Bhutanitis lidderdalii
| Bhutanitis lidderdalii | |||
| Atkinson, 1873 | |||
 Okaz z Eaglenest Wildlife Sanctuary | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Bhutanitis lidderdalii | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |||
 | |||
Bhutanitis lidderdalii – gatunek motyla z rodziny paziowatych i podrodziny Parnassiinae. Tworzy kilka podgatunków znanych z Bhutanu, Indii, Chin, Mjanmy i Tajlandii. Umieszczony w załączniku II CITES i objęty ochroną prawną w Indiach. Jeden z podgatunków wymarły. Gąsienice żerują na kokornakach. Imagines są matowoczarne z białawymi znakami oraz szkarłatnymi i żółtymi plamami na tylnych skrzydłach.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten został opisany w 1873 przez Williama Stephena Atkinsona. Odkryty został natomiast w maju 1868 przez Robert Lidderdale'a, który obserwował ten gatunek w pobliżu bhutańskiej wsi Buxa, na wysokości około 1524 km (5 tys. stóp) n.p.m. Dwa okazy, w tym przesłany Atkinsonowi holotyp, odłowił Lidderdale w tym samym miejscu w 1872[2].
Później opisano inne podgatunki tego motyla z różnych lokalizacji typowych:
- B. lidderdalii spinosa Stichel, 1907 – zachodnie Chiny[3]
- † B. lidderdalii ocellatomaculata Igarashi, 1979 – Chiang Mai w północnej Tajlandii[3]
- B. lidderdalii nobucoae Morita, 1997 – północny Kaczin w Mjanmie[4]
Opis
[edytuj | edytuj kod]Motyl nie przejawia dymorfizmu płciowego w ubarwieniu. Rozpiętość skrzydeł według Evansa to od 90 do 110 mm[5], zaś według Binghama od 115 do 124 mm[6]. Ciało matowoczarne z zielonkawoszarymi bokami tułowia i ochrowobiałymi liniami poprzecznymi po bokach odwłoka. Wierzch skrzydeł o tle matowoczarnym. Przednie skrzydła wydłużone. Krawędź kostalna przednich skrzydeł niemal prosta, wierzchołek szeroko zaokrąglony, a krawędź odsiebna skośna. Na wzór wierzchu skrzydeł przednich składają się ochrowobiałe, wąskie linie poprzeczne, z których część złożona jest z mniej lub więcej rozmytych zakrętów. Tylne skrzydła o łukowato wygiętej krawędzi kostalnej, półokrągło powycinanej krawędzi odsiebnej tworzącej kilka krótkich i szerokich ogonków. Na wierzchu tylnych skrzydeł obecne podobne wąskie linie oraz dodatkowa linia szeroka wzdłuż pierwszej żyłki i linia wzdłuż żyłki medialnej. Ponadto na skrzydłach tych obecna plama dyskalna o szkarłatnej części wewnętrznej i jedwabiście czarnej zewnętrznej, za którą znajdują się jaskrawożółte znaki półksiężycowate. Bardzo wąsko, barwą ochrowobiałą obrzeżone są ogony. Spód skrzydeł podobny, jednak znaki szersze, a skrzydła tylne z krótką ochrowobiałą przepaską na komórce dyskalnej i wąskimi liniami tej barwy na prekostalnej[6].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]_(8346928096).jpg)
Gąsienice tego motyla żerują na kokornakach. Podawane były z A. debilis, A. griffithii, A. kaempferii, A. mandshuriensis i A. shimadai[7][8]. Przynajmniej w części zasiedlanych miejsc[6] wydaje dwa pokolenia rocznie: w maju-czerwcu i od sierpnia do października[9].
Imagines latają głównie w koronach drzew, rzadko zniżając się ku gruntowi. Wskutek ubarwienia maskują się w cieniach i są od dołu słabo widoczne. Ponadto ich lot upodabnia je do martwych liści niesionych wiatrem. Odwiedzają podobne gatunki kwiatów jak inne paziowate. W czasie deszczu siadają na liściach, przykrywając skrzydła tylne przednimi, by zasłonić jaskrawe plamy na nich. W indyjskich górach Naga trzymają się zboczy, tylko okazjonalnie sfruwając ku dolinom[6].
