Antoni Kocjan

Nie mylić z: Antoni Kocyan.
Antoni Kocjan
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 sierpnia 1902
Skalskie, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

13 sierpnia 1944
Warszawa, Polska pod okupacją, III Rzeszy

Zawód, zajęcie

konstruktor

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Srebrny Krzyż Zasługi (II RP)
Multimedia w Wikimedia Commons
Antoni Kocjan jako więzień KL Auschwitz 1940
Orlik 2 przygotowany do startu

Antoni Kocjan (ur. 12 sierpnia 1902 we wsi Skalskie, zm. 13 sierpnia 1944 w Warszawie) – polski inżynier, konstruktor lotniczy szybowców, współpracownik wywiadu AK.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn Michała Kocjana i Franciszki Żurowskiej, urodzony we wsi Skalskie (obecnie dzielnica Olkusza)[1]. Po ukończeniu w 1916 r. szkoły powszechnej, rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego w Olkuszu. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1923 r. zdał maturę, a następnie studiował na Politechnice Warszawskiej na wydziale elektrycznym i lotniczym i w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Zawarł związek małżeński z Elżbietą Zanussi 30 listopada 1929 roku w Warszawie. Podczas studiów był aktywnym członkiem Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej. Nadzorował powstawanie wszystkich samolotów sportowych, jakie powstały w Sekcji (JD-2, WR-1, SP-1), ściśle współpracował z kolegami, którzy później stworzyli Zespół RWD. W 1929 roku ukończył kurs pilotażu i w 1930 zdobył II nagrodę na Zawodach Młodych Pilotów (pierwszej nie przyznano). Później uczestniczył w biciu rekordów wysokości na samolotach RWD-2 i RWD-7.

To ogromne zaangażowanie w pracę w Sekcji Lotniczej spowodowało, iż uzyskał tytuł inżyniera[1] – podobnie jak wielu innych ówczesnych konstruktorów (Jerzy Dąbrowski, Bronisław Żurakowski, Tadeusz Chyliński i inni). W 1931 roku skonstruował swój pierwszy szybowiec szkolno-przejściowy „Czajka”, budowany następnie w serii w kilku odmianach.

W 1932 Kocjan został głównym konstruktorem Warsztatów Szybowcowych na Polu Mokotowskim w Warszawie. Tu, w bardzo skromnych warunkach, opracował wiele doskonałych szybowców. Poprzez szybowiec szkolny „Wrona”, następnie w 1933 szybowiec treningowo-wyczynowy Komar. Te trzy udane szybowce, oraz ich ulepszone wersje „Czajka-bis”, „Wrona-bis” i „Komar-bis”, były budowane w Polsce w dużej serii, a także w mniejszej ilości na licencji za granicą, m.in. w Estonii, Finlandii, Jugosławii, Bułgarii i Palestynie. W 1934 roku opracował szybowiec treningowy „Sroka”, zbudowany również w znacznej ilości. W 1935 roku opracował szybowiec akrobacyjny „Sokół”, zbudowany w niewielkiej ilości, a w 1936, z inż. Szczepanem Grzeszczykiem, dwumiejscowy szybowiec wyczynowy „Mewa”. W 1937 roku powstał najbardziej znany jednomiejscowy wyczynowy szybowiec „Orlik” konstrukcji Kocjana. Jego wersja „Orlik 3” zajęła w 1939 drugie miejsce w konkursie na standardowy szybowiec przewidywanych Letnich Igrzysk Olimpijskich 1940 roku, a na zmodyfikowanym „Orliku 2” w latach 1948–1949 odnosił sukcesy oraz ustanowił światowy rekord wysokości 9600 m amerykański szybownik Paul McCready. W 1937 inż. Kocjan zaprojektował ponadto motoszybowiec „Bąk”, zbudowany w serii ok. 10 sztuk.

Konstrukcje Antoniego Kocjana stanowiły podstawę polskiego szkolnictwa szybowcowego przed II wojną światową i miały znaczny udział w polskim sporcie szybowcowym, będąc wysoce udanymi konstrukcjami. Na podstawie dokumentacji technicznej szybowca przechowanej przez Elżbietę Kocjanową wznowiono produkcję „Komara” w 1949 r. jako IS-B Komar.

