Andrzej Szczeklik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
29 lipca 1938 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
lekarz |
| Uczelnia | |
| Wydział |
Klinika Chorób Wewnętrznych |
| Odznaczenia | |
 
| |
,_Waszyngtona_Avenue,_Krak%C3%B3w,_Poland.JPG)
Andrzej Tadeusz Szczeklik (ur. 29 lipca 1938 w Krakowie, zm. 3 lutego 2012 tamże[1])[2] – polski lekarz-naukowiec, profesor Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, pisarz eseista i filozof medycyny, wiceprezes Polskiej Akademii Umiejętności, animator Akademii Młodych „PAUeczka Akademicka”. Zajmował się pracą naukową z zakresu kardiologii i pulmonologii.
Biografia i działalność naukowa
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Krakowie, w rodzinie Edwarda, lekarza-kardiologa, i Marianny z Gruszczyńskich (1902–1996)[3][4]. Jego młodszy brat Jerzy (1939–2017[5]), był także lekarzem[6]. W Krakowie uczęszczał do szkoły podstawowej oraz ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. B. Nowodworskiego[7], a w 1955 Średnią Szkołę Muzyczną[8]. W roku 1961 uzyskał dyplom na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Krakowie. Dalej kształcił się na stażach naukowych w Stanach Zjednoczonych: Monmouth Medical Center, New Jersey (1962–1963)[9] i w Szwecji: biochemia medyczna w Karolinska Institutet w Sztokhomie oraz na Uniwersytecie w Uppsali (1970)[10]. W roku 1963 rozpoczął pracę w III Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej we Wrocławiu. W 1966 roku uzyskał stopień naukowy doktora medycyny, a w 1969 doktora habilitowanego z zakresu chorób wewnętrznych. W 1979 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1989 profesora zwyczajnego[11].
Od stycznia 1972 roku objął kierownictwo Kliniki Akademii Medycznej w Krakowie. W latach 1990–1993 był rektorem Akademii Medycznej w Krakowie. Andrzej Szczeklik doprowadził do włączenia wydziałów medycznych do Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1993–1996 pełnił funkcję prorektora ds. Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od roku 1994 członek Papieskiej Akademii Nauk.
W 1975 roku przedstawił teorię rozwoju postaci astmy oskrzelowej, tzw. astmy aspirynowej.
W latach 70. prowadził badania nad prostacykliną i przyczynił się do wprowadzenia analogów prostacykliny do farmakoterapii.
Od 2009 roku był członkiem Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK).
Andrzej Szczeklik był autorem i współautorem ok. 600 prac naukowych, publikowanych w czasopismach międzynarodowych i krajowych. Wydał również kilka monografii i podręczników, także za granicą.
Autor książek przetłumaczonych na język angielski, niemiecki, hiszpański, węgierski, i litewski:
- Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki (Znak, Kraków 2002),
- Kore – O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny (Znak, Kraków 2007)
- Nieśmiertelność. Prometejski sen medycyny (Znak, Kraków 2012)
Był członkiem Papieskiej Akademii Nauk, PAU, PAN i wielu innych towarzystw naukowych. Został uhonorowany tytułem doktora honoris causa uniwersytetów medycznych we: Wrocławiu (1999)[12], Warszawie (2002)[13], Katowicach (2002)[14], i w Łodzi (2003)[15] oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego (2009)[16].
Był kierownikiem II Katedry Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Od listopada 2010 do swojej śmierci był członkiem Faculty of 1000[17].
Od 1967 był żonaty z Marią z Rejmanów[4][18], miał dwóch synów: Michała i Wojciecha i córkę Annę.
Zmarł w Krakowie z powodu zawału serca połączonego z zapaleniem płuc. Pochowany 8 lutego 2012 na cmentarzu Salwatorskim[19] (sektor X-9-11)[20].
Słuch absolutny
[edytuj | edytuj kod]W roku 2014 ukazała się książka pt. Słuch absolutny – wywiad-rzeka, przeprowadzony z prof. Andrzejem Szczeklikiem przez jego przyjaciela i wydawcę, Jerzego Illga. Autor podjął próbę znalezienia odpowiedzi na pytania, co ukształtowało osobowość bohatera książki – jaki dom? jakie lektury? jacy mistrzowie? jakie okoliczności? Na obwolucie książki zamieszczono m.in. zdania[21]:
Leczył najwybitniejszych polskich pisarzy i artystów: Lema, Miłosza, Szymborską, Wajdę, Tischnera, Mrożka. Znany z gry na fortepianie w Piwnicy pod Baranami i z brawurowej jazdy na nartach, był jedną z najbarwniejszych postaci Krakowa. Jego błyskotliwe książki o medycynie: Katharsis, Kore i Nieśmiertelność, stały się bestsellerami nie tylko w Polsce.
