Berkheja

Berkheja
Ilustracja
Berkheja purpurowa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Vernonioideae

Rodzaj

berkheja

Nazwa systematyczna
Berkheya Ehrh.
Neues Mag. Aerzte 6: 303 (1784)[3]
Typ nomenklatoryczny

B. fruticosa (Linnaeus) F. Ehrhart[4]

Synonimy
  • Agriphyllum Juss.
  • Apuleja Gaertn.
  • Arelina Neck.
  • Crocodilodes Adans.
  • Evopis Cass.
  • Rohria Vahl
  • Stephanocoma Less.
  • Stobaea Thunb.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Berkheya barbata
Berkheya cirsiifolia

Berkheja[5], osetnia[6] (Berkheya Ehrh.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Obejmuje 79 gatunków[3]. Rośliny te występują w tropikalnej i południowej Afryce[3][7]. Jako introdukowane rosną w Australii i Wielkiej Brytanii[3].

Niektóre gatunki są uprawiane jako ozdobne, np. berkheja purpurowa B. purpurea[5]. B. coddii jest bioakumulatorem niklu i kobaltu, wykorzystywany jest do obsiewania gleb zanieczyszczonych tymi pierwiastkami (fitoremediacji)[7][8].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Byliny i krzewy[9], zwykle kolczaste – o pokroju ostowatym[3].
Liście
Skrętoległe, o nasadach zbiegających wzdłuż łodygi i kolczastych, czasem skupione u nasady pędu w formie przyziemnej rozety[3]. Zwykle ząbkowane i wcinane, kolczaste na brzegu, rzadziej całobrzegie[9].
Kwiaty
Zebrane w promieniste i okazałe koszyczki wyrastające pojedynczo lub w postaci gron[3], baldachogron, rzadko baldachu. Listki okrywy kolczaste, całobrzegie lub wcinane[9]. Środkowe zwykle najdłuższe. Dno koszyczka w czasie kwitnienia płaskie z zagłębieniami, w których rozwijają się kwiaty. Na zewnątrz koszyczka znajduje się jeden szereg kwiatów języczkowych (czasem ich brak), o płatkach zrośniętych w dole w rurkę, a w górze w języczek skierowany na zewnątrz, z 5 ząbkami na końcu. Kwiaty te zwykle zabarwione są na żółto lub biało i są płone. Kwiaty rurkowate wewnątrz koszyczka są obupłciowe, rurkowate, na szczycie z 5 łatkami[3].
Owoce
Niełupki mniej lub bardziej żebrowane, nagie lub owłosione, rozwijają się w zagłębieniach otoczone dnem koszyczka. Puch kielichowy w postaci łusek wyrastających w jednym lub dwóch rzędach[9].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych (Asteraceae). W obrębie rodziny należy do plemienia Arctotideae i podplemienia Gorteriinae, które w tradycyjnym ujęciu włączane są do podrodziny Cichorioideae[10] lub po jej podziale do Vernonioideae[11]. W obrębie podplemienia tworzy grupę z tradycyjnie wyróżnianymi rodzajami Cullumia, Cuspidia, Didelta i Heterorhachis, które są w nim zagnieżdżone (rodzaj ma charakter parafiletyczny). Grupa ta jest siostrzana względem rodzajów Gazania, Gorteria i Hirpicium[9][12].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-05-05] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-05-05] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j Berkheya Ehrh.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-05].
  4. ↑ Berkheya F. Ehrhart. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-05].
  5. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 38. ISBN 978-83-925110-5-2.
  6. ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich. T. 1: Słownik polsko-łaciński. Warszawa: Nakładem Autora; Skład Główny w Warszawie w księgarni E. Wendego i S-ki, 1894, s. 5, 220, 274, 275, 544.
  7. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 110, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ B.H. ROBINSON, R.R. BROOKS, B.E. CLOTHIER. Soil Amendments Affecting Nickel and Cobalt Uptake by Berkheya coddii: Potential Use for Phytomining and Phytoremediation. „Annals of Botany”. 84, 6, s. 689-694, 1999. DOI: 10.1006/anbo.1999.0970. 
  9. ↑ a b c d e J.W. Kadereit, Charles Jeffrey (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 204-205, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805.
  10. ↑ Genus Berkheya Ehrh.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-05].
  11. ↑ Berkheya Ehrh.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2022-07-09].
  12. ↑ Phaliso, Ntombifikile; McKenzie, Robert J.; Netnou-Nkoana, Noluthando C.; Karis, Per Ola; Barker, Nigel: Reassessing taxonomic relationships in the Berkheya clade (Asteraceae, Arctotideae-Gorteriinae): the utility of Achene morphology. [w:] Phytotaxa, 246, 1 [on-line]. 2016. s. 1-22. [dostęp 2022-05-05].