Aziru

Aziru

(A-zi-ru) w akkadyjskim zapisie klinowym
Data śmierci	XIV wiek p.n.e.
Tytuł naukowy	władca Amurru
Rodzice	Abdi-Aszirta
Multimedia w Wikimedia Commons

Amurru na mapie Syropalestyny w I poł. XIV wieku p.n.e.

Jedna z tabliczek z Amarny – list Aziru, króla Amurru, do faraona z usprawiedliwieniem nieobecności.

Aziru – władca Amurru (ok. 1350-1320 p.n.e.^[1]), syn Abdi-Aszirty i kontynuator jego polityki. Dzięki korespondencji amarneńskiej jedna z lepiej udokumentowanych postaci późnej epoki brązu^[2].

Aziru a syryjska polityka Hetytów

Źródła

Jest on wielokrotnie opisywany w listach z Amarna, wśród których zachowało się ok. 15 tabliczek Aziru napisanych do faraona^[3]. Problematyczna pozostaje jednak chronologia przedstawionych w nich wydarzeń i toczy się nad nią ożywiona debata^[4][2]. Znany jest także jego traktat z królem hetyckim Suppiluliumą I^[5][6].

Rządy

Krótko po śmierci pierwszego władcy Amurru jego synowie ponownie podporządkowali sobie wszystkie dotychczasowe zdobycze, po czym zagrozili siedzibie namiestnika egipskiego w Sumur, o czym informują listy władcy Gebal (Byblos) Ribaddiego (EA 103, 104 i 105^[7]). Miasto dostało się w ich ręce po długotrwałym oblężeniu, w którym zginął sam namiestnik (EA 106^[8]). Aziru w liście do faraona, którego był wasalem, tłumaczył się co prawda, że ten działał na szkodę państwa (EA 157^[9]), ale wydaje się, że Echnaton nie dał wiary jego słowom. Zażądał, aby Aziru stawił się na jego dworze^[10][11] i dopiero po ponad roku spędzonym w Amarna, faraon niepokojony wieściami z pogranicza (EA 169 i 170^[12]) pozwolił mu na powrót^[2].

Sojusz z Hetytami

Krótko po tym jego największy oponent w regionie władca Gebal Ribaddi został pozbawiony tronu i prawdopodobnie zamordowany. Faraon oskarżył o to Aziru i zażądał jego ponownego stawienia się nad Nilem (EA 162^[13] i 165). W odpowiedzi Aziru otwarcie wystąpił przeciwko swojemu egipskiemu suzerenowi sprzymierzając się z królem hetyckim Suppiluliumą^[5][6]. W tzw. wojnie jednorocznej wojska hetyckie zajęły całe terytorium Amurru bez reakcji ze strony Egiptu. Aziru pozostał wierny nowemu władcy aż do śmierci^[2][4].

Wydarzenia te stanowiły koniec niepodzielnej dominacji egipskiej w Syrii, i stały się zarzewiem przyszłych konfliktów pomiędzy Setim I i Ramzesem Wielkim, a Muwatallisem II zakończonego bitwą pod Kadesz^[14].

Przypisy

1. M.L. Bierbrier: Historical Dictionary of Ancient Egypt. Lanham, Maryland; Toronto; Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2008, s. 32. ISBN 978-0-8108-5794-0.
2. T. Bryce: The Kingdom of the Hitties. Oksford, Nowy Jork: Oxford University Press, s. 170-175. ISBN 978-0-19-927908-1.
3. (EA 156) The Encyclopedia.... [dostęp 2013-07-04].
4. V. Cordani. One-year or Five-year War?A Reappraisal of Suppiluliuma’s First Syrian Campaign. „Altorientalische Forschungen”. 38 (Issue 2), s. 240-254, grudzień 2011. DOI: 10.1524/aofo.2011.0016. ISSN 0232-8461. (ang.). 
5. G.M. Beckman: Hittite Diplomatic Texts, Second Edition. Atlanta: Society of Biblical Literature, 1999, s. 37-41. ISBN 978-0788505515.
6. G. Beckman. New Joins to Hittite Treaties. „Zeitschrift für Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie”. 87 (Issue 1), s. 96-100, 1997. DOI: 10.1515/zava.1997.87.1.96. ISSN 0084-5299. (ang.). 
7. (EA 105) The Encyclopedia.... [dostęp 2013-07-04].
8. (EA 106) The Encyclopedia.... [dostęp 2013-07-04].
9. (EA 157) The Encyclopedia.... [dostęp 2013-07-04].
10. V. Cordani: Aziru’s Journey to Egypt and its Chronological Value. W: Egypt and the Near East – the Crossroads. Proceedings of an International Conference on the Relations of Egypt and the Near East in the Bronze Age (pod. red. J.Mynarovej). Praga: Czech Institute of Egyptology, 2011, s. 103-116. ISBN 978-80-7308-362-5.
11. T. Bryce: Letters of the Great Kings of the Ancient Near East. Londyn, Nowy Jork: Routledge, 2003, s. 137-156. ISBN 0-203-56985-7.
12. (EA 169) The Encyclopedia.... [dostęp 2013-07-04].
13. (EA 162) The Encyclopedia.... [dostęp 2013-07-04].
14. E. i H. Klengel: Hetyci i ich sąsiedzi. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 52-71.Sprawdź autora:1.

Bibliografia

• G.M. Beckman: Hittite Diplomatic Texts, Second Edition. Atlanta: Society of Biblical Literature, 1999. ISBN 978-0788505515. Brak numerów stron w książce
• G. Beckman. New Joins to Hittite Treaties. „Zeitschrift für Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie”. 87 (Issue 1), s. 96-100, 1997. DOI: 10.1515/zava.1997.87.1.96. ISSN 0084-5299. (ang.). 
• M.L. Bierbrier: Historical Dictionary of Ancient Egypt. Lanham, Maryland; Toronto; Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2008. ISBN 978-0-8108-5794-0. Brak numerów stron w książce
• T. Bryce: The Kingdom of the Hitties. Oksford, Nowy Jork: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-927908-1. Brak numerów stron w książce
• T. Bryce: Letters of the Great Kings of the Ancient Near East. Londyn, Nowy Jork: Routledge, 2003. ISBN 0-203-56985-7. Brak numerów stron w książce
• V. Cordani: Aziru’s Journey to Egypt and its Chronological Value. W: Egypt and the Near East – the Crossroads. Proceedings of an International Conference on the Relations of Egypt and the Near East in the Bronze Age (pod. red. J.Mynarovej). Praga: Czech Institute of Egyptology, 2011, s. 103-116. ISBN 978-80-7308-362-5.
• V. Cordani. One-year or Five-year War?A Reappraisal of Suppiluliuma’s First Syrian Campaign. „Altorientalische Forschungen”. 38 (Issue 2), s. 240-254, grudzień 2011. DOI: 10.1524/aofo.2011.0016. ISSN 0232-8461. (ang.). 
• E. i H. Klengel: Hetyci i ich sąsiedzi. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974.Sprawdź autora:1. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Cuneiform Digital Library Initiative. cdli.ucla.edu. [dostęp 2013-07-06]. (ang.).
• The Encyclopedia of El Amarna Research Tool. [w:] The California Institute for Ancient Studies [on-line]. specialtyinterests.net. [dostęp 2013-07-04]. (ang.).

Encyklopedie internetowe (osoba):

• PWN: 3872871