 2019 ↓, s. 369.
27. Gasztold 2019 ↓, s. 446, 456.
28. Gasztold 2019 ↓, s. 298.
29. Gasztold 2019 ↓, s. 555.
30. Gasztold 2019 ↓, s. 705.
31. Piotr Gontarczyk. Myśli betoniarza. „Życie”, 2000-10-21. brak numeru strony
32. Społeczny Komitet Obrony Symboli Pamięci Ofiar Wojen. rejestr.io. [dostęp 2020-07-28].
33. Społeczny Komitet Obrony Symboli i Pamięci Ofiar Wojny. krs-pobierz.pl. [dostęp 2020-07-28].
34. Piotr Głuchowski: Adam i Ewa mówili po polsku, a to był dopiero początek. wyborcza.pl, 2022-01-21. [dostęp 2022-01-26].
35. Gasztold 2019 ↓, s. 222.
36. Gasztold 2019 ↓, s. 222–223.
37. Ja, robotnik budowlany. sfp.org.pl. [dostęp 2020-07-28].
38. Spacer po cmentarzu tropem rembertowskiej historii [online], bprembertow.waw.pl, listopad 2022 [dostęp 2023-04-30] .
39. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 7, 30 kwietnia 1972, s. 5.
40. Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 1 (107), styczeń-marzec 1984, s. 116.
41. Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 4 (114), październik-grudzień 1985, s. 265.

Bibliografia

• Przemysław Gasztold: Towarzysze z betonu. Dogmatyzm w PZPR 1980–1990. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2019. ISBN 978-83-8098-865-1.
• Przemysław Gasztold-Seń. Partia zjednoczona czy podzielona? Różne nurty PZPR w ostatniej dekadzie PRL. „Studia Politologica X”, 2013. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. 
• Douglas J. MacEachin: Amerykański wywiad i konfrontacja w Polsce 1980–1981. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2011. ISBN 978-83-7510-760-9.
• Michał Przeperski: Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021. ISBN 978-83-8229-221-3.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000109523033
• VIAF: 8270249
• LCCN: n2011027917
• GND: 122488946
• PLWABN: 9810646305405606
• NUKAT: n00095975