Biuro Ochrony Rządu

Ten artykuł dotyczy Biura Ochrony Rządu. Zobacz też: inne znaczenia słowa „Bor”.
Biuro Ochrony Rządu
Logo
Odznaka organizacyjna BOR
ilustracja
Państwo

 Polska

Data utworzenia

28 listopada 1956

Data likwidacji

1 lutego 2018

Szef

nadinsp. Tomasz Miłkowski[1]

Zastępca

insp. Robert Nowakowski
płk Paweł Tymiński

Budżet

199 132 000 PLN[2] (2015)

Adres
ul. Podchorążych 38
00-463 Warszawa
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Biuro Ochrony Rządu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Biuro Ochrony Rządu”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Biuro Ochrony Rządu”
Ziemia52°12′35,67″N 21°02′22,14″E/52,209908 21,039483
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Biuro Ochrony Rządu (BOR) – jednolita, umundurowana i uzbrojona formacja podległa ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, działająca w tym kształcie w Polsce w latach 2001–2018, wykonująca zadania z zakresu ochrony osób, obiektów i urządzeń ważnych ze względu na dobro i interes państwa. Pierwsza instytucja opisywana tą nazwą została zorganizowana w 1956 r. na bazie struktur istniejących od 1944 r., w latach 1990–2001 biuro funkcjonowało jako Jednostka Wojskowa Nr 1004. W 2018 r. w miejsce BOR utworzona została Służba Ochrony Państwa.

Historia BOR

[edytuj | edytuj kod]

Okres przedwojenny

[edytuj | edytuj kod]

Biuro Ochrony Rządu wywodziło swoją tradycję z działań formacji utworzonej w strukturach Policji Państwowej w dwudziestoleciu międzywojennym. Głównym powodem jej powołania stał się zamach na prezydenta Gabriela Narutowicza przeprowadzony 16 grudnia 1922 r. Konsekwencją tego zabójstwa były m.in. zmiany personalne i organizacyjne dokonane w systemie bezpieczeństwa II Rzeczypospolitej.

29 lipca 1924 r. szef Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Zygmunt Hübner podpisał instrukcję o prowadzeniu służby ochronnej wobec prezydenta, innych wysokich urzędników oraz głów obcych państw przebywających na terenie RP (nową wersję instrukcji w tej sprawie zatwierdził 1 sierpnia 1934 r. i wydał 19 grudnia 1934 r. kolejny minister, Marian Zyndram-Kościałkowski). Jednostką odpowiadającą za bezpieczeństwo dostojników państwowych stała się Brygada Ochronna działająca przy Okręgowym Urzędzie Policji Politycznej (od 1926 r. przy Urzędzie Śledczym) na m. st. Warszawę. Jej zorganizowanie nastąpiło na mocy zarządzeń z 12 czerwca 1924 r. szczegółowo określających zadania formacji. Za ochronę siedziby prezydenta od 1926 r. odpowiedzialna była Kompania Zamkowa (będąca pododdziałem wojskowym, który w 1928 r. wszedł w skład wydzielonego z Brygady Ochronnej Oddziału Zamkowego)[3].

W nawiązaniu do utworzenia Brygady Ochronnej dzień 12 czerwca był w latach 2001–2017 obchodzony jako Święto Biura Ochrony Rządu.

Ochrona rządu w okresie 1944-1956

[edytuj | edytuj kod]

Bezpośrednimi poprzednikami BOR były jednostki działające w latach 1944–1956 w obrębie aparatu represji Polski Ludowej. Po powołaniu Resortu Bezpieczeństwa Publicznego pierwszą z nich stał się Wydział Ochrony PKWN RBP utworzony 22 sierpnia 1944 r. W związku z powstaniem Rządu Tymczasowego i przekształceniem resortu w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego 1 stycznia 1945 r. komórka otrzymała nazwę Wydział Ochrony Rządu MBP. Jej funkcjonariusze odpowiedzialni za osobistą ochronę członków Rządu współpracowali z żołnierzami Batalionu Ochrony PKWN (Rządu) – następnie przemianowywanym na Samodzielny Batalion Ochrony Rządu – który odpowiadał za ochronę obiektów rządowych i specjalnych o szczególnym znaczeniu[4].

