Arizema sikokiańska

Arizema sikokiańska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Aroideae
Rodzaj	arizema
Gatunek	Arizema sikokiańska
	Nazwa systematyczna
	Arisaema sikokianum Franch. & Sav.; Enum. Pl. Jap. 2: 507 (1878)
Synonimy
	Arisaema magnificum Nakai;
	Arisaema magnificum Nakai;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Arizema sikokiańska^[5] (Arisaema sikokianum Franch. & Sav.) – gatunek roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, występujący naturalnie na wyspie Sikoku oraz na południu wyspy Honsiu w Japonii^[4]. Jeden z najpiękniejszych gatunków arizem. Rośliny te, ze względu na swój nietypowy, egzotycznie wyglądający kwiatostan, są jedną z najbardziej cenionych przez ogrodników roślin z tego rodzaju^[6].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna o wysokości do 45 cm^[6].

Łodyga: Podziemna niemal kulista bulwa pędowa^[6].

Liście: Rośliny tworzą dwa liście właściwe, których pochwy zrośnięte są w rurkowatą, oliwkowozieloną pseudo-łodygę, otaczającą u nasady pęd kwiatostanowy. Ogonki liściowe ponad pochwami o długości do 16 cm. Blaszki liściowe całobrzegie do wyraźnie ząbkowanych, dłoniastozłożone, 3- do 5-listkowe. Środkowy listek szerokoeliptyczny do szerokoodwrotniejajowatego, o długości do 16 cm i szerokości do 8 cm, spiczasty, klinowaty u nasady, siedzący, oddalony od pozostałych o 0,5 do 3 cm. Listki boczne bądź dwa równej wielkości, bądź głęboko sieczne na dwa nierówne płaty, z których zewnętrzny jest mniejszy i skośny, a wewnętrzny tej samej wielkości lub większy od listka środkowego. Listki zielone, z wierzchu matowe i aksamitne, pod spodem jaśniejsze i nieco błyszczące^[6].

Kwiaty: Rośliny dwupienne. Pojedynczy kwiatostan, typu kolbiastego pseudancjum, wyrasta na oliwkowozielonym pędzie kwiatostanowym z fioletowym odcieniem w górnej części. Kwiatostan otoczony jest barwną spathą. Spatha w dolnej części o długości 6,5 cm, jest rurkowato zwinięta, wyraźnie zwężona u ujścia szerokości 4 cm, z zewnątrz ciemnofioletowa, w dolnej części lekko omszona, w górnej nieco błyszcząca; wewnątrz czysto biała, z wyłączeniem fioletowej nasady z białymi liniami wzdłuż głównych żyłek przewodzących. Górna część spathy o długości 15,5 cm i szerokości 6 cm jest jajowata, stopniowo zaostrzona na całej długości, wzniesiona, w górnej części wygięta do przodu, z zewnątrz zielono-fioletowa z białym zabarwieniem głównych żyłek przewodzących, wewnątrz jasnozielona z drobnymi, fioletowymi kropkami i białymi żyłkami. Kolba o długości 8 cm, w dolnej stożkowatej części, na długości ok. 2,5 cm pokryta kwiatami (męskimi lub żeńskimi). Powyżej znajduje się wąski nagi pasek, a następnie kolba tworzy duży, maczugowaty wyrostek o długości 5,5 cm i szerokości 2 cm, zakończony szeroko zaokrąglonym, białym wierzchołkiem^[6].

Owoce: Mięsiste, czerwone jagody^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój: Byliny, geofity pędowobulwiaste^[4]. Rośliny te cechują się unikalnym dymorfizmem płciowym, zależnym od wielkości bulw. Rośliny o małych bulwach tworzą wyłącznie kwiaty męskie, a w miarę wzrostu wielkości bulw zaczynają tworzyć kwiaty żeńskie. W warunkach laboratoryjnych dowiedziono, że po zmianie płci rośliny są zdolne do samozapłodnienia. Pyłek zebrany z męskich kwiatów został zamrożony, a następnie zapylono nim kwiaty żeńskie tych samych roślin po zmianie przez nie płci^[8]. Arizemy sikokiańskie kwitną na wiosnę. Latem, po przekwitnięciu, wchodzą bądź w okres spoczynku (rośliny męskie), bądź owocują (rośliny żeńskie)^[7].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 28^[9].