Rozprzestrzenienie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek znany z Bhutanu, gór Czin w północnej Mjanmie, gór Naga, Sikkimu i Asamu w Indiach, Junnanu w Chinach oraz Chiang Mai w północnej Tajlandii[3][6], przy czym w tej ostatniej lokalizacji jest już wymarły[10].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod].JPG)
Motyl ten określany był jako „rzadki” w 1932 przez Evansa[5], w 1957 przez Wyntera-Blytha[9] i w 2009 przez Kehimkara[11]. Natomiast Collins i Morris w publikacji poświęconej zagrożonym paziowatym z 1985 stwierdzili, że z uwagi na szeroki zasięg występowania jego wyginięcie jest mało prawdopodobne, choć ocena takiego ryzyka wymaga dalszych badań. W związku z tym umieścili go w kategorii insufficiently known (niedostatecznie poznanych)[12]. Gatunek ten nie znajduje się obecnie w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN, choć są tam umieszczone 3 inne gatunki z rodzaju Bhutanitis[1].
B. lidderdalii umieszczony jest w załączniku II CITES, konwencji ograniczającej międzynarodowy handel okazami[13]. Podgatunek nominatywny jest w Indiach objęty ochroną prawną od 1972[14]. Jako potencjalnie ważne zagrożenie regionalne wymienia się utratę środowiska wskutek nadmiernego wyrębu lasów[12].
Endemiczny dla okolic wzgórza Chiang Dao w Tajlandii podgatunek B. l. ocellatomaculata, stanowiący prawdopodobnie populację reliktową[12], uznawany jest obecnie za wymarły. Wymarcie nastąpiło prawdopodobnie w 1982 wskutek pożaru lasu, który zniszczył rośliny żywicielskie gąsienic w tym rejonie[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b E. Fernando i inni, Bhutanitis lidderdalii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2015-12-19] (ang.).
- ↑ William Stephen Atkinson. Description of a new genus and species of Papilionidae from the south-eastern Himalayas. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1873, s. 570-572, 1873.
- ↑ a b c Markku Savela: Bhutanitis Atkinson, 1873. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2015-12-18].
- ↑ Lonny D. Coote: Butterflies: Guide to the Identification of Butterfly Species Controlled Under the Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora. Ottawa: Minister of Supply and Services Canada, 2000, seria: CITES identification guide.
- ↑ a b W. H. Evans: The Identification of Indian Butterflies. Mumbaj: Bombay Natural History Society, 1932, s. 454.
- ↑ a b c d e Charles Thomas Bingham: The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Butterflies Vol. 2. Londyn: Taylor and Francis, 1907, s. 3-4.
- ↑ S. Igarashi. Some ecological observations on Bhutanitis lidderdali inhabiting misty forsests. „Yadoriga”. 123, s. 24-26, 1985.
- ↑ S. Igarashi. On the life history of Bhutanitis lidderdalei Atkinson in Bhutan (Lepidoptera, Papilionidae). „Tyô to Ga”. 40, s. 1-21, 1989.
- ↑ a b M. A. Wynter-Blyth: Butterflies of the Indian Region. Mumbaj: Bombay Natural History Society, 1957, s. 523. ISBN 978-81-7019-232-9.
- ↑ a b Pisuth Ek-Amnuay: The Great Bhutan, Bhutanitis lidderdalii ocellatomaculata, an extincted butterfly from Thailand not long ago (ผีเสื้อภูฐาน หรือผีเสื้อสมิงเชียงดาว ผีเสื้อที่เชื่อว่าสูญพันธุ์ไปแล้วจากประเทศไทยเมื่อไม่นานมานี้). [w:] Siam Insect Zoo & Museum (สวนสัตว์แมลงสยาม) [on-line]. Comsenz Inc., 2010. [dostęp 2015-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-19)].
- ↑ Isaac Kehimkar: The Book of Indian Butterflies. Mumbaj: Bombay Natural History Society, 2009, s. 116. ISBN 978-0-19-569620-2.
- ↑ a b c N. Mark Collins, Michael G. Morris: Threatened Swallowtails of the World:the IUCN red data book. Gland, Switzerland; Cambridge, UK: IUCN, 1985, s. 44, seria: IUCN Protected Area Programme Series. ISBN 978-2-88032-603-6.
- ↑ Appendices I, II and III of CITES. [w:] Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora [on-line]. 5 lutego 2015. [dostęp 2015-12-19].
- ↑ Government of India: Wildlife Protection Act of 1972 (Schedule II). Ministry of Environment and Forests. [dostęp 2015-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-19)].