Andrzej Drawicz
 Andrzej Drawicz (1975) | |
| Data i miejsce urodzenia |
20 maja 1932 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 maja 1997 |
| Przewodniczący Radiokomitetu | |
| Okres |
od 1989 |
| Odznaczenia | |
 | |
Andrzej Józef Drawicz (ur. 20 maja 1932 w Warszawie[1], zm. 15 maja 1997 tamże) – polski eseista, krytyk literacki, tłumacz literatury rosyjskiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim[1]. W 1951 r. debiutował jako krytyk w tygodniku „Wieś”. W latach 1954–1964, był współtwórcą i działaczem Studenckiego Teatru Satyryków (STS). Publikował w licznych czasopismach, zwłaszcza na łamach „Współczesności”, w „Literaturze Rosyjskiej”, „Kulturze”, „Poezji”, „Literaturze” i „Literaturze na Świecie”.
Z akt SB wynika, że od lat 50. był zarejestrowany jako TW „Kowalski”, „Zbigniew” (data rejestrowania: 10 września 1953, 30 grudnia 1971 i 23 lipca 1976 roku, nr arch. 7638/1, nr mikrofilmu – 7638/1.).
W latach 1977–1978 wykładał w Instytucie Slawistyki na Uniwersytecie w Kolonii. W latach 1981–1992 pracował w Instytucie Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tu opowiadał studentom o ludziach i dziełach rosyjskiej literatury emigracyjnej, wykładał o Michale Bułhakowie, którego znał wówczas jak mało kto w Europie.
Jako działacz opozycji był w 1976 r. sygnatariuszem Listu 59 – protestu ludzi nauki i kultury przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji PRL. Od 1977 r. był członkiem zespołu redakcyjnego podziemnego kwartalnika „Zapis”. W latach 1979–1981 był członkiem i wykładowcą niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych, a od 1980 członkiem jego rady programowej.
23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[2]. W grudniu 1981 r. został internowany. Po zwolnieniu dalej wykładał w Instytucie Filologii Rosyjskiej UJ, potem przebywał także na stypendiach na uniwersytetach zagranicznych, publikował w drugim obiegu m.in. w „Kulturze Niezależnej”, „Arce” i „Pulsie”. W latach 1989–1991 pełnił funkcję prezesa Komitetu ds. Radia i Telewizji, a następnie kierował Zakładem Literatur Wschodniosłowiańskich w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Był też profesorem Uniwersytetu Warszawskiego na Wydziale Polonistyki. W 1990 wydał ze swoim wstępem pierwsze w świecie krytyczne wydanie „Mistrza i Małgorzaty” w II serii BN (tłum. Witold Dąbrowski i Irena Lewandowska, opracowanie tekstu i przypisy Grzegorz Przebinda). W okresie 1993–1995 przetłumaczył na polski powieść Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata” (opubl. w 1995). Od 1993 był redaktorem naczelnym dwujęzycznego (w języku polskim i rosyjskim) rocznika „Studia Litteraria Polono-Slavica” wydawanego przez Instytut Slawistyki PAN[3]. W 1995 został uhonorowany dziennikarską Nagrodą im. Bolesława Prusa. Zmarł nagle 15 maja 1997. Spoczywa na Powązkach Wojskowych (kwatera 3A tuje-3-4)[4]. W 1997 roku został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[5].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]W książkach o literaturze rosyjskiej XX wieku: Zaproszenie do podróży (1977), Spór o Rosję (1981), Jeszcze Rosja nie zginęła (1988), Mistrz i Diabeł (1987) – popularyzował w Polsce twórczość pisarzy, którą uważał za wartościową artystycznie i poznawczo. Przy wszelkich ograniczeniach, jak kompromisy i przemilczenia, jakimi zostało okupione jej istnienie w oficjalnym obiegu wydawniczym w ZSRR, próbował przemycać cenzurowanych autorów do polskiej świadomości literackiej. Formułując wyważone sądy, biorąc pod uwagę skomplikowaną sytuację pisarzy rosyjskich w kraju i na emigracji, próbował być mediatorem między inteligencją polską a rosyjską (Pocałunek na mrozie[6]).
Walczył ze stereotypami narosłymi wokół obrazu Rosjan i Rosji w Polsce, przekazując Polakom wiedzę o kulturze rosyjskiej i życiu codziennym w sowieckiej Rosji. Autorzy, których dzieła przetłumaczył, to przede wszystkim Bułat Okudżawa, Andriej Płatonow, Wasil Bykau, Wsiewołod Meyerhold, Wieniedikt Jerofiejew, Gieorgij Władimow; przełożył też wspomnienia Nadieżdy Mandelsztam, żony Osipa. Był redaktorem pracy zbiorowej Historia literatury rosyjskiej XX wieku, a także edytorem prozy Michaiła Bułhakowa oraz opowiadań i opowieści Michaiła Zoszczenki.
Swoje wspomnienia opublikował w książce Wczasy pod lufą (1997).
Za szkice o literaturze rosyjskiej otrzymał nagrody Dziennikarzy Niezależnych oraz Stowarzyszenia Dziennikarzy RP.
Cenzura komunistyczna
[edytuj | edytuj kod]Nazwisko Andrzeja Drawicza znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz następujące wytyczne: „Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów”[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b B.D., Drawicz Andrzej, [w:] Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan (red.), Współcześni polscy pisarze i badacze literatury, t. 2, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994, s. 197, ISBN 83-02-05446-1.
- ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).
- ↑ Informacja z bazy Biblioteki Narodowej. [dostęp 2019-05-21].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2019-11-14] (pol.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 maja 1997 r. o nadaniu orderu (M.P. z 1997 r. nr 56, poz. 528).
- ↑ Wydanie rosyjskie- Анджей Дравич. Поцелуй на морозе.Перевод с польского, вступ. статья и прим. М.Малькова. Спб.:2013,электр. изд., испр. и дополн., 199 стр.
- ↑ Strzyżewski 2015 ↓, s. 95.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 95. ISBN 978-83-61344-70-4.
