Aspidiphorus

Aspidiphorus
Ziegler in Dejean, 1821
Ilustracja
Aspidiphorus orbiculatus
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

Cucujiformia

Nadrodzina

zgniotki

Rodzina

Sphindidae

Podrodzina

Aspidiphorinae

Rodzaj

Aspidiphorus

Typ nomenklatoryczny

Nitidula orbiculata Gyllenhal, 1808

Synonimy
  • Arpidiphorus Ziegler in Dejean, 1821
  • Aspidophorus Agassiz, 1846
  • Box Gistel, 1848
  • Coniporus C.G. Thomson, 1863
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Aspidiphorus – rodzaj chrząszczy z rodziny Sphindidae i podrodziny Aspidiphorinae. Obejmuje 30 opisanych gatunków. Prowadzą skryty tryb życia. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe żerują wyłącznie na śluzowcach.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Owad dorosły

[edytuj | edytuj kod]

Chrząszcze o ciele długości od 1,2 do 2,1 mm[1], w zarysie jajowatym do podługowato-owalnego, z wierzchu półkuliście wysklepionym do lekko przypłaszczonego, o jednolitym ubarwieniu brązowym lub rudoczarnym, czasem z przyciemnionym przedpleczem i buławką czułków[2].

Głowa jest podgięta, częściowo ukryta pod przedpleczem, z wierzchu punktowana, czasem z szeregami powiększonych i pogłębionych punktów przynasadowych. Wydatne, ale niewyłupiaste oczy są czarne. Czułki osadzone są powyżej oczu, zbudowane z dziesięciu członów, z których pierwszy jest duży, niesymetryczny i zakrzywiony, drugi niesymetryczny i kulistawy, trzeci walcowaty, czwarty wydłużony do niemal paciorkowatego, od piątego do siódmego prawie paciorkowate, a pozostałe formują buławkę. Od panewek czułkowych do bocznych krawędzi głowy biegną bruzdy czułkowe. Nadustek ma wykrojone boki i prostą do lekko łukowatej krawędź wierzchołkową. Warga górna jest niewielka, na szczycie prosta do lekko dwupłatowej. Żuwaczki dysponują wydatnym guzkiem. Szczęka ma pociągłą żuwkę wewnętrzną z tęgim kolcem bocznym, owłosioną na szczycie i smukłą żuwkę zewnętrzną oraz czteroczłonowy głaszczek z członem ostatnim walcowatym. Trapezowata i głęboko punktowana warga dolna zaopatrzona jest w trójczłonowe głaszczki wargowe[2].

Przedplecze jest wysklepione, najwęższe na przedzie, równomiernie punktowane, o prostej krawędzi przedniej i wyraźnie zafalownej, wykrojonej przy tarczce krawędzi tylnej. Tarczka zwykle jest szersza niż dłuższa, rzadziej wydłużona. Na powierzchni pokryw znajduje się po 11 rzędów punktów, a międzyrzędy porastają jasne, półwzniesione szczecinki; guzy barkowe są pozbawione punktowania. Skrzydła tylnej pary pozbawione są płatów jugalnych. Bardzo wąskie przedpiersie wypuszcza najszerszy z tyłu i opatrzony kilkoma dużymi punktami wyrostek międzybiodrowy, wchodzący we wcięcie na falistej krawędzi przedniej śródpiersia. Zapiersie jest rozdęte. Odnóża są dość długie i cienkie. Biodra przedniej pary są zaokrąglone, środkowej nieco poprzeczne, a tylnej wydłużone. Golenie wchodzą często w rowek na najszerszych pośrodku udach, a same mają rowek, w który chować się mogą stopy. Na szczycie goleni leży obrączka z krótkich i tęgich szczecin. Samice mają stopy wszystkich par pięcioczłonowe, u samców natomiast ostatnia para miewa stopy czteroczłonowe. Pazurki samic są niezmodyfikowane, u samców mogą zaś być piłkowane[2].

Na spodzie odwłoka widocznych jest pięć sternitów, z których pierwszy jest dwukrotnie dłuższy od pozostałych i wypuszcza szeroki, prawie tak szeroki jak długi wyrostek międzybiodrowy wchodzący na półkę zapiersia. Nakryte pokrywami, z wierzchu powciskane pygidium ma ścięty do szeroko zaokrąglonego wierzchołek o ząbkowanej krawędzi i podłużnym żłobku środkowym[2].

Larwa

[edytuj | edytuj kod]

Larwa ma ciało z wierzchu jednolicie białawe, pozbawione ciemniejszego nakrapiania. Porastają je bardzo długie szczecinki. Głowa odznacza się żuwaczkami zaopatrzonymi w pięć lub sześć zębów przedwierzchołkowych. Czułki mają człon drugi silnie wydłużony, około czterokrotnie dłuższy od pierwszego. Przedplecze jest poprzeczne, szersze od śródplecza[3].

Ekologia i występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Owady te pędzą skryty tryb życia. Są myksomykofagami żerującymi na śluzowcach. Larwy przechodzą rozwój wyłącznie w śluzowcach; znajdywane były m.in. w paździorku ciemnym, wykwicie piankowatym i Enteridium lycoperdon. Osobniki dorosłe spotykane są także w butwiejącym drewnie, ściółce i pod odstającą korą, zwłaszcza w okresie zimowej hibernacji[2].

Przedstawiciele rodzaju występują na wszystkich kontynentach i we wszystkich krainach zoogeograficznych Starego Świata[2]. Na zachodzie Palearktyki stwierdzono trzy gatunki, z których dwa obecne są także w Polsce[1] (zobacz: Sphindidae Polski).

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Takson ten wprowadzony został w 1821 roku w publikacji Pierre’a F.M.A. Dejeana z autorstwem przypisanym Danielowi Zieglerowi i pod zawierającą literówkę nazwą Arpidiphorus[4], skorygowaną w 1826 roku przez Johanna Sturma[5]. Nazwa Aspidiphorus wywodzi się z greki i oznacza „niosącego tarczę”[2]. Gatunkiem typowym została Nitidula orbiculata[4][2].

Do rodzaju tego zalicza się 30 opisanych gatunków[6][2]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Roman Królik, Andrzej Lasoń. Aspidiphorus lareyniei Jacquelin du Val, 1859 (Coleoptera: Sphindidae) – a beetle species new to Greece and Poland. „Annals of the Upper Silesian Museum, Entomology”. 29 (007), s. 1–5, 2020. ISSN 2544-039X. 
  2. ↑ a b c d e f g h i Juanita Ann Forrester, Taxonomy of the Aspidiphorus uenoi species group (Coleoptera: Sphindidae), Athens, Georgia: University of Georgia, 2003 [dostęp 2023-11-27].
  3. ↑ Bolesław Burakowski, Adam Ślipiński. A new species of Protosphindus (Coleoptera: Sphindidae) from Chile with notes and descriptions of immature stages of related forms. „Estratto dagli Annali del Museo Civico de Storia Naturale di Genova”. 86, s. 605-625, 1987. 
  4. ↑ a b P.F.M.A. Dejean: Catalogue de la Collection De Coléoptères de M. le baron DeJean (Deuxieme Edition). Paris: Crevot, 1821.
  5. ↑ J. Sturm: Catalog meiner Insecten Sammlung, vol. 1 (Käfer). Numberg: 1826.
  6. ↑ genus Aspidiphorus Latreille, 1829. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2023-11-28].