Bolesław Piasecki

Bolesław Piasecki
Ilustracja
Bolesław Piasecki w 1955
Data i miejsce urodzenia

18 lutego 1915
Łódź

Data i miejsce śmierci

1 stycznia 1979
Warszawa

Zawód, zajęcie

polityk, prawnik, publicysta

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Stanowisko

poseł na Sejm PRL IV, V, VI i VII kadencji (1965–1979), członek Rady Państwa (1971–1979), przywódca Ruchu Narodowo-Radykalnego (1935–1939), przywódca Stowarzyszenia „Pax” (1952–1979)

Partia

ONR (1934)
RNR (1935–1939)

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Przemówienie Bolesława Piaseckiego, ówczesnego przywódcy Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga wygłoszone 11 listopada 1937
Bolesław Piasecki wraz z Geraldem Göttingiem w 1955

Bolesław Bogdan Piasecki[1], ps. „Leon Całka”, „Wojciech z Królewca”, „Sablewski” (ur. 18 lutego 1915 w Łodzi, zm. 1 stycznia 1979 w Warszawie[2]) – polski polityk nacjonalistyczny (klasyfikowany jako faszysta[3]), prawnik i publicysta. Współzałożyciel Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR) w 1934, w latach 1935–1939 przywódca Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, więzień polityczny miejsca odosobnienia w Berezie Kartuskiej, oficer Wojska Polskiego. W okresie II wojny światowej twórca Konfederacji Narodu (później scalonej z AK)[4]. Założyciel i wieloletni prezes Stowarzyszenia „Pax”. W latach 1971–1979 członek Rady Państwa PRL. Poseł na Sejm PRL IV, V, VI i VII kadencji.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Przed II wojną światową

[edytuj | edytuj kod]

Urodzony w rodzinie urzędniczej jako syn Ludomira (1876–1947)[5] i Pelagii z domu Kotnowskiej. Jego ojciec był agronomem.

W 1927 zaczął uczęszczać do Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie[6]. W latach szkolnych działał w harcerstwie, w którym pełnił funkcję zastępowego, a później przybocznego. W maju 1931 zdał maturę. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim (UW) w 1935. Na studiach był kierownikiem Oddziału Akademickiego Obozu Wielkiej Polski oraz działał w Sekcji Młodych Stronnictwa Narodowego. Jako przedstawiciel „młodych” w SN utworzył na początku 1934 bojówkę Uczelnie Różne (UR) pod komendą Zygmunta Dziarmagi, odpowiedzialną za pobicie Marcelego Handelsmana na dziedzińcu UW w marcu 1934, w związku z czym Piasecki spędził dwa tygodnie w areszcie[7]. 14 kwietnia 1934 wraz z Janem Mosdorfem i Henrykiem Rossmanem założył oparty na wzorcach faszystowskich Obóz Narodowo-Radykalny, który zakładał antykomunistyczną i antysemicką akcję bezpośrednią celem ustanowienia ustroju hierarchicznego opartego na katolicyzmie, nacjonalizmie i interwencjonizmie państwowym[8]. Po rozłamie w ONR w kwietniu 1935 został przywódcą Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”. Sam Piasecki określał swoją organizację mianem faszystowskiej[9]. Do tej samej klasyfikacji przychylają się historycy, autorzy syntez dziejów Polski[10][11]. W nocy z 15 na 16 czerwca 1934 został internowany w obozie w Berezie Kartuskiej. Po zwolnieniu (we wrześniu 1934) kierował zdelegalizowanym RNR „Falanga”.

Lata wojny i okupacji

[edytuj | edytuj kod]

W kampanii wrześniowej brał udział jako podporucznik broni pancernych. Po kampanii aresztowany przez Gestapo i więziony do kwietnia 1940. Z więzienia zwolniony po interwencji jednej z wpływowych włoskich rodzin. Po włączeniu się w pracę konspiracyjną, założył organizację pod nazwą Konfederacja Narodu[12]. Był także dowódcą Uderzeniowych Batalionów Kadrowych, które od maja 1943 stoczyły 32 potyczki z Niemcami, a po ich scaleniu w 1943 z Armią Krajową w stopniu porucznika, był dowódcą III batalionu 77 Pułku Piechoty AK[13]. walczącego na Nowogródczyźnie. Uniknął internowania w czasie akcji „Burza”, po powrocie do środkowej Polski kontynuował działalność konspiracyjną tym razem przeciwko Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego. W listopadzie 1944 aresztowany przez władze wojskowe i uwięziony w Lublinie. Przesłuchiwany kilkakrotnie przez gen. Iwana Sierowa. W liście do Sierowa zadeklarował wsparcie dla reform społecznych wprowadzanych przez nowe władze, reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu oraz zgłosił chęć wyprowadzania ludzi z podziemia zbrojnego. Opisał także swoją drogę życiową, działalność antysanacyjną, obóz w Berezie, aresztowanie przez Gestapo, konspirację i antyhitlerowską partyzantkę. W tym samym czasie przedstawił władzom państwowym memoriał, który zawierał główne tezy powstającego środowiska „Dziś i Jutro”. W lipcu 1945 został zwolniony z więzienia[13].

