Bolesław Drobner

Bolesław Drobner

Data i miejsce urodzenia	28 czerwca 1883 Kraków, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	31 marca 1968 Kraków, Polska
Kierownik resortu pracy, opieki społecznej i Zdrowia
Okres	od 21 lipca 1944 do 31 grudnia 1944
Przynależność polityczna	Polska Partia Socjalistyczna
Następca	Wiktor Trojanowski
Prezydent Wrocławia
Okres	od 14 marca 1945 do 9 czerwca 1945
Przynależność polityczna	Polska Partia Socjalistyczna
Poprzednik	Hermann Hartmann
Następca	Aleksander Wachniewski
Poseł do KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji
Okres	od 1944 do 1968
Przynależność polityczna	Polska Partia Socjalistyczna / Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Bolesław Drobner (1945)

Grób Bolesława Drobnera na cmentarzu Rakowickim

Bolesław Drobner, ps. „Jan Okoński”, „Doktor”, „Jan Dębczak” (ur. 28 czerwca 1883 w Krakowie, zm. 31 marca 1968 tamże) – polski działacz socjalistyczny, doktor chemii, kierownik Resortu Pracy, Opieki Społecznej i Zdrowia PKWN (1944), pierwszy powojenny prezydent Wrocławia (1945).

Życiorys

Syn Romana i Anny z Fieschlerów. Urodził się w spolonizowanej rodzinie żydowskiej^[1]. Jego dziadek był uczestnikiem powstania listopadowego, zaś rodzice – powstańcami styczniowymi^[2], ojciec jako drukarz składał tajne druki Rządu Narodowego, organizował przewóz powstańców, broni i żywności z Galicji do Królestwa Kongresowego, był aresztowany i skazany przez władze carskie na wieloletnie więzienie. Matka była powstańczą sanitariuszką^[3].

Po ukończeniu III Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie studiował na politechnikach w Berlinie, we Lwowie i w Zurychu, wreszcie na uniwersytecie we Fryburgu, gdzie 13 stycznia 1906 obronił rozprawę doktorską z chemii. W latach 1898–1919 działał w Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Od 1903 do 1905 należał jednocześnie do Socjaldemokratycznej Partii Szwajcarii. W 1909 był redaktorem odpowiedzialnym pisma wewnętrznej opozycji w SDKPiL „Solidarność Robotnicza”^[4].

Po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 wstąpił do Legionów Polskich, w 1915 przeszedł do armii austriackiej, w której służył do końca wojny. W latach 1919–1922 członek Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1922 współzałożyciel i jeden z przywódców Partii Niezależnych Socjalistów (od 1924 Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy). W latach 1923–1928 zasiadał w egzekutywie Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej. W latach 1928–1936 ponownie działał w PPS, był członkiem jej Rady Naczelnej. Opowiadał się za współpracą z Komunistyczną Partią Polski. W latach 1933–1938 członek Rady Miejskiej Krakowa z Socjalistycznej Listy Robotniczej. W 1936 za wyjazd do Związku Radzieckiego bez zgody władz PPS, usunięty z partii^[5].

21 marca 1938 przed sądem okręgowym w Krakowie rozpoczął się proces Bolesława Drobnera oskarżonego o działalność komunistyczną^[6]. 1 kwietnia 1938 sąd skazał go na karę 3 lat pozbawienia wolności (z zaliczeniem dotychczasowego pobytu w areszcie) oraz na utratę praw na 3 lata^[7].

Po najeździe radzieckim na Polskę 17 września 1939, po krótkim okresie zarządzania kopalnią soli potasowych w Kałuszu^[8], w czerwcu 1940 aresztowany przez NKWD i wywieziony w głąb Związku Radzieckiego. W 1943 uwolniony, został członkiem Zarządu Głównego Związku Patriotów Polskich, a 21 lipca 1944 wszedł w skład Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego jako kierownik resortu pracy, opieki społecznej i zdrowia. W 1945 (od marca do czerwca) pierwszy polski prezydent Wrocławia (powołany 14 marca, jeszcze przed wkroczeniem Armii Czerwonej do miasta, urzędowanie mógł praktycznie rozpocząć dopiero po kapitulacji Festung Breslau, w maju). Współorganizator polskiej administracji. Opowiadał się za przekształceniem Wrocławia w miasto wydzielone. Chciał stworzyć system gospodarczy eliminujący obieg pieniędzy (tzw. republika drobnerowska)^[9]. Na początku czerwca 1945 zaprotestował wobec miejscowego dowódcy Armii Czerwonej przeciw utrudnianiu starań o normalizację życia przybywających do miasta Polaków. Radziecki generał pobił go i wyrzucił ze swego biura, a gdy Bolesław Drobner odwołał się do Bolesława Bieruta, ten kazał mu natychmiast opuścić Wrocław^[10].