Kilka lat później, na mocy rozkazu organizacyjnego nr 012 ministra z 20 stycznia 1949 r., w miejsce wydziału powstał Departament Ochrony Rządu MBP prowadzący ochronę osobistą najwyższych przedstawicieli władzy partyjno-państwowej aż do rozwiązania ministerstwa w grudniu 1954 r. Następnie funkcję tę przy nowo powołanym Komitecie do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego przejął Departament VIII KdsBP. Formalne zorganizowanie jednostki nastąpiło na podstawie rozkazu organizacyjnego nr 055 przewodniczącego komitetu z 18 marca 1955 r. Jej działalność trwała do momentu zniesienia Departamentu VIII KdsBP w listopadzie 1956 r.[5]

Biuro Ochrony Rządu MSW

[edytuj | edytuj kod]

Po włączeniu struktur Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego - (oraz Departamentu VIII KdsBP), do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, na mocy zarządzenia nr 00238 ministra z 29 listopada 1956 r. utworzone zostało Biuro Ochrony Rządu, jako jedna z kilkunastu nowych komórek organizacyjnych w MSW. Nadzór nad BOR sprawował bezpośrednio minister lub wyznaczeni przez niego wiceministrowie. Zadania i charakter tej jednostki pozostawały bez zmian, od tej pory jednak jej funkcjonariuszom nadawano stopnie służbowe Milicji Obywatelskiej, a ich pracę regulowały w praktyce przepisy dotyczące działania MO.

Wewnętrzna organizacja BOR w 1975 r. przedstawiała się następująco:

  • Wydział I (ochrona osobista)
  • Wydział II (ochrona obiektów)
  • Wydział III (ochrona techniczna)
  • Wydział IV (sprawy ogólnoorganizacyjne)
  • Wydział V (transport samochodowy)
  • Wydział VI (zaopatrzenie specjalne).

Biuro posiadało również jedną jednostkę terenową ulokowaną w strukturze Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej (od sierpnia 1983 r. Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych) w Katowicach. Była to utworzona w listopadzie 1973 r. Samodzielna Sekcja Operacyjno-Ochronna KW MO, którą w styczniu 1977 r. przekształcono w Wydział Operacyjno-Ochronny KW MO / WUSW. Komórka funkcjonowała do lutego 1990 r., zajmując się ochroną dostojników partyjno-państwowych działających na terenie województwa (w tym ministra odpowiedzialnego za sprawy górnictwa mającego swoją siedzibę w Katowicach).

W wyniku reformy dzielącej MSW na służby w listopadzie 1981 r. Biuro Ochrony Rządu (z uwagi na realizowanie zadań wspólnie z Nadwiślańskimi Jednostkami Wojskowymi), znalazło się pod nadzorem szefa wojsk MSW. Po likwidacji tego stanowiska w listopadzie 1989 r. kontrolę nad komórką przejął szef Służby Bezpieczeństwa. Stan ten trwał do czasu zreorganizowania ministerstwa i podległych mu formacji dokonanego w okresie od 10 maja do 31 lipca 1990 r.[6]

BOR a SB

[edytuj | edytuj kod]

Kwestia przynależności Biura Ochrony Rządu do Służby Bezpieczeństwa wzbudza kontrowersje ze względu na fakt, iż w okresie PRL nie został wydany żaden akt prawny wyższego rzędu jednoznacznie określający jakie komórki organizacyjne MSW wchodziły w skład SB. Obecnie, zgodnie z ustawą lustracyjną, za jednostki Służby Bezpieczeństwa uważane są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami[7]. W rozumieniu tak skonstruowanych przepisów BOR należy umieścić poza systemem SB, gdyż nie został on rozwiązany, lecz po przekształceniu w dalszym ciągu funkcjonował w ramach ministerstwa. W trakcie procesu legislacyjnego, podczas obrad sejmowej komisji nadzwyczajnej rozpatrującej projekty ustaw lustracyjnych, rozważano również uwzględnienie biura jako odrębnej pozycji w katalogu organów bezpieczeństwa państwa, ostatecznie jednak propozycja ta nie uzyskała akceptacji parlamentarzystów[8].

Odmienne od decyzji politycznych stanowisko w sprawie BOR zajmują natomiast historycy, a w szczególności badacze związani z Instytutem Pamięci Narodowej. Zwracają oni uwagę na nieprecyzyjność zapisów ustawowych powodującą trudności interpretacyjne i stoją na stanowisku, że określenie struktury Służby Bezpieczeństwa nie jest możliwe bez odwołania się do normatywów niższego rzędu (niejawnych uchwał, zarządzeń, rozkazów itp.) regulujących bieżącą pracę Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL[9]. Tego typu akty w odniesieniu do Biura Ochrony Rządu wskazują zaś na to, że funkcjonariusze BOR prowadzili działalność na takich samych zasadach jak pracownicy innych jednostek operacyjnych i operacyjno-technicznych SB.