Wybuch II wojny światowej zastał Kocjana w Warszawie. Zgodnie z rozkazem, ewakuował się do Lublina, gdzie miał podjąć pracę w lotniczych warsztatach remontowych. Tam został kontuzjowany odłamkiem bomby podczas nalotu. W pierwszych dniach października, Kocjan wraz z żoną Elżbietą wrócił do Warszawy. Po klęsce Polski w kampanii wrześniowej został żołnierzem ZWZ, a następnie Armii Krajowej. Należał do głęboko zakonspirowanej organizacji wywiadowczej „Muszkieterzy”, powstałej na przełomie października i listopada 1939 roku. 19 września 1940 roku zatrzymany w łapance na ulicach Warszawy, został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz (nr 4267), z którego jednak został zwolniony po 10 miesiącach. Cechował się dużą śmiałością w planowaniu działań polskiego ruchu oporu, odwagą i przebiegłością. Widać to było szczególnie w akcjach związanych z organizacją konspiracyjnej produkcji broni, Antoni Kocjan na podstawie fałszywych dokumentów zamawiał części do broni dla AK w niemieckich warsztatach. W podziemiach jego warsztatów szybowcowych (w rejonie skrzyżowania ul. Wawelskiej i al. Niepodległości) działała drukarnia W-4 Tajnych Wojskowych Zakładów Wydawniczych, wykryta przez Niemców 1 czerwca 1944[2]. Wniósł duży wkład w rozpoznanie niemieckiego ośrodka badań rakietowych w Peenemünde oraz rozpracowanie wywiadowcze pocisków rakietowych V-2. Części V-2 i własne analizy miał dostarczyć do Londynu w ramach operacji „Most III”.

2 czerwca 1944 roku został wraz z żoną przypadkowo aresztowany i uwięziony na Pawiaku. Był torturowany przez Gestapo w al. Szucha 25[3]. Zamordowany 13 sierpnia 1944 r. w grupie czterdziestu ostatnich więźniów Pawiaka.

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
Zrekonstruowany dom, miejsce narodzenia Antoniego Kocjana, obecnie muzeum
  • Na warszawskim Bemowie znajduje się ulica Antoniego Kocjana[7].
  • W miejscowości Kiełpin, gmina Łomianki, znajduje się ulica Inżyniera Antoniego Kocjana.
  • Imię Antoniego Kocjana nosi Zespół Szkół nr 3 w Olkuszu[8], a także ulica na olkuskim osiedlu Czarna Góra[9].
  • Nazwisko Antoniego Kocjana jako jednego z dwóch kierowników akcji V1 i V2 zostało umieszczone na pomniku znajdującym przed gmachem Wydziału Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej[10].
  • W 2014 roku na wzgórzu zamkowym w Rabsztynie została zrekonstruowana z użyciem oryginalnych elementów „Chata Kocjana”, dom w którym urodził się Antoni Kocjan. W budynku znajduje się ekspozycja poświęcona życiu konstruktora oraz ekspozycja etnograficzna[11].
  • Polskie Stowarzyszenie Motoszybowcowe przyjęło imię Antoniego Kocjana[12].
  • Losom Antoniego Kocjana jest poświęcony film dokumentalny Antoni Kocjan. Człowiek, który zatrzymał rakiety V z 2020 roku (reż. Małgorzata Walczak i Marek Tomasz Pawłowski)[13].
  • 23 marca 2023 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie została otwarta wystawa Antoni Kocjan i jego konstrukcje[14]. W tym dniu odbyła się również konferencja naukowa Antoni Kocjan – pilot, konstruktor, bohater[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Naukowcy i inżynierowie polscy w walce z Niemcami 1939–1945: Antoni Kocjan [online], www.1944.pl [dostęp 2022-08-26] (pol.).
  2. ↑ Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 682. ISBN 978-83-240-1057-8.
  3. ↑ Przesłuchania. [w:] Mauzoleum Walki i Męczeństwa [on-line]. muzeum-niepodleglosci.pl. [dostęp 2013-03-15].
  4. ↑ Patron: Antoni Kocjan. Polskie Stowarzyszenie Motoszybowcowe im. Antoniego Kocjana. [dostęp 2012-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-05)].
  5. ↑ Historyk odkrył nazwisko więźnia Auschwitz. To bohater AK [online], Wyborcza.pl, 11 stycznia 2013 [dostęp 2013-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-14].
  6. ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 279 „za zasługi na polu prac konstrukcyjnych w Lotnictwie”
  7. ↑ Kiełpin, Kocjana Antoniego, inż., Ulica [online], Targeo [dostęp 2021-10-14].
  8. ↑ Zespół Szkół nr 3 im. Antoniego Kocjana w Olkuszu. zskocjan.pl. [dostęp 2021-05-22].
  9. ↑ Sołectwa i Osiedla. umig.olkusz.pl. [dostęp 2021-05-22].
  10. ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 175. ISBN 83-88973-59-2.
  11. ↑ Jacek Sypień, Antoni Kocjan Olkuszanin, który wygrał wojnę, Miejski Ośrodek Kultury w Olkuszu.
  12. ↑ Patron: Antoni KOCJAN. motoszybowce.pl, 3 maja 2011. [dostęp 2017-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-02)].
  13. ↑ Antoni Kocjan. Człowiek, który zatrzymał rakiety V. filmpolski.pl. [dostęp 2021-05-22].
  14. ↑ Wystawa Antoni Kocjan i jego konstrukcje [online], www.altair.com.pl [dostęp 2023-03-26] (ang.).
  15. ↑ Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie [online], polska-zbrojna.pl [dostęp 2023-03-26].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]