Był rzadko spotykanym typem Wielkiego Lekarza, uczonym i humanistą, zadziwiał erudycją i wiedzą z wielu dziedzin – od historii medycyny i jej najnowszych odkryć, poprzez mitologię, alchemię, astrologię, historię sztuki, po muzykologię i poezję. Oddany swemu powołaniu i pacjentom, był Andrzej Szczeklik prawdziwym autorytetem, człowiekiem niezłomnych zasad, bezkompromisowo broniącym etosu swojej profesji, a jednocześnie ciepłym i serdecznym.
Anna Dymna, jedna z pacjentek, napisała[21]:
Wielki Lekarz i humanista profesor Andrzej Szczeklik umiał słuchać drugiego człowieka. Jego „słuch absolutny” pomagał nam żyć i często nas ratował.
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Książki
[edytuj | edytuj kod]- 1971: Zawał serca
- 1979: Sercu na ratunek
- 2002: Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki
- 2006: Choroby wewnętrzne – podręcznik lekarski
- 2007: Kore. O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny
- 2009: Choroby wewnętrzne 2009 - kompendium
- 2009: Katharsis
- 2012: Nieśmiertelność. Prometejski sen medycyny
- 2014: Słuch absolutny. Andrzej Szczeklik w rozmowie z Jerzym Illgiem
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2009)[22]
- Order Ecce Homo „za bezinteresowność i profesjonalizm, za wielkie serce oraz ujmującą wrażliwość duchową w obszarze medycyny i sztuki“ (2008)
- Srebrny Medal Honorowy za Zasługi dla Województwa Małopolskiego (2012, pośmiertnie)[23]
Nagrody i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- 1995 – „Krakowianin Roku” (wraz z Józefem Tischnerem)
- 1995 – członkostwo honorowe The Royal College of Physicians w Londynie za odkrycie zaburzeń krzepnięcia krwi w chorobach serca
- 1997 – Lancet Invesigators Award czasopisma „The Lancet” za odkrycie podłoża genetycznego astmy oskrzelowej (wraz z Markiem Sanakiem)
- 1998 – Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w dziedzinie nauk przyrodniczych i medycznych „za wykrycie mechanizmu przeciwzakrzepowego działania aspiryny oraz badania nad patogenezą i metodami leczenia astmy oskrzelowej indukowanej aspiryną”[24]
- 1999 – tytuł doktora honoris causa Akademii Medycznej we Wrocławiu
- 2001 – nagroda Amerykańskiej Akademii Alergii i Immunologii
- 2001 – tytuł doktora honoris causa Akademii Medycznej w Warszawie
- 2002 – tytuł doktora honoris causa Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach[11]
- 2002 – Nagroda Krakowska Książka Miesiąca (za książkę Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki)
- 2003 – tytuł doktora honoris causa UM w Łodzi
- 2008 – Nagroda Totus („za świadectwo głębokiego humanizmu, inspirowane nauczaniem Jana Pawła II, przekazywane w życiu i twórczości”)
- 2008 – nagroda Clemensa von Pirquet przyznana przez Europejską Akademię Alergologii i Immunologii Klinicznej
- 2008 – tytuł „Ambasador Polszczyzny w Piśmie” przyznany przez Radę Języka Polskiego[25]
- 2008 – nominacja do Nagrody Literackiej Nike za Kore – O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny[26]
- 2009 – tytuł doktora honoris causa UJ Kraków
- 2012 – Nagroda Imienia Św. Kamila, przyznana pośmiertnie („w dowód uznania za całokształt pracy naukowej, nieskazitelną postawę lekarza humanisty oraz skuteczne odkrywanie duszy w medycynie”)[27]
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Podręcznik chorób wewnętrznych wydawany od 2005 roku pod redakcją prof. Andrzeja Szczeklika, po jego śmierci, decyzją wydawcy został przemianowany na „Internę Szczeklika”, dla upamiętnienia jego wkładu w to dzieło i współpracę z wydawcą (Medycyna Praktyczna)[28].
Prof. Andrzej Szczeklik został patronem założonego przez niego w 2011 roku konkursu literackiego pn.: Ogólnopolski Konkurs Literacki dla Lekarzy im. Prof. Andrzeja Szczeklika „Przychodzi wena do lekarza”. Organizatorami konkursu są wydawnictwo Medycyna Praktyczna i Naczelna Izba Lekarska (od VI edycji)[29].
23 września 2013 roku II Klinika Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum UJ została nazwana imieniem prof. Andrzeja Szczeklika. Na korytarzu kliniki odsłonięto pamiątkową tablicę ku czci jej patrona, z cytatem papieża Jana Pawła II: Zadaniem każdego człowieka jest być twórcą własnego życia: człowiek ma uczynić z niego arcydzieło sztuki[30].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Kraków: Zmarł profesor Andrzej Szczeklik. „Polska The TImes”, 2012-02-03.
- ↑ Szczeklik Andrzej, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-11-29].
- ↑ Edward Szczeklik [online], www.sejm-wielki.pl [dostęp 2025-01-13].