O związkach biura z organami bezpieczeństwa państwa świadczą m.in. następujące dokumenty:

  • zarządzenie organizacyjne nr 0140 Ministra Spraw Wewnętrznych z 11 października 1975 r. w sprawie uposażenia według szczebla „B” dla stanowisk w komórkach organizacyjnych Służby Bezpieczeństwa, które wymienia w tym celu odpowiednie jednostki centralne i terenowe, wśród nich Biuro Ochrony Rządu MSW i Samodzielną Sekcję Operacyjno-Ochronną SB KW MO (w Katowicach)[10],
  • zarządzenie nr 00102 Ministra Spraw Wewnętrznych z 9 grudnia 1989 r. w sprawie zasad działalności operacyjnej Służby Bezpieczeństwa wraz z załączoną instrukcją operacyjną, która wymienia Biuro Ochrony Rządu MSW jako jedną z jednostek organizacyjnych zobowiązanych do stosowania tych przepisów[11],
  • notatki służbowe wewnątrzministerialnych zespołów zajmujących się w latach 70. i 80. XX w. kwestią uporządkowania struktury Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (m.in. notatka z 25 czerwca 1984 r. dotycząca propozycji podziału jednostek organizacyjnych MSW na jednostki SB i MO, sporządzona w Biurze Organizacyjno-Prawnym MSW), które zaliczają Biuro Ochrony Rządu MSW do pionu Służby Bezpieczeństwa, określając je jako jednostkę operacyjno-techniczną lub jednostkę pomocniczą SB[12].

Przy ocenie BOR należy wziąć pod uwagę, iż komórka ta wykonywała jedynie funkcję ochrony fizycznej przedstawicieli najwyższych władz partyjno-państwowych oraz równorzędnych delegacji zagranicznych (jak również ochrony budynków i obiektów rządowych). Nie były to więc zadania zbliżone do typowych działań SB obejmujących (obok tradycyjnego wywiadu i kontrwywiadu) przede wszystkim operacyjną kontrolę wszelkich sfer życia społecznego w kraju. Nie zmienia to jednak faktu, że sprawy ochrony rządu w okresie PRL zaliczano do dziedziny ochrony bezpieczeństwa państwa, na co wskazuje m.in. rozporządzenie Rady Ministrów z 18 sierpnia 1983 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych[13]. Ponadto instytucjonalne usytuowanie BOR wpisuje się w ogólny model organizacyjny aparatu represji państw socjalistycznych oparty na wzorcach radzieckich (w ZSRR jednostka ochrony partii i rządu zawsze wchodziła w skład organów bezpieczeństwa państwowego, jej najdłużej działającym wcieleniem był IX Zarząd KGB).

Nowego określenia struktur SB na gruncie prawnym dokonano w 2017 r. w związku z wejściem w życie nowelizacji ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służb oraz ich rodzin (tzw. ustawy dezubekizacyjnej)[14]. W akcie tym dotychczasowe pojęcie „służba w organach bezpieczeństwa państwa” (odwołujące się do katalogu organów umieszczonego w ustawie lustracyjnej) zostało zastąpione terminem „służba na rzecz totalitarnego państwa” oraz szczegółowym wyliczeniem odpowiednich służb, jednostek i stanowisk opracowanym w oparciu o ustalenia IPN. Zgodnie z przepisami ustawy służba w Biurze Ochrony Rządu oraz jego poprzednikach w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. uznana została za służbę na rzecz totalitarnego państwa, samo zaś biuro zaliczono w nowym katalogu do jednostek organizacyjnych wypełniających zadania Służby Bezpieczeństwa.

Jednostka Wojskowa Nr 1004

[edytuj | edytuj kod]

1 sierpnia 1990 r. Biuro Ochrony Rządu zostało przeformowane w Jednostkę Wojskową Nr 1004. Jego funkcjonariusze otrzymali status żołnierzy, nadal jednak pełnili służbę w resorcie spraw wewnętrznych. Podobnie jak w przypadku Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych działanie biura opierało się na ustawach dotyczących Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którymi Ministrowi Spraw Wewnętrznych (od 1997 r. Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji) w stosunku do podporządkowanych mu oddziałów przysługiwały odpowiednio uprawnienia Ministra Obrony Narodowej. Ponadto Rada Ministrów wydała szereg uchwał i rozporządzeń przyznających żołnierzom BOR i NJW, w związku z wykonywanymi przez nich czynnościami, niektóre kompetencje funkcjonariuszy Policji[15][16][17][18].