Czasy Polski Ludowej

[edytuj | edytuj kod]
Bolesław Piasecki na zjeździe partyjnym Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej, lata 50.
Grób Bolesława Piaseckiego, jego zamordowanego syna Bohdana oraz jego poległej w powstaniu warszawskim żony Haliny Piaseckiej na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Po wojnie współtworzył i kierował tzw. społecznie postępowym ruchem katolików świeckich, popierającym władze komunistyczne, skupionym wokół tygodnika „Dziś i Jutro”. W 1947 stworzył Stowarzyszenie „Pax” i przewodniczył jego zarządowi do końca życia, po początkowej życzliwej postawie polskiego Kościoła katolickiego wobec jego osoby i organizacji, ich drogi rozeszły się ostatecznie w 1953, gdy Bolesław Piasecki bezskutecznie namawiał kardynała Stefana Wyszyńskiego, by ten uznał prawo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej do typowania kandydatur na stanowiska biskupie. Jeszcze surowiej działalność „Pax” oceniała Stolica Apostolska[14]. Książka Bolesława Piaseckiego wydana w 1954 – Zagadnienia istotne. Artykuły z lat 1945–1954 została potępiona[15] i wpisana do Indeksu ksiąg zakazanych przez Magisterium Kościoła dekretem z 28 czerwca 1955 wraz z paksowskim tygodnikiem „Dziś i Jutro”. Bolesław Piasecki nigdy oficjalnie nie wycofał głoszonych tam poglądów, ale z chwilą wciągnięcia wyżej wymienionych tytułów na Indeks wycofał ze sprzedaży Zagadnienia istotne, a w maju 1956 tygodnik „Dziś i Jutro” zamknięto, zastępując go nowym pismem „Kierunki”[16].

Bezpośrednio po wojnie współpracował z UB. Nadano mu pseudonim „Tatar”. Brał udział w operacji rozpracowania środowiska polskiej emigracji politycznej w Londynie. Według raportów pułkownik Julii Brystygierowej, poprzez współpracę chciał wzmocnić swoją pozycję wobec władzy[17].

Sceptycznie odnosił się do odwilży politycznej w 1956, w tym samym roku poparł proradziecką i stalinowską frakcję natolińczyków w walce o władzę z puławianami, którzy według niego byli zdominowani przez Żydów[14]. W 1956 przez kilka miesięcy był członkiem prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Narodowego. Był posłem na Sejm PRL IV, V, VI i VII kadencji od 1965 (jednocześnie przewodniczącym Koła Poselskiego „Pax”). W latach 1971–1979 był członkiem Rady Państwa. W marcu 1968 wraz z całym „Paksem” popierał antyinteligencką i antysemicką nagonkę zorganizowaną przez partyjną frakcję Mieczysława Moczara.

 Główny artykuł: Zabójstwo Bohdana Piaseckiego.

22 stycznia 1957 został uprowadzony do taksówki i zamordowany prawdopodobnie tego samego dnia jego najstarszy syn Bohdan, piętnastoletni uczeń Liceum Św. Augustyna. Porywacze początkowo żądali od Piaseckiego okupu, ale po pięciu dniach zerwali kontakt. Zwłoki nastolatka odnaleziono 8 grudnia 1958 w piwnicy remontowanego budynku przy ul. Świerczewskiego[18]. W styczniu 1959 Piasecki oświadczył swoim najbliższym współpracownikom, że podczas spotkania z wiceministrami spraw wewnętrznych Mieczysławem Moczarem i Antonim Alsterem zgodził się na utrzymanie kulisów zbrodni w tajemnicy dla ratowania prestiżu państwa i dla poprawy stosunków z ekipą rządzącą. Zarzut współudziału w porwaniu usłyszał we wrześniu 1959 taksówkarz żydowskiego pochodzenia, były kurier Jakuba Bermana i czynny informator milicyjny Ignacy Ekerling, który udostępnił swój samochód porywaczom i złożył fałszywe zeznania, a w kwietniu 1957 usiłował zbiec do Izraela. Zawrócony do Warszawy Ekerling kontaktował się z Adamem Kossowskim, oficerem milicji zamieszkałym pod adresem, gdzie znaleziono ciało Bohdana Piaseckiego. Proces Ekerlinga został wstrzymany w listopadzie 1959 na polecenie premiera Józefa Cyrankiewicza z obawy przed sprowokowaniem nastrojów antysemickich. Nowy akt oskarżenia przeciw Ekerlingowi trafił do sądu w 1975 w związku z zeznaniami przebywającego w Mediolanie i zbiegłego z Polski w 1958 gangstera Mikołaja Barkowskiego (Izaaka Rotberga), który miał wynająć Ekerlinga do pomocy w porwaniu, ale prokurator generalny Lucjan Czubiński zdecydował o umorzeniu postępowania[19].