- ↑ a b Andrzej Thaddeus Szczeklik | RCP Museum [online], history.rcp.ac.uk [dostęp 2025-01-13].
- ↑ Cmentarz parafialny Kraków Salwator - Jerzy Szczeklik [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2025-01-13].
- ↑ Szczeklikowie [online], forumakademickie.pl [dostęp 2025-01-13].
- ↑ Jerzy Illg: "Tygodnik Powszechny": "Młodość i medycyna". [dostęp 2022-02-10].
- ↑ ks. Zygmunt Podlejski. Bez aureoli. Andrzej Szczeklik 1938–2012. „Laski. Pismo rehabilitacyjno-społeczne z życia dzieła Matki Elżbiety Róży Czackiej”. Rok XXIV, Nr 4–5 (144–145), s. 116–120, 2018. Laski: Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi.
- ↑ Szczeklik Andrzej Tadeusz, [w:] Władysław Tyrański, Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 332, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-02-22].
- ↑ Lidia Becela, Kto jest kim w polskiej medycynie : informator biograficzny, wyd. 1, Warszawa: Interpress, 1987, ISBN 83-223-2339-5, OCLC 19363162 [dostęp 2022-02-10].
- ↑ a b Doktorzy Honoris Causa Śląskiego Uniwersytetu Medycznego > Szczeklik Andrzej. [dostęp 2016-10-16].
- ↑ Doktorzy h.c. UMW | Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu [online], www.umed.wroc.pl [dostęp 2020-07-15].
- ↑ Doktorzy Honoris Causa | Warszawski Uniwersytet Medyczny [online], www.wum.edu.pl [dostęp 2020-07-15] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-07].
- ↑ Lata 1998–2002 – 70 lat Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach [online] [dostęp 2020-07-15] (pol.).
- ↑ Doktorzy Honoris Causa Uniwersytetu Medycznego w roku 2003. a.umed.pl. [dostęp 2017-04-16].
- ↑ Szczeklik doktorem honoris causa UJ [online], pulsmedycyny.pl [dostęp 2020-07-15] (pol.).
- ↑ Andrzej Szczeklik: Former Member in Clinical Immunology – F1000. Faculty of 1000 Ltd. [dostęp 2012-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-13)]. (ang.).
- ↑ Szczeklik [online], www.sejm-wielki.pl [dostęp 2025-01-13].
- ↑ 8 lutego pogrzeb prof. Andrzeja Szczeklika. rynekzdrowia.pl. [dostęp 2012-02-08].
- ↑ Cmentarz parafialny Kraków Salwator - Andrzej Szczeklik [online], krakowsalwator.artlookgallery.com [dostęp 2025-01-13].
- ↑ a b Jerzy Illg: Słuch absolutny. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2014. ISBN 978-83-240-2869-6.
- ↑ M.P. z 2009 r. nr 39, poz. 614 „za wybitne zasługi dla rozwoju alergologii i immunologii klinicznej w Polsce, za osiągnięcia w pracy naukowo-badawczej”.
- ↑ Wręczono Medale Honorowe za Zasługi dla Małopolski [online], www.money.pl [dostęp 2025-01-13] [zarchiwizowane z adresu 2023-12-14] (pol.).
- ↑ Laureaci Nagrody FNP: Prof. dr hab. med. Andrzej Szczeklik. [dostęp 2016-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-05)].
- ↑ Ambasador Polszczyzny rjp.pan.pl [dostęp 2025-01-13].
- ↑ Nagroda Nike 2008. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
- ↑ Nagroda Świętego Kamila 2012. kamilianie.eu, 2015-02-15. [dostęp 2015-02-02].
- ↑ Interna Szczeklika - Podręcznik chorób wewnętrznych 2019 [online], www.mp.pl [dostęp 2020-07-18].
- ↑ Medycyna Praktyczna - WENA [online], www.mp.pl [dostęp 2023-07-09].
- ↑ WK, "Klinika Szczeklika" już oficjalnie nosi imię swego twórcy [ZDJĘCIA] [online], Gazeta Krakowska, 24 września 2013 [dostęp 2020-07-18] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Andrzej Szczeklik, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-05-14].
- Sylwetka na stronie Fundacji Nauki Polskiej. fnp.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-05)].
- Jerzy Vetulani: Andrzej Szczeklik – lekarz, uczony, wojownik, myśliciel
- Zapis rozmowy z prof. Andrzejem Szczeklikiem
- Andrzej Szczeklik - pasja życia [w:] „Świat Lekarza”, Rocznik 2009, Nr 4.
- Medyk – film dokumentalny Urszuli Kijak o prof. Andrzeju Szczekliku w bazie filmpolski.pl
- Strona WWW prof. Andrzeja Szczeklika
- Wojciech Bołoz, Osoba i dokonania prof. Andrzeja Szczeklika. Perspektywa bioetyka [w:] Studia Ecologiae et Bioethicae UKSW, 10(2012)3, s. 9–21.