Pod koniec lat 90. XX wieku, w związku z dążeniem RP do integracji europejskiej, nie mogła dłużej trwać sytuacja, w której część żołnierzy pozostawałaby poza strukturami Ministerstwa Obrony Narodowej. W celu utrzymania Biura Ochrony Rządu przy dotychczasowym ministerstwie rozpoczęto więc prace legislacyjne nad przepisami mającymi określić nową pozycję prawną tej formacji. Do momentu ich uchwalenia stan przejściowy regulowała ustawa z 22 grudnia 1999 r. o czasowym podporządkowaniu niektórych jednostek wojskowych[19]. W wydanym akcie przewidywano zakończenie restrukturyzacji do 31 grudnia 2000 r., okres ten został później przedłużony do 31 marca 2001 r.[20]

Ustawa o BOR

[edytuj | edytuj kod]

30 marca 2001 r. weszła w życie ustawa z 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu[21]. Na mocy jej postanowień jednostkę przekształcono w jednolitą, umundurowaną i uzbrojoną formację o charakterze policyjnym. Od tego momentu żołnierze JW 1004 stali się z mocy prawa funkcjonariuszami BOR z przysługującymi im odrębnymi stopniami służbowymi. W dokumencie wyznaczono również ostateczną datę likwidacji NJW MSWiA. Ich rozformowanie zakończone zostało 31 grudnia 2001 r., następnie żołnierze, z którymi nie rozwiązano stosunku służbowego, przeszli do dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji lub Ministra Obrony Narodowej, część z nich wcielono do Biura Ochrony Rządu.

W kolejnych latach ustawa była wielokrotnie nowelizowana i pozostawała podstawą prawną działalności biura aż do jego rozwiązania 1 lutego 2018 r. Zgodnie z zapisami aktu na czele struktury stał Szef BOR podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, powoływany i odwoływany na jego wniosek przez Prezesa Rady Ministrów. Szczegółowy podział na komórki organizacyjne określany był w drodze zarządzenia ministra i miał charakter informacji niejawnej. Oprócz spraw związanych z Biurem Ochrony Rządu w ustawie znajdowały się także artykuły dotyczące funkcjonowania Straży Marszałkowskiej, umundurowanej formacji podległej Marszałkowi Sejmu (bezpośrednio nadzorowanej przez Szefa Kancelarii Sejmu) przeznaczonej do ochrony Sejmu i Senatu. Przy wykonywaniu tych zadań strażnikom przysługiwała część uprawnień funkcjonariuszy BOR.

Kierownictwo BOR i jego poprzedników

[edytuj | edytuj kod]

Naczelnicy[22] Wydziału Ochrony PKWN RBP / Wydziału Ochrony Rządu MBP

Dyrektorzy Departamentu Ochrony Rządu MBP / Departamentu VIII KdsBP

Dyrektorzy Biura Ochrony Rządu MSW

Szefowie Jednostki Wojskowej Nr 1004 – Biura Ochrony Rządu

Szefowie Biura Ochrony Rządu

Likwidacja BOR i powstanie SOP

[edytuj | edytuj kod]

W 2015 roku w Biurze Ochrony Rządu został przeprowadzony audyt, który wykazał dużą skalę zaniedbań i zaniechań. Przede wszystkim chodziło o niedofinansowanie formacji. Środki finansowe przyznawane BOR w poszczególnych latach nie pozwalały w pełni realizować ustawowych zadań. Nie prowadzono potrzebnej modernizacji obiektów i wyposażenia formacji. Za przekształceniem w formacji przemawiało także wysokie w ostatnich latach zagrożenie terrorystyczne na świecie[24]. 10 października 2017 do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o Służbie Ochrony Państwa, który 12 października 2017 został skierowany do pierwszego czytania[25]. Projekt ustawy dotyczy powołania nowej formacji ochronnej – Służby Ochrony Państwa (SOP) odpowiedzialnej za ochronę osób i obiektów o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania państwa, co – zdaniem wnioskodawców – pozwoli uporządkować i doprecyzować przepisy mające dotychczas zastosowanie do funkcjonariuszy BOR poprzez wyjaśnienie szeregu wątpliwości interpretacyjnych oraz ma na celu poszerzenie kompetencji wzmacniających kompleksowy wymiar działania formacji w dziedzinie zapewnienia bezpieczeństwa podmiotom znajdującym się pod jej ochroną poprzez przyznanie nowej formacji ochronnej prawa do podejmowania czynności operacyjno-rozpoznawczych[25]. Służba Ochrony Państwa (SOP) zastąpiła Biuro Ochrony Rządu (BOR)[25]. 8 grudnia 2017 Sejm RP uchwalił ustawę o Służbie Ochrony Państwa[26]. Za głosowało 265 posłów (klub PiS, koło Wolni i Solidarni, 21 posłów klubu Kukiz’15, 4 posłów niezrzeszonych, 1 poseł klubu PO, 1 poseł klubu Nowoczesna, 1 poseł klubu PSL), przeciw 175 posłów (129 posłów klubu PO, 4 posłów klubu Kukiz’15, 22 posłów klubu Nowoczesna, 14 posłów klubu PSL, koło UED, 2 posłów niezrzeszonych), nikt się nie wstrzymał od głosu, a nie głosowało 20 posłów[26]. 21 grudnia 2017 Senat RP przyjął ustawę bez poprawek[25], a 10 stycznia 2018 prezydent RP Andrzej Duda ustawę podpisał[27]. Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa weszła w życie 1 lutego 2018 roku[25][28].

