Baptysja
 Baptysja błękitna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
baptysja | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Baptisia Vent. Dec. Gen. Nov.: 9 (1808)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
B. alba (Linnaeus) R. Brown[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Baptysja[5], bratwa[6][7] (Baptisia Vent.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych. Obejmuje 18 gatunków[3]. Rośliny te występują we wschodniej Kanadzie oraz wschodniej i środkowej części Stanów Zjednoczonych[3][8]. Rosną na obszarach pod wpływem klimatu umiarkowanego kontynentalnego i ciepłego, w prerii i widnych lasach, w miejscach wilgotnych, nad strumieniami i suchych – na piaskach i terenach skalistych[8][6].
Baptysje uprawiane są jako ozdobne (zwłaszcza B. australis), jako okrywowe i wykorzystywane są jako lecznicze (zwłaszcza B. alba[9]). B. tinctoria stosowana była jako roślina barwierska (zamiennik indygowca barwierskiego). Baptysje nie są roślinami pastewnymi – nie są zjadane przez zwierzęta udomowione[8].
Nazwa naukowa utworzona została z greckiego słowa bapto-, báptein oznaczającego „zanurzać” ze względu na zastosowanie tych roślin do barwienia – zanurzanie w barwniku[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Okazałe byliny z tęgimi kłączami[7], czasem o krzaczastym pokroju[6]. Zwykle nagie, rzadziej owłosione[10].
- Liście
- O blaszce trójlistkowej lub pojedynczej. Po wysuszeniu czerwieniejące[7]. Przylistki są wolne, zwykle drobne i odpadające[10].
- Kwiaty
- Motylkowe, okazałe[10], zebrane we wzniesione grona wyrastające szczytowo[7], rzadziej z kątów liści[10]. Kielich jest trwały, dzwonkowaty, zakończony 4–5 ząbkami, często mniej lub bardziej dwuwargowy[10]. Korony mają różne barwy[7]; są niebieskie, purpurowe, żółte lub białe[6]. Pręcików 10, o wolnych nitkach. Słupek pojedynczy, z górną zalążnią zawierającą liczne zalążki. Szyjka słupka krótka i zagięta, znamię drobne[10].
- Owoce
- Strąki nieco rozdęte, zawierają nieliczne nasiona (w wyniku aborcji części zarodków)[10].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów plemienia Thermopsideae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)[11]. Gatunki z tego rodzaju tworzą łatwo mieszańce[8].
- Wykaz gatunków[3]
- Baptisia aberrans (Larisey) Weakley
- Baptisia alba (L.) R.Br.
- Baptisia arachnifera W.H.Duncan
- Baptisia australis (L.) R.Br. – baptysja błękitna[5], bratwa południowa[7]
- Baptisia × bicolor Greenm. & Larisey
- Baptisia bracteata Muhl. ex Elliott
- Baptisia × bushii Small
- Baptisia calycosa Engelm.
- Baptisia cinerea (Raf.) Fernald & B.G.Schub.
- Baptisia × deamii Larisey
- Baptisia hirsuta Small
- Baptisia lactea (Raf.) Thieret
- Baptisia lanceolata (Walter) Elliott
- Baptisia lecontei Torr. & A.Gray
- Baptisia leucophaea Nutt.
- Baptisia megacarpa Chapm. ex Torr. & A.Gray
- Baptisia × microphylla Nutt.
- Baptisia nuttalliana Small
- Baptisia perfoliata (L.) R.Br.
- Baptisia × serenae M.A.Curtis
- Baptisia simplicifolia Croom
- Baptisia sphaerocarpa Nutt.
- Baptisia × sulphurea Engelm.
- Baptisia tinctoria (L.) R.Br. – baptysja barwierska[5], bratwa barwierska, dzikie indygo[7]
- Baptisia × variicolor Kosnik, Diggs, Redshaw & Lipscomb
Uprawa
[edytuj | edytuj kod]Rozmnażane są głównie z nasion, czasem przez podział kłącza, przy czym jednak z powodu głębokiego systemu korzeniowego odradza się je przesadzać. Na ogół dość mrozoodporne i dobrze znoszące susze letnie. Najlepiej rosną w miejscach nasłonecznionych, na glebie neutralnej i przepuszczalnej[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-11-04] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-11-04] (ang.).
- ↑ a b c d e Baptisia Vent.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-11-04].
- ↑ Baptisia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2023-11-04].
- ↑ a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 36-37. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d e Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d e f g Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 94. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c d e G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 265. ISBN 978-1-900347-80-8.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 98, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g John Torrey, Asa Gray, A Flora of North America: Containing Abridged Descriptions of All the Known Indigenous and Naturalized Plants Growing North of Mexico; Arranged According to the Natural System, Tom 1, Wiley & Putnam, 1840, s. 383-384.
- ↑ Genus Baptisia Vent.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2023-11-04]. (ang.).