Argentina (roślina)

Argentina
Ilustracja
Argentina anserina
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

Argentina

Nazwa systematyczna
Argentina Hill
Brit. Herb.: 6 (1756)[3]
Typ nomenklatoryczny

A. anserina (Linnaeus) Rydberg[4][5]

Synonimy
  • Piletophyllum (Soják) Soják[3]
Argentina pacifica

Argentina – rodzaj roślin z rodziny różowatych wyróżniany w niektórych ujęciach, poza tym gatunki tu zaliczane włączane bywają zwykle do rodzaju pięciornik Potentilla. Rodzaj obejmuje ok. 60[3]–70[6] gatunków. Większość z nich występuje w południowo-wschodniej Azji i na Nowej Gwinei. Szerzej rozprzestrzeniony w całej strefie umiarkowanej półkuli północnej jest tylko jeden gatunek – pięciornik gęsi A. anserina. Poza tym jeszcze dwa gatunki występują w Ameryce Północnej (A. pacifica i A. subarctica), a jeden w Nowej Zelandii (A. anserinoides)[3]. Jedynym przedstawicielem w polskiej florze jest pięciornik gęsi[7].

Znaczenie użytkowe ma pięciornik gęsi, wykorzystywany (zwłaszcza dawniej) jako roślina lecznicza, kosmetyczna i jadalna[8].

Nazwa rodzaju utworzona została na bazie łacińskiego słowa argentum znaczącego „srebro”[9]. We współczesnym piśmiennictwie polskojęzycznym rodzaj nie jest wyróżniany, w dawniejszych ujęciach określany był zwykle mianem „srebrnik”, rzadziej „sczyrzyca” i „złotnik”[10].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Rośliny zielne, ew. w przypadku włączania tu rodzaju Tylosperma także krzewinki. Od rodzaju pięciornik różnią się budową przylistków i słupkowia. Te pierwsze zrastają się na stronie brzusznej ogonka liściowego (u Potentilla sensu stricto przyrastają tylko z boków do nasady ogonka). Z kolei słupek osadzony jest z boku zalążni, a nie na jej szczycie[4][6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj opisany został po raz pierwszy przez Johna Hilla w 1756, ale poprawną diagnozę taksonomiczną opublikował Per Axel Rydberg w 1908, który za cechę diagnostyczną tego rodzaju uznał boczne położenie słupka względem zalążni, podczas gdy w rodzaju pięciornik Potentilla słupek usytuowany jest na szczycie zalążni. Celowość wyróżniania rodzaju była i wciąż bywa kwestionowana, ale kolejne odkrycia wskazują na jego istotność dla uporządkowania klasyfikacji taksonomicznej w obrębie plemienia Potentilleae. Po odłączeniu z rodzaju Potentilla grup gatunków wyraźnie odrębnych, zagnieżdżonych w obrębie podplemienia Fragariinae (takich jak pięciornik skalny wchodzący w skład rodzaju Drymocallis, czy pięciornik krzewiasty z rodzaju Dasiphora) pozostałe gatunki zaliczane do podplemienia Potentillinae okazały się w wyniku analiz molekularnych tworzyć dwie odrębne grupy (klady). Jedną tworzą różne gatunki rodzaju Potentilla wraz z zagnieżdżonymi wśród nich tradycyjnie wyróżnianymi rodzajami takimi jak Horkelia i Ivesia, a drugą gatunki rodzaju Argentina wraz z rodzajami Tylosperma i Piletophyllum[11][6]. Dla zachowania monofiletycznego ujęcia rodzaju Potentilla jednym z rozwiązań jest włączenie całego podplemienia do tego rodzaju. Problemem są jednak wątpliwości co do pozycji grupy Argentina. O ile analizy plastydowego DNA wskazują na siostrzaną relację tej grupy względem Potentilla, o tyle analizy DNA jądrowego kodującego rybosomalny RNA wskazują na przynależność grupy Argentina raczej do podplemienia Fragariinae[6]. W dodatku cecha diagnostyczna różniąca Argentina od Potentilla polegająca na zrastaniu się przylistków na doosiowej stronie ogonka liściowego (w grupie Potentilla przylistki zawsze przyrośnięte są bocznie do nasady ogonka) jest wspólna z rodzajami Dasiphora i Fragaria[11]. W tej sytuacji rekomendowane jest odrębne ujmowanie obu grup w randze osobnych rodzajów[11][6], co przyjęte zostało też w taksonomicznych bazach danych Catalogue of Life[12] i POWO[3]. Odrębną i wciąż podlegającą debacie sprawą jest to, czy obie grupy mają mieć status rodzajów (odpowiednio Argentina i Potentilla), czy też powinny być dzielone na mniejsze rodzaje. W przypadku grupy Argentina opcjonalny jest jej podział na dwa rodzaje – Argentina, grupujący rośliny zielne i Tylosperma, obejmujący dwa gatunki krzewinek o ogonkach i szypułkach połączonych stawowato[4][6].

Pozycja rodzaju na drzewie filogenetycznym plemienia[6]
Potentilleae
Potentillinae

Potentilla – pięciornik



Argentina



Fragariinae


Fragaria – poziomka





Potaninia



Dasiphora





Chamaecallis




Drymocallis



Chamaerhodos









Sibbaldia – sybaldia



Sibbaldianthe





Alchemilla – przywrotnik



Comarum – siedmiopalecznik






Wykaz gatunków[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-12-28] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-12-28] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Argentina Hill. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-28].
  4. ↑ a b c A.A. Kechaykin, A.I. Shmakov. A system of subtribe Potentillinae J. Presl (Rosaceae Juss.). „Turczaninowia”. 19, 4, s. 114-128, 2016. 
  5. ↑ Argentina J. Hill. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-12-28].
  6. ↑ a b c d e f g Torsten Eriksson, Nannie L. Persson, Jenny E.E. Smedmark, What is Potentilla? A phylogeny-based taxonomy for Potentillinae (Rosaceae), „Taxon”, 71 (3), 2022, s. 493-505, DOI: 10.1002/tax.12679.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 139, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 749, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. ↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: 1996, s. 29. ISBN 83-05-12868-7.
  10. ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich. Warszawa: 1894, s. 625.
  11. ↑ a b c Jiří Soják, Argentina Hill, a genus distinct from Potentilla (Rosaceae), „Thaiszia - J. Bot., Košice”, 20, 2010, s. 91-97.
  12. ↑ Argentina. [w:] catalogueoflife.org [on-line]. [dostęp 2022-12-28].