Działalność BOR w latach 2001–2018

[edytuj | edytuj kod]

Ostatnie kierownictwo BOR

[edytuj | edytuj kod]
Funkcjonariusz BOR-u przed Kancelarią Prezesa Rady Ministrów
  • nadinsp. Tomasz Miłkowski[1] – Szef BOR od 25 kwietnia 2017 do 31 stycznia 2018
  • płk Paweł Tymiński – zastępca Szefa BOR, szef Pionu Działań Ochronnych od 21 czerwca 2017 do 31 stycznia 2018
  • insp. Robert Nowakowski – zastępca Szefa BOR, szef Pionu Logistyki od 20 października 2017 do 31 stycznia 2018

Osoby ochraniane przez BOR

[edytuj | edytuj kod]

Okres objęcia ochroną BOR

[edytuj | edytuj kod]

Początek objęcia ochroną ważnych osób przez BOR i ustanie tej ochrony na ogół nie pokrywały się z okresem pełnienia danej funkcji państwowej. Wykaz początku i końca sprawowania ochrony przez Biuro Ochrony Rządu nad najważniejszymi osobami w państwie.

  • Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej – od momentu podania oficjalnych wyników wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą do momentu zaprzysiężenia na urząd Prezydenta RP (jako prezydent elekt) oraz od momentu zaprzysiężenia na urząd Prezydenta RP – dożywotnio (po zakończeniu kadencji prezydenckiej ochrona BOR przysługuje byłemu prezydentowi tylko na terytorium Polski)
  • Prezes Rady Ministrów – od momentu nominowania przez Prezydenta RP do chwili uzyskania wotum zaufania przez Sejm RP oraz od momentu uzyskania wotum zaufania – przez 6 miesięcy od chwili zakończenia pełnienia funkcji Prezesa Rady Ministrów
  • marszałkowie izb parlamentu oraz ministrowie – od momentu powołania / wyboru, przez okres ok. 1 miesiąca po zakończeniu pełnienia funkcji

Szefowie ochrony Prezydenta RP

[edytuj | edytuj kod]

Szefowie ochrony Prezesa Rady Ministrów

[edytuj | edytuj kod]
  • płk Krzysztof Kowalczyk (1997–2001, szef ochrony Prezesa Rady Ministrów Jerzego Buzka)
  • płk Wiesław Bijata (2001–2004, szef ochrony Prezesa Rady Ministrów Leszka Millera)
  • płk Sławomir Bogacki (2004–2005, szef ochrony Prezesa Rady Ministrów Marka Belki)
  • płk Krzysztof Klimek (2007–2013, szef ochrony Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska)
  • płk Andrzej Pawlikowski (od grudnia 2015, szef ochrony Prezesa Rady Ministrów Beaty Szydło)

Obiekty ochraniane przez BOR

[edytuj | edytuj kod]
  • Obiekty służące Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesowi Rady Ministrów, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych oraz ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych, budynki Sejmu RP i Senatu RP
  • Polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne
  • Urzędy konsularne oraz przedstawicielstwa przy organizacjach międzynarodowych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej
  • Inne obiekty i urządzenia o szczególnym znaczeniu

