Arctous

Arctous
Ilustracja
Mącznica alpejska
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

wrzosowate

Rodzaj

Arctous

Nazwa systematyczna
Arctous Niedenzu
Bot. Jahrb. Syst. 11: 144. 18 Jun 1889[3]
Typ nomenklatoryczny

A. alpina (Linnaeus) Niedenzu[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Arctous – rodzaj roślin należących do rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Obejmuje trzy gatunki. Rośliny te występują w strefie okołobiegunowej półkuli północnej oraz na obszarach górskich dalej na południu w strefie umiarkowanej. Zasięg obejmuje północną część Ameryki Północnej (na południu po Wyoming i New Hampshire), północną Europę oraz góry dalej na południu (Pireneje, Alpy, Karpaty, góry półwyspu bałkańskiego) oraz północną Azję sięgając po południowe Chiny[4]. W Polsce brak dziko rosnących przedstawicieli rodzaju[5]. Mącznica alpejska Arctous alpina uprawiana jest w ogrodach skalnych[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiaty mącznicy alpejskiej
Liście mącznicy alpejskiej jesienią
Mącznica alpejska w barwach jesiennych
Pokrój
Niskie, płożące i silnie rozgałęzione krzewinki, osiągające od kilku do ok. 20, rzadko 40 cm wysokości. Pędy są nagie, z korą brązową, łuszczącą się papierzasto[7][8].
Liście
Sezonowe[8], jesienią przebarwiające się na intensywnie czerwony kolor[6], zachowujące się na pędach przez zimę[8][7]. Blaszki nieco skórzaste, jajowate i owalne, karbowano-piłkowane[8]. U A. microphylla osiągają zwykle tylko do 6 mm długości (rzadko do 17 mm), u pozostałych dwóch gatunków osiągają 2–5 cm długości[7].
Kwiaty
Obupłciowe, zebrane w liczbie od 2 do 7 w kwiatostany groniaste. Działki kielicha w liczbie 5, są jajowate, wolne i trwałe. Płatki w liczbie 5 są zrośnięte w urnowatą koronę[8], tylko na szczycie z krótkimi wolnymi łatkami[7]. Korona jest biała, kremowa, żółta lub zielona. Pręcików jest 10, są schowane w koronie, nitki ich są u nasady spłaszczone i owłosione, pylniki są czerwone, otwierają się dwoma szczytowymi porami. Zalążnia jest 4–10-komorowa[8], z pojedynczymi zalążkami w komorach[7], zwieńczona główkowatym znamieniem[8].
Owoce
Kuliste, soczyste, nagie, czerwone do czarnofioletowych pestkowce[8], u A. microphylla o średnicy do ok. 0,5 cm, u pozostałych gatunków do ok. 1 cm[7]. Zawierają 4–5 pestek[8].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna

Jeden z sześciu rodzajów z podrodziny Arbutoideae Niedenzu w obrębie rodziny wrzosowatych (Ericaceae) z rzędu wrzosowców (Ericales), czasem wraz z pozostałymi łączony w jeden szeroko ujmowany rodzaj mącznica Arctostaphylos[2] (wówczas jako sekcja Arctoae A. Gray, Syn. Fl. N. Amer. 2: 27. Mai 1878)[3].

Wykaz gatunków[4]

Uprawa

[edytuj | edytuj kod]

Uprawiana jest zwykle mącznica alpejska A. alpina. Rozmnaża się ją siejąc nasiona, ew. z sadzonek wiosną lub latem. Wymaga stanowisk słonecznych, gleby kwaśnej, przepuszczalnej i kamienistej[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-01-12] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-01-12] (ang.).
  3. ↑ a b c Arctous Niedenzu, [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2024-01-12].
  4. ↑ a b Arctous Nied., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-12].
  5. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 35, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ a b c Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz, Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3 popr. i uzup, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 505, ISBN 978-83-01-13434-1.
  7. ↑ a b c d e f Arctous Niedenzu, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2024-01-12].
  8. ↑ a b c d e f g h i Gordon C. Tucker, Arctous Niedenzu, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2024-01-12].
  9. ↑ Wolfgang Lippert, Rośliny alpejskie, Warszawa: "Muza", 1995, s. 214, ISBN 978-83-7079-392-0.
  10. ↑ Mącznica alpejska [online], atlas-roslin.pl [dostęp 2024-01-12].