Aleksander Sewruk

Aleksander Sewruk
Data i miejsce urodzenia

17 stycznia 1912
Kornin

Data i miejsce śmierci

23 listopada 1974
Warszawa

Zawód

aktor, dyrektor teatrów

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941) Medal 30-lecia Polski Ludowej
Odznaka Nagrody Państwowej Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Odznaka „Za zasługi dla województwa warszawskiego” Złota Odznaka honorowa „Zasłużony dla Warmii i Mazur”
Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Aleksandra Sewruka na cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Aleksander Sewruk (ur. 17 stycznia 1912 w Korninie, zm. 23 listopada 1974 w Warszawie[1]) – polski aktor, dyrektor Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie, Teatrów Dramatycznych w Poznaniu i Teatru Ziemi Mazowieckiej w Warszawie.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 17 stycznia 1912 roku w Korninie, w ówczesnym powiecie skwirskim, guberni kijowskiej, w rodzinie Konstantego, księgowego, i Stanisławy z Szabrańskich. W nowe granice odrodzonej Polski przybył w 1920 roku. Osiedlił się wraz z rodziną w Ciechanowcu. Maturę zdał 23 maja 1930 roku w Gimnazjum Państwowym im. Tadeusza Kościuszki w Bielsku Podlaskim. Zaczął studia matematyczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. Po roku przerwał studia i odbył służbę wojskową w Szkole Podcho­rążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 roku i 360. lokatą w korpusie oficerów artylerii[2]. W 1932 roku pracował jako urzędnik. Od 1932 roku był w Ochotni­czych Drużynach Roboczych, potem Junackich Huf­cach Pracy.

10 kwietnia 1939 roku został powołany do służby czynnej. W kampanii wrześniowej walczył jako oficer ogniowy 5. baterii 30 pułku artylerii lekkiej. Po kapitulacji Modlina dostał się do niewoli. Przebywał w obozie w Działdowie, a potem w oflagach II B Arnswalde i II D Gross-Born. W 1940 roku razem z Bolesławem Płotnickim, Józefem Słotwińskim i Leonem Kruczkowskim zorganizował teatr obozowy. Jego pierwszą rolą był Papkin w „Zemście”, wystawionej w 1940 roku. W Arnswalde występował w „Teatrze Symbolów”. Po wyzwoleniu obozu w maju 1945 roku założył objazdowy teatrzyk rewiowy „Oberża Komediantów”, a następnie w latach 1946–1947 występował w teatrze rewiowym Polskiej Dywizji Pancernej w Niemczech.

W czerwcu 1947 roku wrócił do kraju i debiutował rolą Rzecznickiego w „Fantazym” w olsztyńskim teatrze. Od 1949 roku był to teatr łączący dwie sceny – elbląską i olsztyńską – w jednym organizmie. Sewruk występował w nim do 1952 roku. W latach 1952–1957 występował w Teatrach Dramatycznych w Poznaniu oraz współpracował z poznańskim Teatrem Satyry. W 1957 roku objął stanowisko dyrektora i kierownika artystycznego Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie-Elblągu i kierował nim jako dyrektor do 1969 roku. Od 1969 roku do końca życia był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Ziemi Mazowieckiej w Warszawie. Był gorącym rzecznikiem teatru i aktorów.

W filmie zadebiutował w 1953 roku w Celulozie. Chętnie zapraszany na plany filmowe, w latach 1954–1974 wystąpił w 30 filmach i serialach. Zdobył ogólnopolską sławę. Tworzył postacie charakterystyczne, zapadające w pamięć. Występował także w spektaklach Teatru Telewizji (1969–1974) i słuchowiskach Teatru Polskiego Radia (1955–1971).

Od września 1945 roku był mężem Heleny z Wyrzy­kowskich[3] (1919–1988)[4].

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A35-4-8)[4].

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Źródło:[3][6].

Nagrody i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]
  • Nagroda Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich za rolę Łomowa w Oświadczynach Antona Czechowa (1949)
  • Nagroda Artystyczna Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie za podniesienie poziomu artystycznego olsztyńskiej sceny i stworzenie interesujących ról, a szczególnie Iwana Piotrowicza Wojnickiego w Wujaszku Wani Antona Czechowa (1958)
  • Srebrny Medal na I Międzynarodowym Festiwalu w Moskwie za rolę Komandora Kozłowskiego w filmie Orzeł (1959)[7]
  • nagroda na III FTPP w Toruniu za rolę Osborne w Kresie wędrówki R.G. Sheriffa (1961)
  • Nagroda Artystyczna miasta Elbląga (1961)[8]
  • nagroda na V FTPP w Toruniu za role: Maksa w przedstawieniu Piąta kolumna Ernesta Hemingwaya i Króla-Ojca w przedstawieniu Nagi król Eugeniusza Szwarca w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie-Elbląg (1963)
  • Nagroda Państwowa II stopnia za wybitną działalność artystyczną dla rozwoju teatru na Warmii i Mazurach (1966)
  • III nagroda na II OPZTMF w Szczecinie za rolę Onego w przedstawieniu Życie współczesne Sławomira Mrożka w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie (1967)
  • wyróżnienie na XI FTPP w Toruniu za rolę Mamajewa w przedstawieniu Pamiętnik Szubrawca z Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie (1969)
  • Nagroda Artystyczna Województwa Warszawskiego (1971)
  • Nagroda miesięcznika „Warmia i Mazury” (1973)

Źródło:[3][5].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
  • Od 2004 roku przyznawane są „Aleksandry” (statuetki z brązu projektu Ewy Prelewskiej), które są wyróżnieniem dla Aktorów za kreacje aktorskie oraz Przyjaciół Teatru w Elblągu za ich zaangażowanie i wsparcie teatralnej kultury[9].
  • W grudniu 2007 roku elbląski Teatr Dramatyczny przyjął jego imię i działa jako Teatr im. Aleksandra Sewruka[10].
  • W Olsztynie funkcjonuje Policealne Studium Aktorskie im. Aleksandra Sewruka przy Teatrze im. Stefana Jaracza[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Jerzy Sikorski: Galopem przez stulecia : Olsztyn 1353–2003. red. i wybór il. Tomasz Śrutkowski. Olsztyn: Edytor „Wers”, 2003, s. 182. ISBN 83-919110-0-4.
  2. ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 122.
  3. ↑ a b c Aleksander Sewruk, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-12-16].
  4. ↑ a b Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-12-16].
  5. ↑ a b Aleksander Sewruk – LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR [online], leksykonkultury.ceik.eu [dostęp 2024-12-16].
  6. ↑ Franciszek Dorobek. Wspomnienie pośmiertne o Aleksandrze Sewruku. „Notatki Płockie”. 1/80, s. 62–63, styczeń-marzec 1975. Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie. [dostęp 2024-12-16]. 
  7. ↑ Srebrny Medal na MIFF w Moskwie w 1959 roku Oficjalna strona Festiwalu w Moskwie.
  8. ↑ Gdański Rocznik Kulturalny. Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1964, s. 174. [dostęp 2024-12-16].
  9. ↑ Aleksandry teatr.elblag.pl [dostęp 2024-12-16].
  10. ↑ Historia teatru, [w:] teatr.elblag.pl [online] [dostęp 2022-07-04].
  11. ↑ Policealne Studium Aktorskie, O szkole - Studium Aktorskie im. Aleksandra Seweruka w Olsztynie [online], O szkole - Studium Aktorskie im. Aleksandra Seweruka w Olsztynie [dostęp 2022-07-04] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]