Aquilops
| Aquilops | |||
| Farke et al., 2015 | |||
| Okres istnienia: alb 109–104 mln lat temu | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | Neoceratopsia | ||
| Rodzaj |
Aquilops | ||
| Gatunki | |||
| |||
Aquilops – rodzaj wymarłego dinozaura, ceratopsa z grupy neoceratopsów (Neoceratopsia).
Skamieniałości dinozaura znaleziono w hrabstwie Carbon na południu stanu Montana w Stanach Zjednoczonych (współrzędne 45°N 109°W). Szczątki spoczywały wśród skał formacji Cloverly, powstałej między 109 a 104 milionami lat temu, a więc w środkowym bądź późnym albie. Należała do nich czaszka, o długości 84 cm, jak na ceratopsa względnie mała (później oznaczona jako OMNH 34557 i wskazana jako holotyp nowego rodzaju).
Badania ujawniły autapomorfie, wśród których Farke i inni (2015) wyszczególniają silnie zakrzywiony dziób kostny z guzkiem kostnym w linii pośrodkowej oraz wydłużony i ostro zakończony dół przedoczodołowy. Dzięki temu badacze mogli utworzyć nowy rodzaj, nazwany przez nich Aquilops. Źródłosłów nazwa ta czerpie z języków klasycznych: aquila oznacza po łacinie orła, zaś ὤψ (ōps) to w starożytnej grece twarz. Badacze odnieśli się w ten sposób do dzioba zwierzęcia. W rodzaju umieszczono pojedynczy gatunek nazwany Aquilops americanus. Epitet gatunkowy bierze się również z łaciny i oznacza „amerykański”. Analiza filogenetyczna wskazała, że należy on do zróżnicowanej grupy Neoceratopsia, zdefiniowanej przez Paula Sereno jako obejmujący wszystkie taksony bliższe triceratopsowi niż psitakozaurowi, jako jeden z bazalnych przedstawicieli tego kladu. Czyni to rodzaj Aquilops pierwszym odkrytym wczesnokredowym neoceratopsem kontynentu północnoamerykańskiego zachowanym na tyle dobrze, by można było mówić o konkretnym gatunku, i najwcześniejszym przedstawicielem tego kladu w Ameryce Północnej.
Rodzaju Aquilops nie zaliczono do żadnej rodziny. Jako jego bliskich krewnych wskazano rodzaje Auroraceratops i Liaoceratops (aczkolwiek przedstawiony przez autorów kladogram przedstawia rodzaj Aquilops jako grupę siostrzaną kladu tworzonego przez rodzaje Auroraceratops, Yamaceratops i ceratopsy bardziej zaawansowane biologicznie, natomiast rodzaj Liaoceratops stanowi kolejną po rodzaju Aquilops grupę zewnętrzną). Farke et al. zauważają, że oba te taksony żyły w Azji. Rodzi to pewien problem w związku z amerykańskim pochodzeniem rodzaju Aquilops. Rodzaj ten prawdopodobnie powstał na skutek dyspersji dinozaurów rogatych przybyłych 113–105 milionów lat temu z Azji na kontynent północnoamerykański raczej przez Beringię, niż przez wyspy Europy, gdzie nie znaleziono wczesnokredowych ceratopsów[1].
Autorzy opracowali następujący kladogram[1] (uproszczono):
| Neoceratopsia |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Andrew A. Farke, W. Desmond Maxwell, Richard L. Cifelli i Mathew J. Wedel, A ceratopsian dinosaur from the Lower Cretaceous of western North America, and the biogeography of Neoceratopsia, „PLoS ONE”, 9 (12), 2014, e112055, DOI: 10.1371/journal.pone.0112055, PMID: 25494182, PMCID: PMC4262212 (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- ilustracje w National Geographic, 2014 [dostęp 2020-06-020]
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