Systematyka

Należy do rodzaju arizema (Arisaema Mart.) w rodzinie obrazkowatych^[2].

Nazewnictwo

Etymologia nazwy naukowej: Nazwa łacińska rodzaju pochodzi od greckich słów άρης (aris – roślina z rodzaju Arum) i αίμα (haima – krew) i odnosi się do nakrapianych liści niektórych gatunków. Nazwa gatunkowa pochodzi od wyspy Sikoku, na której występuje ta roślina^[10].

Nazwy zwyczajowe: Zwyczajowa nazwa angielska tej rośliny to Japanese cobra lily^[7] lub Japanese jack-in-the-pulpit (co w wolnym tłumaczeniu znaczy japoński wacek /penis/ na kazalnicy) i jest aluzyjnym odniesieniem do kształtu kwiatostanu tej rośliny oraz kraju jej pochodzenia).

Synonimy taksonomiczne^[11]

Arum sazensoo Bürger ex Blume, Rumphia 1: 107 (1836), not validly publ.
Arisaema sikokianum var. serratum Makino, Bot. Mag. (Tokyo) 7: 322 (1893).
Arisaema sazensoo f. serratum (Makino) Makino, Bot. Mag. (Tokyo) 15: 132 (1901).
Arisaema sikokianum var. integrifolium Nakai, Bot. Mag. (Tokyo) 42: 456 (1928).
Arisaema magnificum Nakai, Bot. Mag. (Tokyo) 45: 105 (1931).

Zastosowanie

Rośliny uprawiane jako ozdobne, ze względu na egzotyczne kwiatostany^[6].

Uprawa

Wymagania: Rośliny wymagają przepuszczalnego, wilgotnego podłoża, bogatego w próchnicę. Stanowisko w półcieniu lub całkowitym cieniu^[7].

Rozmnażanie: Rozmnaża się z nasion, ale potrzebuje od 3 do 5 lat rozwoju, zanim zakwitnie^[7].

Przechowywanie: Gatunek mrozoodporny (strefy mrozoodporności: 5-8^[7]) i w warunkach klimatu Polski może być zimowany w gruncie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-28] (ang.).
↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).
↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Simon Mayo. ARISAEMA SIKOKIANUM Araceae. „Curtis's Botanical Magazine”. 3 (3), s. 109 – 112, 1986. Wiley. DOI: 10.1111/j.1467-8748.1986.tb00299.x. ISSN 1355-4905. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Missouri Botanical Garden. Arisaema sikokianum. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).
↑ Seiichi F., Hasegawa A. i Tsuyoshi K.. The sex changing plant Arisaema sikokianum Franch. et Siva (Araceae) is self-compatible. „Propagation of ornamental plants”. 6 (1), s. 39-43, 2006.
↑ Murata Jin, Murata Hiroko, Sugawara Takashi, Yang Yongping i Wu Sugong. New or noteworthy chromosome records in Arisaema (Araceae). „Journal of Japanese Botany”. 81 (1), s. 20-25, 2006.
↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
↑ Govaerts R.: World Checklist of Araceae. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2006. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-07-28] (ang.).

[ing-3] Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).

[kew-4] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).

[gawrys-5] Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[mayo-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Simon Mayo. ARISAEMA SIKOKIANUM Araceae. „Curtis's Botanical Magazine”. 3 (3), s. 109 – 112, 1986. Wiley. DOI: 10.1111/j.1467-8748.1986.tb00299.x. ISSN 1355-4905. (ang.).

[mis-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Missouri Botanical Garden. Arisaema sikokianum. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).

[samo-8] Seiichi F., Hasegawa A. i Tsuyoshi K.. The sex changing plant Arisaema sikokianum Franch. et Siva (Araceae) is self-compatible. „Propagation of ornamental plants”. 6 (1), s. 39-43, 2006.

[chr-9] Murata Jin, Murata Hiroko, Sugawara Takashi, Yang Yongping i Wu Sugong. New or noteworthy chromosome records in Arisaema (Araceae). „Journal of Japanese Botany”. 81 (1), s. 20-25, 2006.

[nop-10] David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.

[wcsp-11] Govaerts R.: World Checklist of Araceae. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2006. [dostęp 2020-07-28]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]