Formy działania BOR

[edytuj | edytuj kod]
Kolumna samochodów Biura Ochrony Rządu wyjeżdża z Pałacu Prezydenckiego. 1) Funkcjonariusze BOR patrolujący chodnik przed Pałacem blokują ruch pieszy 2) Samochody ochrony blokują oba pasy ruchu wstrzymując samochody jadące Krakowskim Przedmieściem 3) Samochód BOR z osobą ochranianą (premier Marek Belka) wyjeżdża na ulicę 4) Uformowanie kolumny samochodów BOR (samochody Policji zaparkowane na chodniku nie wchodzą w skład tej kolumny pojazdów)

Biuro Ochrony Rządu wykonywało zadania ochronne poprzez m.in. planowanie zabezpieczenia osób, obiektów i urządzeń, rozpoznanie i analizę zagrożeń, zapobieganie powstawaniu zagrożeń, koordynację działań ochronnych różnych służb, wykonywanie ochrony bezpośredniej, zabezpieczanie obiektów i urządzeń. W trakcie wykonywania obowiązków służbowych funkcjonariusze BOR współpracowali z funkcjonariuszami Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej. Funkcjonariusze BOR mieli prawo wydawać polecenia, zatrzymywać pojazdy, legitymować osoby w celu ustalenia tożsamości, zatrzymywać osoby, dokonywać kontroli osobistej, zwracać się o niezbędną pomoc do organów, instytucji i osób. W sytuacjach zagrożenia funkcjonariusze BOR mogli użyć środków przymusu bezpośredniego (siła fizyczna, pałki służbowe i psy), a nawet użyć broni palnej.

Funkcjonariusze Biura Ochrony Rządu pełnili różnorakie funkcje. W zależności od specjalności i przygotowania funkcjonariusza, wykonywali zadania m.in. zadania z zakresu:

  • ochrony osobistej
  • ochrony obiektów
  • zabezpieczenia pirotechniczno-radiologicznego
  • obsługi technicznej pojazdów
  • obsługi recepcyjnej
  • służby reprezentacyjnej

Służba w BOR

[edytuj | edytuj kod]

Służbę w BOR mogła pełnić osoba posiadająca obywatelstwo polskie, nieposzlakowaną opinię, niekarana za popełnienie przestępstwa, korzystająca z pełni praw publicznych, posiadająca co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacji uzbrojonej i gotowa podporządkować się dyscyplinie służbowej.

Osoba zgłaszająca się, po pozytywnym przejściu procedury rekrutacyjnej, mianowana była funkcjonariuszem w służbie przygotowawczej na okres 3 lat. Po tym okresie i uzyskaniu pozytywnej opinii zostawała mianowana funkcjonariuszem w służbie stałej.

Preferowane było, by kandydaci na funkcjonariuszy posiadali specjalistyczne umiejętności przydatne w służbie, uprawiali sporty walki, wodne, samochodowe oraz strzelectwo, znali języki obce.

Korpusy i stopnie funkcjonariuszy

[edytuj | edytuj kod]
Różne umundurowanie funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu w zależności od charakteru służby. Od lewej: 1) funkcjonariusz BOR patrolujący ulicę Krakowskie Przedmieście od strony Pałacu Prezydenckiego w mundurze polowym; 2) funkcjonariusz BOR ochrony pałacowej Pałacu Prezydenckiego; 3) funkcjonariusz BOR ochrony osobistej Prezydenta RP

Ochrona osobistości

[edytuj | edytuj kod]
  • Liczba funkcjonariuszy ochraniających w danym momencie Prezydenta RP wynosiła 12, Prezesa Rady Ministrów – 9, Marszałka Sejmu RP i Marszałka Senatu RP, wicepremierów, ministrów i byłych Prezydentów RP – po 1-4; w zależności od potrzeb liczba funkcjonariuszy mogła zostać zmieniona.
  • Ochrona BOR przysługiwała również byłym premierom przez okres 6 miesięcy po zakończeniu sprawowania funkcji.
  • Ochrona BOR przysługiwała również członkom rodziny prezydenta i premiera.
  • Do obiektów ochranianych przez BOR należały także prywatne mieszkania osób ochranianych.
  • Biuro Ochrony Rządu nie było jedyną polską formacją chroniącą VIP-ów. Zadania z zakresu wykonywania czynności ochronnych wobec osób uprawnionych realizował również Wydział Ochrony Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej w Warszawie, który zajmuje się nadal ochroną Prezydenta RP, Marszałka Sejmu RP, Marszałka Senatu RP, Prezesa Rady Ministrów wyłącznie na terenie jednostek wojskowych oraz Ministra Obrony Narodowej i innych osób na mocy odrębnej decyzji przedmiotowego ministra. Chroni on również członków wojskowych delegacji zagranicznych przebywających z wizytą w Polsce. Tradycje ochrony osób przez Żandarmerię Wojskową sięgają 1926 r., kiedy to utworzono „Pluton żandarmerii Prezydenta Rzeczypospolitej” oraz przydzielono siedmiu żandarmów do służby przy osobie Ministra Spraw Wojskowych Józefa Piłsudskiego. W okresie PRL czynności ochronne wobec Ministra Obrony Narodowej oraz członków wojskowych delegacji zagranicznych szczebla kierowniczego, jak również członków najwyższych władz partyjnych i państwowych oraz cywilnych delegacji zagranicznych szczebla równorzędnego, w przypadku ich pobytu na terenie obiektów wojskowych realizowały wyspecjalizowane komórki Wojskowej Służby Wewnętrznej (1957–1990).
  • Czynności ochronne w okresie II RP i PRL wykonywały na mocy odrębnych przepisów cztery podmioty: Policja Państwowa, Żandarmeria, Biuro Ochrony Rządu, Wojskowa Służba Wewnętrzna.
  • Obecnie czynności ochronne na mocy zapisów ustawowych wykonują dwie instytucje: Służba Ochrony Państwa i Żandarmeria Wojskowa.

