Atopodentatus

Atopodentatus unicus
Cheng et al, 2014
Okres istnienia: 247–240 mln lat temu
Ilustracja
Atopodentatus, w tle Dinocephalus
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Gromada

gady

Rząd

Sauropterygia

Rodzaj

Atopodentatus

Gatunek

Atopodentatus unicus

Atopodentatus to wymarły rodzaj morskich gadów, prawdopodobnie bazalnych zauropterygów, pochodzących ze środkowego triasu (anizyk), z Luoping, prowincja Junnan, w południowo-wschodnich Chinach. Rodzaj zawiera tylko jeden gatunek Atopodentatus unicus[1]. Uważa się, że występował 247–240 mln lat temu w środkowym triasie, około 6 mln lat po wymieraniu permskim[2][3][4]. Atopodentatus był roślinożernym gadem wodnym, co jest raczej niespotykane – zwykle gady morskie są mięsożerne lub wszystkożerne[3].

Prawie kompletny szkielet wraz z lewą boczną stroną czaszki został odnaleziony w pobliżu wioski Daaozi w prowincji Junnan. Nazwa odnosi się do nietypowego kształtu szczęk, który sprawiał, że zęby nachodziły na siebie poziomo jak w zamku błyskawicznym[2]. Jednak 2 czaszki znalezione w 2016 roku pokazały, że ówczesny holotyp uległ dużemu zmiażdżeniu, które zniekształciło szczęki. Obecnie uważa się, że szczęki zwierzęcia były szeroko rozstawione, upodabniając głowę do młotka, a szczęki do szufli[5].

Atopodentatus osiągał 3 m długości. Krótkie, grube kończyny, obręcz biodrowa, zredukowana szyja, wydłużona szyja oraz formacja, w której został odnaleziony, świadczą o prowadzeniu wodnego trybu życia[2][6].

Z początku uważano, że szczęki były skierowane w dół, a zęby zachodziły na siebie jak w zamku błyskawicznym[6], jednak znaleziska z 2016 roku odrzuciły tę hipotezę, w rzeczywistości zwierzę miało głowę w kształcie młotka, a szczęki były szerokie i ustawione horyzontalnie. Zęby w kształcie dłut pomagały w wyciąganiu wodnej roślinności z dna morskiego[7].

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa Atopodentatus składa się z greckiego atopos (άτοπος), co znaczy „niezwykły”, połączone z łacińskim dentatus „uzębiony” i jest odniesieniem do pierwszej, błędnej, interpretacji zwierzęcia. Epitet gatunkowy unicus „unikalny” również odnosi się do uzębienia[2].

Paleoekologia

[edytuj | edytuj kod]

Z powodu swojego nietypowego uzębienia, początkowo uważano, że był filtratorem, żywiącym się przydennymi bezkręgowcami[6]. Powstała hipoteza, że dzięki kończynom, które wciąż umożliwiały swobodne poruszanie się na lądzie, Atopodentatus przemierzał wybrzeża i plaże, przeczesując muł w poszukiwaniu zdobyczy[1]. Znaleziska z 2016 roku zaprzeczyły tej hipotezie, analizy wykazały, że zwierzę bardziej prawdopodobnie żywiło się algami z dna morskiego. Odkrycie to sprawiło, że jest to drugi rodzaj wodnego gada roślinożernego z mezozoiku, obok sfenodonta Ankylosphenodona[8] (badanie sugerowało również roślinożerność plakodonta Henodusa[9]). Chronologicznie Atopodentatus był starszy o około 8 mln lat[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b L. Cheng i inni, A new marine reptile from the Triassic of China, with a highly specialized feeding adaptation, „Naturwissenschaften”, 101 (3), 2014, s. 251–259, DOI10.1007/s00114-014-1148-4, PMID24452285.
  2. a b c d Shaoni Bhattacharya, Fossil reptile reveals Jurassic corpse eaters, „New Scientist”, 223 (2986), 2014, s. 12, DOI10.1016/s0262-4079(14)61747-4, ISSN 0262-4079 [dostęp 2020-11-03].
  3. a b c 4. From dinosaur to bird, Columbia University Press, 31 grudnia 2014, s. 47–65, DOI10.7312/pick17178-006, ISBN 978-0-231-53878-7 [dostęp 2020-11-03].
  4. ADAM HOFFMAN, Ancient Reptile Ate Like an Underwater Lawn Mower, „National Geographic News”, 6 maja 2016.
  5. Nicola Davis, Atopodentatus was a hammerheaded herbivore, new fossil find shows, „the Guardian”, 6 maja 2016.
  6. a b c Brian Switek, Atopodentatus Will Blow Your Mind, „Laelaps (blog)”, National Geographic Society, 2014.
  7. Sid Perkins, Ancient hammerhead creature may have been world’s first vegetarian sea reptile, „Science”, 2016, DOI10.1126/science.aaf5706, ISSN 0036-8075 [dostęp 2020-11-03].
  8. V.H. Reynoso, An unusual aquatic sphenodontian (Reptilia: Diapsida) from the Tlayua Formation (Albian), Central Mexico, „Journal of Paleontology”, 74 (1), 2000, s. 133–148, DOI10.1017/S0022336000031310, ISSN 0022-3360 [dostęp 2020-11-03] (ang.).
  9. Li Chun i inni, The earliest herbivorous marine reptile and its remarkable jaw apparatus, „Science Advances”, 2 (5), 2016, e1501659, DOI10.1126/sciadv.1501659, PMID27386529, PMCIDPMC4928886.