Barwognia

Barwognia
Ilustracja
Butea monosperma
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

barwognia

Nazwa systematyczna
Butea Roxb. ex Willd.
Sp. Pl., ed. 4. 3: 917 (1802), nom. cons.[3]
Typ nomenklatoryczny

B. frondosa Roxburgh ex Willdenow (= B. monosperma (Lamarck) Taubert)[4]

Synonimy
  • Megalotropis Griff.
  • Meizotropis Voigt
  • Plaso Adans.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Barwognia[5] (Butea Roxb. ex Willd.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych (Fabaceae). Obejmuje 5 gatunków[3]. Zasięg rodzaju obejmuje subkontynent indyjski, Półwysep Indochiński, Himalaje i południowe Chiny. B. monosperma rośnie introdukowana na wyspach Indonezji, na Nowej Gwinei oraz w stanie Queensland na kontynencie australijskim[3]. Gatunki z tego rodzaju rosną w suchych lasach tropikalnych, w zadrzewionych formacjach trawiastych oraz lasach nadrzecznych[6].

Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia Johna Stuarta (1713–1792) i utworzona była od jego tytułu („3. hrabia Bute”). Był on brytyjskim politykiem i premierem w latach 1762–1763. Był także dyrektorem Kew Gardens i zapamiętany został jako „lepszy ogrodnik niżeli polityk”[6].

Duże znaczenie użytkowe ma zwłaszcza Butea monosperma uprawiana jako ozdobna, głównie z powodu efektownych, jaskrawo czerwonopomarańczowych kwiatów. Drzewo to jest święte w hinduizmie. Z kwiatów wyrabia się czerwony barwnik wykorzystywany podczas święta holi. Liście służą jako talerze, z kory wyrabia się sznury i liny, drewno jest surowcem budowlanym (zwłaszcza w budowlach zanurzonych lub stojących w wodzie) oraz służy do wyrobu węgla drzewnego. Sadzone jest też na glebach zasolonych w celu poprawy ich właściwości użytkowych. Butea superba uchodzi z afrodyzjak dla mężczyzn[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Drzewa, krzewy o prostych lub wspinających się pędach oraz byliny[8].
Liście
Trójlistkowe. Przylistki drobne lub średnich rozmiarów, szybko odpadające[8].
Kwiaty
Zebrane w wyrastające w kątach liści gęste grona i wiechy. Podsadki i przysadki są niewielkie i szybko odpadające. Kielich jest zrosłodziałkowy, dzwonkowaty, z ząbkami krótkimi i trójkątnymi, o tępych wierzchołkach. Dwie górne łatki są zrośnięte w szeroką, wyciętą na szczycie wargę. Korony motylkowe średniej wielkości i duże, jaskrawo czerwone lub czerwonopomarańczowe. Płatki o podobnej długości. Żagielek jajowaty lub lancetowaty, z ostrym wierzchołkiem. Także łódeczka jest ostro zakończona. Pręcików jest 10, z jednym wolnym i 9 zrośniętymi. Zalążnia z dwoma zalążkami, zwykle siedząca. Szyjka słupka wydłużona, zagięta, naga, zakończona drobnym znamieniem[8].
Owoce
Strąki podługowate, spłaszczone, zróżnicowane na dwie części – szczytową z pojedynczym nasionem i dolną płoną. Nasiono jajowate z drobnym hilum[8].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów plemienia Phaseoleae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)[9].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-01-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-01-26] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Butea Roxb. ex Willd.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2024-01-26].
  4. ↑ Butea Roxb. ex Willd.. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2024-01-26].
  5. ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 180. (pol.).
  6. ↑ a b G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 407. ISBN 978-1-900347-80-8.
  7. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 141, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ a b c d Dezhao Chen, Dianxiang Zhang & Mats Thulin, Butea Roxburgh ex Willdenow, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2024-01-26].
  9. ↑ Genus Butea Roxb. ex Willd., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2024-01-26].