Choć uważano, że motywem porwania i zabójstwa była zemsta na Bolesławie Piaseckim za jego przeszłą działalność polityczną, to współczesne śledztwo Instytutu Pamięci Narodowej skłania się ku wersji, że za porwaniem i zbrodnią kryła się chęć wymuszenia okupu od ojca, będącego na ówczesne czasy jedną z najbogatszych osób w Polsce. Odpowiedzialni za tę zbrodnię nigdy nie zostali odnalezieni i ukarani mimo starań ojca i najdłużej w historii PRL prowadzonego śledztwa (zamknięte w 1982), podczas którego lista osób objętych czynnościami operacyjnymi – przesłuchanych, śledzonych, podsłuchiwanych liczyła ponad 160 tys. nazwisk[20]. Podejrzewano także osoby zamieszane w próbę wyłudzenia okupu zatrudnione wcześniej w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (tzw. żydowska frakcja w MSW, na czele której stał wiceminister Antoni Alster). Według jednej z hipotez za zbrodnią kryła się zemsta żydowska za „antysemicką i faszystowską” działalność Bolesława Piaseckiego w dwudziestoleciu międzywojennym – Milicja Obywatelska nie była jednak w stanie przesłuchać podejrzanych, gdyż poza Ekerlingiem wszyscy po uprowadzeniu Bohdana Piaseckiego wyjechali za granicę, a większość znalazła się w Izraelu. Według innej zabójstwa dokonała grupa funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa pochodzenia żydowskiego. Mogło też chodzić o rozgrywki frakcyjne w aparacie bezpieczeństwa, a zabójstwo mogło nie być planowane[21].

W PRL informacje na temat Bolesława Piaseckiego podlegały częściowej cenzurze, która szczególnie pilnowała, aby w mediach nie pojawiały się informacje wymieniające jego nazwisko zaraz obok komunistycznych władz związanych z PZPR. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną z 19 lutego 1975 Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk: „Nie należy dopuszczać do druku żadnej informacji o życzeniach, jakie z okazji 60. rocznicy urodzin B. Piasecki otrzymał od członków kierownictwa Partii i Rządu”[22].

Po ciężkiej chorobie Bolesław Piasecki zmarł 1 stycznia 1979. Na wiadomość o jego śmierci, kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski, odprawił mszę św. i upoważnił ks. Stefana Piotrowskiego, by podczas pogrzebu powiadomił o tym wiernych[23]. W dniu 4 stycznia 1979 trumna z jego zwłokami została wystawiona w Pałacu Prymasowskim w Warszawie. Uroczystości pogrzebowe odbyły się tego samego dnia na cmentarzu na Powązkach w Warszawie (kw. 216-VI-33/34)[24]. W pogrzebie uczestniczył m.in. członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR i zastępca przewodniczącego Rady Państwa Władysław Kruczek, wicemarszałek Sejmu Halina Skibniewska, członkowie Rady Państwa prof. Jan Szczepański i Stanisław Wroński, sekretarz Rady Państwa Ludomir Stasiak, wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu FJN Wit Drapich oraz delegacje Czechosłowackiej Partii Ludowej i Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej.

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy z Haliną Kopeć, żołnierką AK. Mieli dwóch synów: Bohdana (1941–1957) i Jarosława (ur. 1943)[25]. Żona zginęła podczas powstania warszawskiego. W 1948 ożenił się z Barbarą Kolendo (1923–2005, łączniczką KN), razem mieli pięcioro dzieci: Zdzisława, Ładysława (ur. 1961)[26], Bożenę, Marzennę i Halinę[27].

Osobę Bolesława Piaseckiego na patrona swojego pisma wybrał „Tygodnik Ojczyzna” redagowany przez byłego działacza Pax, Bogusława Jeznacha.