Od września 1944 do lutego 1945 był przewodniczącym, a od lipca 1945 do grudnia 1947 wiceprzewodniczącym Rady Naczelnej „lubelskiej” PPS. Od stycznia 1945 do kwietnia 1948 pełnił funkcję przewodniczącego Wojewódzkiego Komitetu PPS w Krakowie. W partii opowiadał się za równorzędnością pozycji PPS wobec Polskiej Partii Robotniczej i wolną rywalizacją polityczną obu partii^[11][12]. Przeciwnik scalenia PPS z PPR, 30 kwietnia 1948 w ramach czystki poprzedzającej scalenie obu partii usunięty z funkcji przewodniczącego Wojewódzkiego Komitetu PPS w Krakowie, 22 września 1948 usunięty z Rady Naczelnej PPS wraz z 10 innymi jej członkami (w tym Henrykiem Wachowiczem). Na początku października 1948, gdy dowiedział się od Zenona Kliszki o planach uchylenia immunitetu poselskiego i aresztowania Stanisława Mikołajczyka, poinformował o tym posła PSL Franciszka Wójcickiego, czym umożliwił ucieczkę byłego premiera z kraju^[13]. W październiku 1948, po odmowie złożenia tzw. samokrytyki, został wykluczony z PPS^[14]. Zezwolono mu w grudniu tegoż roku na wstąpienie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, był jednak całkowicie zmarginalizowany politycznie, choć zachował mandat posła na Sejm. Po wydarzeniach polskiego października i powrocie do władzy Władysława Gomułki, od października 1956 do lutego 1957 był p.o. I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie. W 1954 uczestniczył w II Zjeździe partii, był też delegatem na jej III i IV Zjazd w 1959 i 1964.

Od 1944 poseł kolejno do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji; w II, III i IV kadencji Sejmu pełnił funkcję marszałka seniora (1957, 1961, 1965).

Dwukrotnie odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy (w tym w 1953^[15]). Ponadto nadano mu Krzyż Wielki i Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[16]. W 1955 otrzymał Medal 10-lecia Polski Ludowej^[17], a w 1966 Odznakę 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)^[18].

Wspierał rozwój kulturalny Krakowa. Z jego inicjatywy powstał Społeczny Fundusz Ochrony Zabytków Krakowa i Krakowski Dom Kultury. Muzeum Etnograficzne otrzymało nową siedzibę, wzniesiono nowy pawilon wystawowy dla Biura Wystaw Artystycznych. Zaprzyjaźniony z Piwnicą pod Baranami, pomógł w jej otwarciu i pierwszych latach działania.

Z małżeństwa z Lubą z domu Hirszowicz (1884–1965) miał syna Mieczysława (1912–1986), profesora sztuk muzycznych. Pochowany jest w alei zasłużonych cmentarza Rakowickiego (kwatera LXVII-płd. 2-1)^[19].

Upamiętnienie

Do 1991 jego imieniem nazwany był jeden z bulwarów wiślanych Krakowa^[20]. Jego imieniem nazwano także ulicę w śródmieściu Wrocławia^[21].

Do 2018 Szkoła Podstawowa nr 18 we Wrocławiu nosiła jego imię, lecz decyzją Rady Miejskiej Wrocławia, uchylono nadanie imienia^[22]. Decyzja została podjęta po burzliwej dyskusji. Uzasadnieniem wniosku o odebranie patronatu było odwołanie się do socjalistycznej przeszłości Bolesława Drobnera^[23]. Decyzja rady nie pociągnęła za sobą konsekwencji w postaci wniosków o zmianie nazwy wrocławskiej ulicy w Śródmieściu. Był też patronem ulicy w Bydgoszczy, w dzielnicy Fordon, na osiedlu Szybowników. W połowie lat 90. XX wieku nazwa ulicy zmieniona została na ul. Rzeźniackiego.

