Antoni Palluth

Antoni Palluth
Ilustracja
podporucznik podporucznik
Data i miejsce urodzenia

11 maja 1900
Pobiedziska, Prowincja Poznańska

Data i miejsce śmierci

18 kwietnia 1944
KL Sachsenhausen, III Rzesza

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Formacja

Armia Wielkopolska

Główne wojny i bitwy

powstanie wielkopolskie,
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Złoty Krzyż Zasługi (II RP)

Antoni Palluth, ps. Lenoir (ur. 11 maja 1900 w Pobiedziskach, zm. 18 kwietnia 1944 w Sachsenhausen) – podporucznik rezerwy łączności Wojska Polskiego, powstaniec wielkopolski, radiotechnik, kryptolog, inżynier, współuczestnik rozwiązania niemieckiego szyfru Enigma i konstruktor urządzeń szyfrujących.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W 1918 ukończył Gimnazjum im. Marii Magdaleny w Poznaniu. W grudniu 1918 roku wziął czynny udział w powstaniu wielkopolskim. 28 stycznia 1919 roku wstąpił jako ochotnik do Kompanii Szkolnej Radiotelegraficznej w Poznaniu. 17 maja 1919 roku odkomenderowany został do I Lekkiej Radiostacji Polowej (przemianowanej później na Radiostację Polową Nr 12). W obsłudze radiostacji, która była przydzielona do 2 Dywizji Strzelców Wielkopolskich, walczył na odcinku północnym frontu wielkopolskiego, a następnie wziął udział w zajęciu Pomorza.

Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, obsługiwał radiostację zainstalowaną w pociągu Naczelnego Wodza[1]. Wiosną 1920 roku uczestniczył w wyprawie kijowskiej oraz w zagonie na Koziatyń Dywizji Jazdy. 18 grudnia 1920 roku przydzielony został do Plutonu Radiotelegraficznego Ciężkiego Nr IV, w którym pełnił obowiązki oficera stacyjnego Radiostacji Polowej Nr 28 (radiostacja należała do 2 Armii). 17 czerwca 1921 roku został przeniesiony do Kompanii Zapasowej Radiotelegraficznej 2 Batalionu Zapasowego Radiotelegraficznego, a 22 czerwca 1921 roku zwolniony z czynnej służby wojskowej i przeniesiony do rezerwy w stopniu sierżanta. W latach 1921–1925 studiował na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. Posiadał znajomość języka niemieckiego (także dialektów niemieckich), oraz wiedzę w zakresie kryptologii i doświadczenie w radiokomunikacji.

1 czerwca 1924 roku został zatrudniony w Oddziale II Sztabu Generalnego, w charakterze specjalisty w dziale szyfrów wojskowych, po uprzednim specjalnym przeszkoleniu. Awansowany na podporucznika ze starszeństwem z 1 lipca 1925 roku w korpusie oficerów rezerwowych łączności.

W 1928 współzałożyciel oraz dyrektor spółki pod nazwą Wytwórnia Radiotechniczna AVA, założonej dzięki wsparciu Oddziału II Sztabu Głównego WP. Założycielami spółki byli także: bracia Leonard oraz Ludomir Danilewicz oraz Edward Fokczyński. Kierownikiem technicznym Wytwórni był Tadeusz Heftman. Jak podkreślał ówczesny dowódca kompanii radiowywiadu Tadeusz Lisicki – "Prawie od czasu swego powstania była głównym dostawcą sprzętu radiowego i specjalnego dla Sztabu Głównego i odegrała znaczną rolę w rozwiązaniu "Enigmy"[2][1].

W roku akademickim 1928/1929 wykładowca tajnego kursu kryptologii na Uniwersytecie Poznańskim, w którym uczestniczyli m.in. Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki, późniejsi główni autorzy rozwiązania niemieckiego uniwersalnego szyfru maszynowego Enigma[2][3]. W 1931 wykładowca kursu dla szyfrantów w Poznaniu, także z udziałem Rejewskiego, Zygalskiego i Różyckiego[2].

Po wybuchu II wojny światowej Biuro Szyfrów, w skład którego wchodził również inż. Antoni Palluth, ewakuowało się do Rumunii, a stamtąd do Francji do zamku „Vignolles” w miejscowości Gretz-Armainvilliers pod Paryżem. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 grupa kryptologów przeniosła się do miejscowości Uzès znajdującej się na terytorium Vichy.

Polska grupa „300” działała w południowej Francji do listopada 1942, w związku z zajęciem przez Niemców również południowej części Francji. Palluth wraz z innymi kryptologami usiłował przedostać się do Hiszpanii, a następnie do Wielkiej Brytanii. Został ujęty przez Niemców na granicy hiszpańskiej i wywieziony wraz z Edwardem Fokczyńskim do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen nieopodal Oranienburga. Obaj zginęli 18 kwietnia 1944 w czasie bombardowania przez samoloty alianckie. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 205-2-6)[4].

Odznaczenia i upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Pośmiertnie, postanowieniem z 1 września 2006 prezydent Lech Kaczyński „w uznaniu wybitnych zasług dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”, odznaczył go Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[5]. Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i pośmiertnie Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Jego imieniem nazwana została jedna z ulic na Służewie w Warszawie.

Postać Antoniego Pallutha występuje w filmie Sekret Enigmy z 1979 r. w reżyserii Romana Wionczka. Jego rolę zagrał Tadeusz Pluciński.

10 i 11 grudnia 2022 w Centrum Szyfrów Enigma odbyła się premiera spektaklu pt. ,,Radiota", poświęconego Antoniemu Palluthowi[6].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Z małżeństwa zawartego z Jadwigą Wiktorią ze Szczodrowskich pozostawił dwóch synów: Jerzego Edwarda i Andrzeja Antoniego.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Tadeusz Lisicki, AVA, niepublikowane, (maszynopis / rękopis), w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu, sygn. K 1074.
  2. ↑ a b c Tadeusz Lisicki, Historia i metody rozwiązania niemieckiego szyfru maszynowego „ENIGMA”, niepublikowane, Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/53.
  3. ↑ Marian Rejewski, Jak matematycy polscy rozszyfrowali Enigmę, „Wiadomości Matematyczne”, XXIII (1980), 1980, s. 1 – 28.
  4. ↑ Cmentarz Stare Powązki: EDWARD SZCZODROWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-04-25].
  5. ↑ M.P. z 2006 r. nr 80, poz. 809
  6. ↑ „Radiota”, czyli Antoni Palluth językiem teatru [online], csenigma.pl [dostęp 2023-10-26] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Beata Majchrowska, Więcej niż enigma. Historia Antoniego Pallutha, Klinika Języka, 2020
  • Waldemar Wójcik, Materiały do biografii Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego oraz Antoniego Pallutha, mjr. Maksymiliana Ciężkiego, płk. Gwido Langera w Centralnym Archiwum Wojskowym, Przegląd Historyczno-Wojskowy Nr spec. 5 (210), Warszawa 2005, ISSN 1640-6281
  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]