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Książki

[edytuj | edytuj kod]
  • Duch czasów Nowych a Ruch Młodych, Warszawa 1935.
  • Wielka Ideologia Narodu Polskiego, 1940 (wydanie podziemne, pod pseudonimem Leon Całka).
  • Zagadnienia istotne. Artykuły z lat 1945–1954, Warszawa 1954.
  • Patriotyzm polski, Warszawa 1958.
  • Patriotyzm polski, Warszawa 1960 (wyd. II, rozszerzone).
  • Siły rozwoju 1960–1970, Warszawa 1971.
  • Kierunki 1945–1960, Warszawa 1981.
  • Myśli, Warszawa 1983.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Marek Kietliński, Artur Pasko, Na Fali Października 1956 roku. Białostocczyzna w świetle dokumentów archiwalnych, Białystok 2006, s. 212, ISBN 83-60534-47-0.
  2. ↑ Piasecki Bolesław Bogdan, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-08-23].
  3. ↑ Jarosław Tomasiewicz, W kierunku nacjokracji: tendencje autorytarne, totalistyczne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1933–1939): narodowcy – narodowi radykałowie – narodowi socjaliści, Katowice, 2019, s. 23.
  4. ↑ 40 lat temu umarł Bolesław Piasecki [online], mysl-polska.pl.
  5. ↑ Ludomir Piasecki [online], sejm-wielki.pl.
  6. ↑ W: Smolna 30. Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego Warszawa: PIW, 1989, w spisie absolwentów rocznika 1931 na s. 353, pozycja 34. (jako Bolesław Bogdan Piasecki) oraz fotografia nr 47. po s. 224.
  7. ↑ Kunicki 2004 ↓, s. 48–49.
  8. ↑ Brzoza i Sowa 2006 ↓, s. 326.
  9. ↑ Antoni Dudek, Grzegorz Pytel, Bolesław Piasecki: próba biografii politycznej, „Aneks”, Londyn 1990, s. 163.
  10. ↑ Norman Davies, Boże Igrzyska, Wydawnictwo ZNAK, Kraków, 1999, ISBN 83-7006-911-8, s. 1029.
  11. ↑ Marek Borucki, Od Mieszka I do Jana Pawła II, tom 28, ISBN 978-83-60751-08-4, s. 5.
  12. ↑ Mikołaj Rostworowski, Słowo o Paxie 1945–1956, Warszawa, 1968, s. 21.
  13. ↑ a b Mikołaj Rostworowski, Słowo o Paxie 1945–1956, Warszawa, 1968, s. 22.
  14. ↑ a b Piotr Osęka, Największy krezus PRL-u. Przed wojną – wódz polskich faszystów. Po wojnie – przyjaciel komunistów, „Ale Historia”, 25 marca 2013.
  15. ↑ Ks. Zygmunt Zieliński, Kościół w Polsce 1944–2002. POLWEN, Radom 2003, s. 79.
  16. ↑ Andrzej Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945, T. 1. Warszawa: 1987, s. 128.
  17. ↑ Piotr Gontarczyk, Najnowsze kłopoty z historią: publicystyka z lat 2008–2012, Poznań 2013, s. 167–172, ISBN 978-83-7785-153-1.
  18. ↑ Kunicki 2004 ↓, s. 309–311.
  19. ↑ Kunicki 2004 ↓, s. 311–315.
  20. ↑ Piotr Osęka, Najdłuższe śledztwo w PRL. Kryptonim Zagubiony, „Polityka”, 22 stycznia 2013.
  21. ↑ Piotr Zychowicz, Mordercy Bohdana uchodzą, „Rzeczpospolita”, 10 grudnia 2007.
  22. ↑ Strzyżewski 2015 ↓, s. 119.
  23. ↑ Jan Engelgard, Bolesław Piasecki 1939–1956, Warszawa, 2015, s. 213.
  24. ↑ Cmentarz Stare Powązki: PIASECCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-05-15].
  25. ↑ Jarosław Piasecki [online], sejm-wielki.pl.
  26. ↑ Ładysław Piasecki [online], sejm-wielki.pl.
  27. ↑ Antoni Dudek, Grzegorz Pytel, Bolesław Piasecki: próba biografii politycznej, „Aneks”, Londyn 1990, s. 222.
  28. ↑ M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1481.
  29. ↑ M.P. z 1956 r. nr 3, poz. 27.
  30. ↑ Medale 30-lecia dla czołowych działaczy partyjnych i państwowych, „Trybuna Robotnicza”, nr 170, 19 lipca 1974, s. 1.
  31. ↑ Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Członkowie Rady Państwa PRL

Rada Państwa VII kadencji Sejmu (1976–1980)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji
Rada Państwa VI kadencji Sejmu (1972–1976)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji
Rada Państwa V kadencji Sejmu (1969–1972)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji