Amischotolype

Amischotolype
Ilustracja
Amischotolype sp.
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Klad

rośliny naczyniowe

Klad

Euphyllophyta

Klad

rośliny nasienne

Klasa

okrytonasienne

Klad

jednoliścienne

Rząd

komelinowce

Rodzina

komelinowate

Rodzaj

Amischotolype

Nazwa systematyczna
Amischotolype Hasskarl
Flora 46: 391 (1863)[3]
Typ nomenklatoryczny

Amischotolype glabrata Hassk[4].

Synonimy
  • Forrestia A.Rich[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Amischotolype Hassk. – rodzaj roślin z rodziny komelinowatych. Obejmuje 24 gatunki występujące na obszarach klimatu tropikalnego i subtropikalnego w zachodniej Afryce oraz południowo-wschodniej Azji[3].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów άμισχος (amischos – siedzący, pozbawiony szypułki) oraz τολύπη (tolypi – kłębek wełny), odnosząc się do kwiatostanów tych roślin[5].

Zasięg geograficzny

[edytuj | edytuj kod]

Centrum zróżnicowania rodzaju jest w Azji Południowo-Wschodniej, gdzie występuje 19 z 24 gatunków Amischotolype. Zasięg występowania dwóch (A. dolichandra i A. hookeri) ograniczony jest do Azji Południowej. Gatunek A. glabrata ma najszerszy zasięg występowania, sięgający od Indii do wschodnich Chin i Indonezji. Dwa gatunki Amischotolype występują w środkowo-zachodniej Afryce: A. tenuis występuje tam na obszarze od Nigerii do Demokratycznej Republiki Konga, a A. scandens jest endemitem Gabonu[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Amischotolype hispida
Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne o zróżnicowanym pokroju, ale rzadko pnące, osiągające 3 metry długości[6].
Korzenie
Włókniste, raczej gruboszowate[7].
Pędy
Pełzające kłącze. Łodyga wzniesiona, niekiedy pokładająca się od nasady[6].
Liście
Ulistnienie naprzemianległe na wzniesionym odcinku łodygi, wierzchołkowo skrętoległe. Blaszki liściowe podługowate do równowąsko-lancetowatych, o zwężonej nasadzie i wierzchołku zaostrzonym do ogoniastego, gładkie lub pokryte okrągłymi zgrubieniami, nagie lub owłosione, zasadniczo zielone, nieco skórzaste. Pochwy liściowe rurkowate, ciasno okrywające międzywęźla łodygi, dolne odpadające u dojrzałych roślin, zasadniczo zielone, wierzchołkowo ucięte[6].
Kwiaty
Zebrane w gęsty, zwykle siedzący i główkowaty[8] (niekiedy opisywany jako baldachowierzchotkowy lub wiechowaty[8]) tyrs[6] lub luźniejszy kwiatostan złożony z od jednej do kilku dwurzędek[7][9], wyrastający z kątów liści przebijając pochwę liściową, wsparty trójkątną do romboidalnej podsadką, grubą do skórzastej, nagą do orzęsionej lub pokrytej sztywnymi włoskami, jasnozieloną do purpurowej, z podłużnym grzbietem, niemal obejmującą łodygę[6]. Kwiaty siedzące, niemal siedzące lub krótkoogonkowe[7]. Okwiat raczej promienisty[6]. Trzy listki zewnętrznego okółka okwiatu wolne, łódeczkowate[8], gruboszowate, o tępym wierzchołku, nachodzące na siebie, położony najbardziej na zewnątrz najdłuższy i nachodzący na pozostałe dwa; trzy listki wewnętrznego okółka okwiatu niemal równej wielkości, błoniaste, odwrotnie lancetowate[6], podługowate do okrągławych[8], tępe, szybko więdnące po przekwitnięciu[6]. Sześć pręcików równej długości, o wolnych, pokręconych[6], bródkowatych całkowicie lub częściowo[7] nitkach i kulistawych do podługowatych (deltoidalnych u A. glabrata) główkach[6]. Pylniki pękające wzdłużnie[7]. Zalążnia trójkomorowa[6], z dwoma (niekiedy jednym w tylnej komorze) zalążkami w każdej komorze[8]. Szyjka słupka prosta, zakończona główkowatym znamieniem[6].
Owoce
Zwykle pękające, gruboszowate, białe, różowe, czerwone, liliowe, fioletowe lub zielone[6], kulistawe do trójgraniastych[8] torebki zawierające w każdej komorze do dwóch nerkowatych, pomarszczonych nasion[6].
Gatunki podobne
Rośliny zaliczane do rodzaju Porandra, o generalnie pnącym pokroju i pylnikach pękających przez otwory[7].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Amischotolype monosperma
Kwiatostany Amischotolype sp.
Owoc Amischotolype glabrata
Siedlisko
Lasy pierwotne, brzegi leśnych strumieni, na glebach suchych do bagnistych, również wapiennych[6].
Genetyka
Podstawowa liczba chromosomów x wynosi 9. Liczba diploidalna 2n wynosi 18 lub 36[6].
Cechy fitochemiczne
Z roślin z gatunku A. hispida wyizolowano m.in. takie związki chemiczne, jak: kwas weratrowy, kwas anyżowy, kwas palmitynowy, lignany syringarezinol, pinorezinol i amislignol, palmitynian metylu, linolenian metylu, tokoferole i sterole. Obecny w tych roślinach kwas palmitynowy wykazywał aktywność przeciw prątkowi gruźlicy z wartością MIC 20,0 μg/ml[10].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna
Rodzaj z podplemienia Coleotrypinae w plemieniu Tradescantieae podrodziny Commelinoideae w rodzinie komelinowatych (Commelinaceae)[11].
Wykaz gatunków[3]

