Andries Hendrik Potgieter

Andries Hendrik Potgieter (ur. 19 grudnia 1792 w Graaff-Reinet w Kolonii Przylądkowej, zm. 16 grudnia 1852 w Schoemansdal w Transwalu)[1] – burski polityk i wojskowy.

Farmer[2], jeden z czołowych przywódców wielkiego treku[3]. Początkowo przewodził grupie voortrekkerów liczącej ok. 40 mężczyzn, później połączył się z ludźmi prowadzonymi przez Sarela Cilliersa[4]. Stworzył pierwszy laager (obóz warowny)[5], dowodził w bitwie z wojownikami plemienia Matabele z 19 października 1836. Współtworzył akt określający zasady funkcjonowania części społeczności burskiej, zwany konstytucją z Tchaba Nchu (2 grudnia 1836)[6]. Objął też stanowisko komendanta i dowódcy Rady Wojennej – stworzonego na podstawie owej konstytucji tworu politycznego. Stracił te funkcje w 1837 w wyniku sporów o dalszy kształt wędrówki z innymi liderami (między innymi Gerhardusem Maritzem i Pieterem Uysem). W 1838 wraz ze swoimi zwolennikami podążył na północ, odłączając się od głównej grupy trekkerów[7]. W tym samym roku założył (wspólnie z ojcem i stryjem Paulusa Krugera[8]) miasto Potchefstroom[9]. Stało się ono centrum administracyjnym odrębnego terytorium kontrolowanego przez Afrykanerów, podlegającego (od momentu zawarcia odpowiedniego porozumienia) Volksraadowi z siedzibą w Pietermaritzburgu.

Po likwidacji Republiki Natalii przez Brytyjczyków (1843) Burowie skupieni wokół Potgietera proklamowali, w kwietniu 1844, Republikę Potchefstroom. Jej dowódcą został sam Potgieter, który w sprawach dotyczących negocjacji z plemionami murzyńskimi, czy administracją brytyjską miał współpracować z Andriesem Pretoriusem[10]. Ten efemeryczny twór polityczny przestał istnieć niedługo później, z powodu nasilającej się penetracji brytyjskiej.

Potgieter zainteresował się wówczas zatoką Delagoa (obecnie Maputo), będącą niejako bramą do reszty świata dla odizolowanego Transwalu, którą odwiedził jeszcze w 1843 roku. Przychylność Portugalczyków, do których należał obszar zatoki skłoniła go do osiedlenia się bliżej Mozambiku i założenia w 1845 roku pierwszej burskiej osady na terenie wschodniego Transwalu – Ohrigstad[11]. W 1848 roku, gdy Brytyjczycy zajęli Transoranię, Potgieter wyruszył do Potchefstroom, gdzie udało mu się wynegocjować z Brytyjczykami, że obszar na północ od rzeki Vaal pozostanie wolny. W tym samym czasie trekkerzy Potgietera (tymczasowo pod dowództwem Jana Valentyna Botha) podążali dalej na północ i w 1848 roku założyli miasto Schoemansdal, gdzie osiadł Potgieter[1].

Potgieter już od wczesnych lat 40. niejednokrotnie najeżdżał na znajdujące się na terenie Transwalu osady plemion Pedi i Suazi, biorąc niewolników i kradnąc bydło, a także urządzał polowania na słonie, po czym wyruszał z łupami nad zatokę Delagoa. Potgieter zginął 16 grudnia 1852 roku podczas jednego z najazdów w nieznanych okolicznościach[12].


Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Andries Hendrik Potgieter. [w:] South African History Online [on-line]. [dostęp 2011-04-22]. (ang.).
  2. ↑ Jan Balicki: Historia Burów : geneza państwa apartheidu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 1980, s. 88. ISBN 83-04-00007-5.
  3. ↑ Rafał Matera: Paulus Kruger : biografia burskiego prezydenta. Toruń: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005, s. 24 - 26. ISBN 83-88089-14-5.
  4. ↑ Jan Balicki: Historia Burów : geneza państwa apartheidu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 1980, s. 90. ISBN 83-04-00007-5.
  5. ↑ Jan Balicki: Historia Burów : geneza państwa apartheidu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 1980, s. 90-91. ISBN 83-04-00007-5.
  6. ↑ Jan Balicki: Historia Burów : geneza państwa apartheidu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 1980, s. 91. ISBN 83-04-00007-5.
  7. ↑ Rafał Matera: Paulus Kruger : biografia burskiego prezydenta. Toruń: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005, s. 28. ISBN 83-88089-14-5.
  8. ↑ Rafał Matera: Paulus Kruger : biografia burskiego prezydenta. Toruń: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005, s. 27. ISBN 83-88089-14-5.
  9. ↑ Jan Balicki: Historia Burów : geneza państwa apartheidu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 1980, s. 107. ISBN 83-04-00007-5.
  10. ↑ Rafał Matera: Paulus Kruger : biografia burskiego prezydenta. Toruń: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005, s. 29-30. ISBN 83-88089-14-5.
  11. ↑ Nelspruit/Mbombela – Origins of Colonial Settlement. [w:] South African History Online [on-line]. [dostęp 2011-04-22]. (ang.).
  12. ↑ Andries Hendrik Potgieter, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2011-04-22] (ang.).