Biuro Ochrony Rządu ochraniało także inne osoby, które były ważne ze względu na dobro państwa. Decyzję o ochronie podejmował minister właściwy do spraw wewnętrznych. Na tej podstawie ochronie podlegały np.:

Funkcjonariusze, którzy polegli lub zginęli na służbie

[edytuj | edytuj kod]

3 października 2007 w Iraku w zamachu na ambasadora Edwarda Pietrzyka zginął plutonowy Bartosz Orzechowski.

10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku zginęło dziewięcioro funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu: ppłk Jarosław Florczak, kpt. Dariusz Michałowski, por. Paweł Janeczek, ppor. Piotr Nosek, mł. chor. Agnieszka Pogródka-Węcławek, st. chor. Artur Francuz, chor. Paweł Krajewski, chor. Jacek Surówka i chor. Marek Uleryk (wszyscy funkcjonariusze BOR zostali pośmiertnie awansowani na wyższe stopnie)[33].

Funkcjonariuszy BOR, którzy zginęli upamiętnia pomnik, odsłonięty w 2008 w Warszawie przy ul. Podchorążych[34].

Odznaczenia BOR

[edytuj | edytuj kod]

W 2009 roku instytucja została odznaczona Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej[35], a w 2012 roku – Medalem Honorowym za zasługi dla Żandarmerii Wojskowej[36].

Wyposażenie BOR

[edytuj | edytuj kod]
BMW X5 Biura Ochrony Rządu
BMW serii 5 i serii 7 Biura Ochrony Rządu; po prawej limuzyna prezydenta

Do pojazdów wykorzystywanych przez BOR należały m.in. specjalnie wzmocnione i wyposażone[37]:

Funkcjonariusze BOR byli uzbrojeni w:

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Biuro Ochrony Rządu [online], bor.gov.pl [dostęp 2017-12-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-11].
  2. ↑ Ustawa budżetowa na rok 2015 z dnia 15 stycznia 2015 r. – podpisana przez Prezydenta RP 23 stycznia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 153).
  3. ↑ Piotr Krzysztof Marszałek, Prawne podstawy organizacji ochrony VIP-ów w II Rzeczypospolitej, [w:] Studia Lubuskie, tom 5, Sulechów 2009, s. 13–34.
  4. ↑ Sławomir Gawroński: Media relations służb mundurowych w Polsce: Analiza wybranych formacji. Kraków–Rzeszów–Zamość: Wydawnictwo Konsorcjum Akademickie, 2011, s. 94. ISBN 978-83-62259-33-5.
  5. ↑ Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, tom I, 1944-1956. Krzysztof Szwagrzyk (red.). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005, s. 26, 46–47. ISBN 83-89078-94-5. [dostęp 2015-10-17].
  6. ↑ Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, tom III, 1975–1990, red. Paweł Piotrowski, Warszawa 2008, s. 12, 16, 37, 49.
  7. ↑ Dz.U. z 2021 r. poz. 1633.
  8. ↑ Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. Adrian Jusupović, Rafał Leśkiewicz, Warszawa 2013, Podsumowanie, s. 106.
  9. ↑ Adrian Jusupović, Andrzej Ostapa, Jacek Wygoda, Pojęcie „Służba Bezpieczeństwa” w rozumieniu ustawy lustracyjnej. Propozycja wykładni, [w:] Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. Adrian Jusupović, Rafał Leśkiewicz, Warszawa 2013, s. 62–65, 82–84.
  10. ↑ Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. Adrian Jusupović, Rafał Leśkiewicz, Warszawa 2013, dokument nr 15, s. 232–233.
  11. ↑ Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945–1989), red. Tadeusz Ruzikowski, Warszawa 2004, s. 142.
  12. ↑ Szymon Hermański, Adrian Jusupović, Tomasz Wróblewski, Percepcja „bezpieki” w resorcie spraw wewnętrznych, [w:] Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. Adrian Jusupović, Rafał Leśkiewicz, Warszawa 2013, s. 42–53.
  13. ↑ Dz.U. z 1983 r. nr 48, poz. 216.
  14. ↑ Dz.U. z 2016 r. poz. 2270.
  15. ↑ M.P. z 1990 r. nr 30, poz. 236.
  16. ↑ M.P. z 1991 r. nr 29, poz. 210.
  17. ↑ Dz.U. z 1996 r. nr 135, poz. 629.
  18. ↑ Dz.U. z 1997 r. nr 82, poz. 524.
  19. ↑ Dz.U. z 2000 r. nr 2, poz. 6.
  20. ↑ Dz.U. z 2000 r. nr 120, poz. 1268.
  21. ↑ Dz.U. z 2001 r. nr 27, poz. 298.
  22. ↑ Do marca 1946 r. kierownicy.
  23. ↑ a b Grzegorz Bilski, Komunikat prasowy [online], bor.gov.pl [dostęp 2017-01-28] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-02].
  24. ↑ Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Powstanie Służba Ochrony Państwa, „Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji” [dostęp 2018-01-19].
  25. ↑ a b c d e Druk nr 1916 [online], sejm.gov.pl [dostęp 2018-01-12].
  26. ↑ a b Głosowanie nr 50 na 53. posiedzeniu Sejmu [online], sejm.gov.pl [dostęp 2017-12-08].
  27. ↑ Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Wydarzenia / Prezydent RP podpisał trzy ustawy [online], prezydent.pl, 10 stycznia 2018 [dostęp 2018-01-12].
  28. ↑ Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa (Dz.U. z 2024 r. poz. 325).
  29. ↑ Po krytyce działań BOR prezydent rezygnuje z ochrony – Rzeczpospolita.
  30. ↑ Żelazowski tymczasowym szefem ochrony prezydenta.
  31. ↑ Prezydent ma ochroniarza po Millerze – Bor, Lech Kaczyński, Leszek Miller, Polityka -Kraj – Polska, wiadomości, informacje, polityka, fakty, gospodarka- se.pl.
  32. ↑ Szef BOR: nie pamiętam tak wysokiego poziomu zagrożenia. wyborcza.pl, 26 października 2010. [dostęp 2011-01-22].
  33. ↑ In memoriam. bor.gov.pl. [dostęp 2011-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-14)].
  34. ↑ Warszawa: odsłonięto pomnik poległych BOR-owców. gazeta.pl, 2008-06-11. [dostęp 2011-11-26].
  35. ↑ Biskup Polowy WP otrzymał honorową odznakę BOR. ordynariat.wp.mil.pl, 2009-06-09. [dostęp 2011-11-26].
  36. ↑ Święto BOR. bor.gov.pl, 2012-06-05. [dostęp 2012-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-20)].
  37. ↑ Samochody przyćmiły święto BOR, onet.tv [martwy link]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Szefowie Biura Ochrony Rządu
Wydział Ochrony Rządu
(1944–1949)[A]
Departament Ochrony Rządu
(1949–1956)[B]
Biuro Ochrony Rządu
(1956–2018)[C]

Naramiennik

  1. ↑ naczelnicy (do 1946 kierownicy) Wydziału Ochrony PKWN RBP / Wydziału Ochrony Rządu MBP
  2. ↑ dyrektorzy Departamentu Ochrony Rządu MBP / Departamentu VIII KdsBP
  3. ↑ dyrektorzy Biura Ochrony Rządu MSW (od 1956), szefowie Jednostki Wojskowej Nr 1004 – Biura Ochrony Rządu (od 1990), szefowie Biura Ochrony Rządu (od 2001)
Służba Bezpieczeństwa (1956–1990)
piony wywiadu i kontrwywiadu
piony bezpieczeństwa
piony zabezpieczenia operacyjnego
pozostałe piony
powiązane jednostki
szkolnictwo
poprzednik
następca