Publikacje

• Drogowskazy, Wrocław 1945.
• Bezustanna walka (1962–1967), Kraków 1967.

Przypisy

1. Nota biograficzna na stronie sztetl.org.pl.
2. Hasło w encyklopedii The Yiwo Encyclopedia of Jews in Eastern Europe (ang.).
3. Czesław Kulesza, Bolesław Drobner – młodzieńcze wizje Polski, przeglad-socjalistyczny.pl.
4. Norbert Michta, Jan Sobczak, Stanisław Trusiewicz-Zalewski (1871–1918), Elbląska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna 2004, ISBN 83-89113-03-1, s. 135.
5. Hasło w Encyklopedii Krakowa.
6. Proces dr. B. Drobnera. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 67 z 24 marca 1938. 
7. Wyrok w procesie dr. Drobnera. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 76 z 3 kwietnia 1938. 
8. Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6, s. 92.
9. Encyklopedia Wrocławia, pod red. J. Harasimowicza, Wrocław 2001, s. 158, ISBN 83-7384-561-5.
10. Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6, s. 425.
11. Na posiedzeniu Rady Naczelnej PPS 25/26 lutego 1945 oświadczył, że założenia ideowe PPS nie mogą się opierać tylko na dorobku Robotniczej Partii Polskich Socjalistów i wypowiedział się przeciwko poglądom „pewnych dolnych czynników PPR”, że tylko ich partia „ma prawo do rządzenia, bo ma oparcie w ZSRR”. Powiedział też, że PPS nie powinna być „wydziałem innej partii, lecz partią równorzędną, suwerenną” (Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6, s. 205).
12. Inny partyjny autor opisywał z dezaprobatą ówczesne stanowisko Drobnera: „B. Drobner był od początku reprezentantem poglądu, że polski system partyjny winien przyjąć na wzór zachodni taką formę, w której PPS mogłaby stać się równorzędną obok PPR siłą polityczną, konkurująca o wpływy oraz miejsce w społeczeństwie i państwie. Była to nie do przyjęcia w warunkach polskich koncepcja wolnej gry sił, także w odniesieniu do stanowiącego określoną całość ruchu robotniczego” (Zenobiusz Kozik, Partie i stronnictwa polityczne w Krakowskiem 1945–1947, Kraków 1975, Wydawnictwo Literackie, s. 48; Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6, s. 205).
13. Franciszek Dąbrowski, Czy bezpieka wiedziała o ucieczce Mikołajczyka? „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, nr 10–11 (10–106), październik–listopad 2009, s. 39.
14. Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6, s. 935, 987, 990.
15. M.P. z 1953 r. nr 86, poz. 1022.
16. Profil na stronie Biblioteki Sejmowej.
17. M.P. z 1955 r. nr 99, poz. 1387.
18. Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.
19. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Bolesław Drobner. rakowice.eu.
20. Uchwała nr XXV/170/91 Rady Miasta Krakowa z dnia 14 czerwca 1991 r.
21. MarcinM. Torz MarcinM., Dlaczego istnieje ulica Drobnera? Przecież Bolesław Drobner był komunistą! [online], 11 lutego 2014 .
22. Uchwała nr LVII/1355/18 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 21 czerwca 2018 r.
23. KatarzynaK. Kaczorowska KatarzynaK., Pierwszy prezydent Wrocławia złym patronem dla szkoły. Tak uznali radni [online], gazetawroclawska.pl, 24 czerwca 2018 .

Bibliografia

• Encyklopedia Wrocławia, pod red. J. Harasimowicza, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2001
• Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 1, Warszawa 1978
• Hasło w Encyklopedii Krakowa
• Nota biograficzna na stronie sztetl.org.pl
• Hasło w encyklopedii The Yiwo Encyclopedia of Jews in Eastern Europe (ang.)
• Bolesław Drobner – młodzieńcze wizje Polski, przeglad-socjalistyczny.pl
• Informacje w BIP IPN
• Lokalizacja grobu Bolesława Drobnera w OpenStreetMap

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000119187280
• VIAF: 101851102
• LCCN: n81119939
• GND: 172715555
• BnF: 12037695x
• SUDOC: 028566882
• NKC: skuk0000332
• NTA: 130388092
• PLWABN: 9810624490705606
• NUKAT: n96029264
• J9U: 987007271017605171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3894296