Znaczenie użytkowe

[edytuj | edytuj kod]

Niektóre gatunki Amischotolype stosowane są jako rośliny lecznicze. A. gracilis wykorzystywana jest w Malajach przeciwbólowo i na choroby reumatyczne[12]. A. hispida stosowana jest w Chinach w postaci naparu do usuwania zastoju krwi i łagodzenia bólu, a miazga ze świeżych roślin stosowana jest miejscowo w bólu stawów i na okaleczenia[13]. Miazga z korzeni A. hookeri przykładana jest na skaleczenia[12]. A. mollissima stosowana jest w Bangladeszu na malarię[14], a napar z korzeni na choroby reumatyczne[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-07-27] (ang.).
  2. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
  4. ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
  5. ↑ Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of plant names : common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 1999. ISBN 978-0-8493-2675-2.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Helena Duistermaat. A taxonomic revision of Amischotolype (Commelinaceae) in Asia. „Gardens' Bulletin Singapore”. 64 (1), s. 51–131, 2012. 
  7. ↑ a b c d e f Mayur D. Nandikar, Rajaram V. Gurav. A taxonomic account of Amischotolype (Commelinaceae) and notes on the occurrence of Porandra in India. „Journal of Threatened Taxa”. 6 (5), s. 5774–5780, 2014-05-26. DOI: 10.11609/JoTT.o3500.5774-80. 
  8. ↑ a b c d e f Amischotolype. Flora of China (wol. 24). [dostęp 2023-01-30].
  9. ↑ R.B. Faden: Commelinaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 120. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).
  10. ↑ Chun-Wei Chang, Hsun-Shuo Chang, Ming-Jen Cheng, Chien-Fang Peng i inni. Identification of Five New Minor Constituents from the Whole Plant of Amischotolype hispida. „Helvetica Chimica Acta”. 98 (3), s. 347–358, 2015-03. DOI: 10.1002/hlca.201400179. 
  11. ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2023-01-27]. (ang.).
  12. ↑ a b c Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of medicinal and poisonous plants : common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 242-243. ISBN 978-1-4822-5064-0.
  13. ↑ Huagu Ye, Chuyuan Li, Wencai Ye, Feiyan Zeng (red.): Common Chinese Materia Medica. T. 9. Singapore: Springer Nature, 2022, s. 23-24. ISBN 978-981-16-5920-1.
  14. ↑ Christophe Wiart: Medicinal plants in Asia and Pacific for parasitic infections : botany, ethnopharmacology, molecular basis, and future prospects. Londyn: Academic Press, s. 59. ISBN 978-0-12-816812-7.