Bartne

Bartne
wieś
Ilustracja
Widok na wieś z okolic bacówki
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

gorlicki

Gmina

Sękowa

Wysokość

486–615 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

163[2]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

38-307[3]

Tablice rejestracyjne

KGR

SIMC

0464739

Położenie na mapie gminy Sękowa
Mapa konturowa gminy Sękowa, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Bartne”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bartne”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko prawej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Bartne”
Położenie na mapie powiatu gorlickiego
Mapa konturowa powiatu gorlickiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Bartne”
Ziemia49°33′46″N 21°20′07″E/49,562778 21,335278[1]

Bartne (łemkow. Бортне, Bortne) – wieś łańcuchowa w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Bartne wzmiankowane jest już w 1629. Według miejscowych przekazów, wieś została założona przez kamieniarzy z pobliskiej Jasionki, którzy na zboczach pobliskich gór pozyskiwali materiał.

Nazwa wsi (Bartne/Bortne) pochodzi od bartnictwa, czyli dawnej formy pszczelarstwa. Istnieje też etymologia ludowa, wywodząca nazwę od połączenia słów "bór tnę".

Z Bartnego/Bortnego pochodził Stefan Szkurat, który przyjął później bardziej szlachecko brzmiące nazwisko "Bortniański" – był to ojciec kompozytora Dmytra Bortniańskiego.

W XIX wieku wieś rozsławiły warsztaty kamieniarskie – pochodzące stąd krzyże przydrożne oraz nagrobki spotkać można w odległych miejscowościach; kamienne koło młyńskie z datą 1905 znajduje się w Bydgoszczy.

W latach 1870–1892 we wsi pełnił posługę kapłańską łemkowski ksiądz i pisarz Wołodymyr Chylak, który stworzył tu swoje najważniejsze utwory, m.in. nowelę Szybienicznyj Wierch.

W czasie I wojny światowej toczyły się tu walki w ramach operacji gorlickiej, o czym świadczy cmentarz żołnierski z tego okresu.

Po II wojnie światowej w 1947 r. w ramach akcji "Wisła" cała wioska została wysiedlona pod przymusem władz. Część osób wysiedlono na ziemie zachodnie Polski, pozostałe osoby na północ Polski. W drodze na zachód, część osób wysadzono w obozie w Jaworznie, który warunkami nie różnił się dużo od obozów ZSRR. Pod koniec lat 50 XX w. do Bartnego powróciła część rodzin, zamieszkująca wioskę do dziś.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[4].

  • Cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Kosmy i św. Damiana – wybudowana około 1842 roku, trójdzielna, konstrukcji zrębowej, pokryta gontem z XVIII-wieczną wieżą konstrukcji słupowo-ramowej, zwieńczona kopulastym hełmem i pozorną latarnią, otoczona drewnianym ogrodzeniem. Obecnie wewnątrz mieści się filia Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach, w której eksponowane są elementy sakralnej sztuki łemkowskiej, m.in. kompletny ikonostas z XVIII w., ołtarz boczny z 1797 roku, XVIII-wieczne ikony: Matka Boża z Dzieciątkiem i Chrystus oraz obrazy pochodzące z cerkwi okolicznych wsi.
    Jest to jedna z cenniejszych cerkwi w tej części Beskidu Niskego. Klucze do obiektu udostępnia właściciel domu nr 25.
  • Cerkiew prawosławna pod wezwaniem św. Kosmy i św. Damiana – wybudowana w 1928 roku na wzór cerkwi w Krzywej, lecz o połowę mniejsza: jednonawowa, konstrukcji zrębowej, bezwieżowa, oszalowana, pokryta blachą. Wewnątrz skromne wyposażenie. Z pierwotnego ikonostasu przywiezionego z Poczajowa zachowały się królewskie wrota i Ostatnia wieczerza. Na uwagę zasługują owalne ikony proroków pochodzące z nieistniejącej cerkwi w Świerzowej Ruskiej[5]. Obok cerkwi – pomnik Dmytra Bortniańskiego.
    Cerkiew prawosławna jest siedzibą miejscowej parafii.
  • Cmentarz wojenny nr 64
  • cmentarz parafialny;
  • kapliczka przy domu nr 57;
  • zagroda nr 1 (24): dom, spichrz;
  • dom mieszkalno - gospodarczy nr 3;
  • dom mieszkalno - gospodarczy nr 4;
  • dom (chałupa) nr 5;
  • dom (chałupa) nr 9, piwnica;
  • budynek gospodarczy nr 11;
  • budynek gospodarczy nr 13;
  • spichlerz z piwnicą nr 18;
  • dom nr 22;
  • dom mieszkalno - gospodarczy nr 24;
  • zagroda nr 37: dom, spichlerz, szopa - drewutnia, piwnica;
  • dom mieszkalno - gospodarczy nr 38;
  • spichlerz nr 40;
  • budynek gospodarczy nr 42, spichlerz z piwnicą;
  • zagroda nr 44: bud. mieszkalno - gospodarczy, spichlerz;
  • zagroda nr 46: chałupa, spichlerz z piwnicą, wozownia;
  • chałupa nr 54, spichlerz z piwnicą;
  • chałupa nr 56, piwnica.

Pozostałe zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • Spichlerz kamienny z I połowy XIX w. ze zbiorami kamieniarki;
  • cmentarz ofiar cholery z 1873 roku;
  • krzyże kamienne wystawione po 1918 roku;
  • ośrodek kamieniarstwa ludowego;
  • chyże łemkowskie – domostwa łączące pod jednym dachem część mieszkalną oraz oborę ze stodołą.

Szlaki piesze

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 2976
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 14 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-23].
  5. Paweł Kutaś "Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce", Zakrzów 2013, ISBN 978-83-60941-50-8, ss.52-53

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Janusz Rieger: Mały słownik łemkowskiej wsi Bartne. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]