Boleń (województwo małopolskie)
| wieś | |
 Dwór w Boleniu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo |
Bosutów-Boleń |
| Wysokość |
ok. 263–309 m n.p.m. |
| Liczba ludności (31.12.2023) | |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-086[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0344113 |
Położenie na mapie gminy Zielonki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°07′51″N 19°58′57″E/50,130833 19,982500[1]
| |
| Strona internetowa | |
Boleń – wieś położona w Polsce, w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki[4].
Boleń wchodzi w skład sołectwa Bosutów-Boleń.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Boleń według regionalizacji fizycznogeograficznej położony jest w zachodniej części Płaskowyżu Proszowickiego (342.23), należącego do makroregionu Niecka Nidziańska (342.2), w podprowincji Wyżyna Małopolska (342)[a][5][6]. Zachodnim skrajem miejscowości przebiega droga krajowa nr 7[7].
Miejscowość położona jest w otulinie Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, z wyjątkiem niewielkiego fragmentu znajdującego się po zachodniej stronie drogi krajowej nr 7 przy granicy z Bibicami – to obszar należący do Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie[8].
Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki, w jej wschodniej części, około 8 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa[7][9]. Graniczy z następującymi jednostkami[7][10][11]:
- miejscowością Michałowice (gmina Michałowice) od północy,
- miejscowością Młodziejowice (gmina Michałowice) od północnego wschodu,
- miejscowością Bosutów (gmina Zielonki) od wschodu, południa oraz południowego zachodu[b],
- miejscowością Bibice (gmina Zielonki) od zachodu.
Powierzchnia sołectwa Bosutów-Boleń wynosi 339,41 ha[12], natomiast powierzchnia samego Bolenia to szacunkowo około 101 ha, co sprawia, że obok Garlicy Duchownej jest on drugą najmniejszą miejscowością gminy Zielonki, zajmującą około 2,08% jej obszaru[10][13][c].
Najwyżej położony obszar wsi znajduje się w jej północnej części, przy granicy z Młodziejowicami, na wysokości około 309 m n.p.m., najniższy na krańcach południowo-wschodnich, przy granicy z Bosutowem, na wysokości około 263 m n.p.m.[7][9]
W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa krakowskiego.
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa Boleń pochodzi od węgierskiego słowa bleny (wymawianego bolejń) oznaczającego tura, żubra. Za koncepcją tą przemawia prawdopodobna obecność w tych okolicach osadników lub jeńców węgierskich, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach kilku innych, okolicznych wsi, wywodzących się, jak się przypuszcza, z języka węgierskiego (por.: Węgrzce, dawniej Vengerce – dosł. wieś Węgrów, Batowice od batja – stryj, Bibice od bibic – czajka, Bosutów od bozszu – zemsta[14].
W źródłach z okresu średniowiecza wieś wzmiankowana była jako Bolen, Bolenya, Bolene, Bolena, Boleny, Bolycy, Bolyeny[15].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Najstarsze ślady osadnictwa na obszarze wsi pochodzą ze środkowego i późnego okresu lateńskiego (III–I w. p.n.e) oraz okresu wczesnorzymskiego (I w. n.e.). Wskazują one, iż na terenie tym żyli przedstawiciele grupy tynieckiej[16].
Okres późnego średniowiecza
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1389[17], kiedy to Jan z Niezwojowic zapisał swojej żonie Małgorzacie 80 grzywien posagu na Boleniu[15].
Wieś była własnością szlachecką i stosunkowo często przechodziła z rąk do rąk. W roku 1415 syn Jana z Niezwojowic, również Jan, sprzedał Boleń Janowi z Łysobarku. W 1432 właścicielem wsi w wyniku podziału dóbr został Jan z Kończyc, w 1458 nabył ją Jan Burzyński z Janiny, zaś w roku 1465 Katarzyna, żona Stanisława z Młodziejowic herbu Stary Koń. W tamtym okresie we wsi żyło 5 kmieci, ponadto znajdował się w niej dwór rycerski oraz karczma z osobnymi polami. Wieś znajdowała się w rękach rodziny Młodziejowskich do roku 1528, kiedy to Andrzej syn Stanisława z Młodziejowic, kasztelana sandomierskiego, darował Janowi Mężykowi Słaboszowi z Putniowic wszystkie swoje dobra dziedziczne w tym Boleń[15][18].
Okres zaborów
[edytuj | edytuj kod]Po III rozbiorze Polski miejscowość znalazła się w granicach zaboru austriackiego. W wyniku ustaleń kongresu wiedeńskiego w 1815 r., Boleń wraz z 244 innymi miejscowościami wszedł w skład Rzeczypospolitej Krakowskiej.
Po zaanektowaniu Rzeczypospolitej Krakowskiej przez Austrię w 1846 r., miejscowość przynależała do państwa Habsburgów aż do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku.
Okres zaboru austriackiego był dla miejscowej społeczności szczególny. Boleń leżał bowiem tuż przy granicy austriacko-rosyjskiej. Wielu powstańców, handlarzy, przemytników okupiło życiem próbę przekroczenia tejże granicy.
Przebieg granicy upamiętnia postawiony w 1998 roku monument. Pomnik znajdujący się na obrzeżach miejscowości przypomina o I Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego, która w swoim szlaku bojowym do Kielc obaliła zaborcze słupy graniczne.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Liczba mieszkańców wsi w okresie ostatniego dziesięciolecia zwiększyła się o 50%, osiągając poziom ponad 400 osób w roku 2020.
Ponieważ Boleń tworzy sołectwo wraz z Bosutowem poniżej zamieszczono również dane demograficzne dla sołectwa.
Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:
- 1787[19];
- 1789[19] – Lustracja dymów i podanie ludności;
- 1808[20] – Spis wojskowy ludności Galicji;
- 1921[21] – Pierwszy Powszechny Spis Ludności – dane na 30. września;
- 1931[21] – Drugi Powszechny Spis Ludności – dane na 9. grudnia;
- 2003, 2004 i 2006[22] oraz 2009–2023[2] – dane własne Urzędu gminy Zielonki na 31. grudnia danego roku.
Komunikacja
[edytuj | edytuj kod]Do Bolenia można dostać się obsługiwanymi przez MPK Kraków liniami autobusowymi, wysiadając na przystankach:
- Bibice Na Czekaj: 257, 277, 280, 307
- Boleń Pętla: 297
Dojazd ułatwiają również liczne linie komunikacji prywatnej kursujące z okolic Regionalnego Dworca Autobusowego w Krakowie przy ulicy Bosackiej.
Oświata
[edytuj | edytuj kod]Na obszarze miejscowości brak placówek zarejestrowanych w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych[23].
Szkołą podstawową obejmującą swym obwodem Boleń jest Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego w Bibicach[23][24].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Północne krańce miejscowości graniczą z Wyżyną Olkuską (341.32) – mezoregionem należącym do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3).
- ↑ Według danych serwisu OpenStreetMap Boleń od południa i południowego zachodu graniczy jeszcze z miejscowością Węgrzce (gmina Zielonki), co wynika z innego (prawdopodobnie błędnego) oznaczenia przebiegu granicy między Boleniem a Bosutowem.
- ↑ Osiedle Łokietka jest odrębnym sołectwem, ale nie jest miejscowością.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 7950
- ↑ a b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 79 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Boleń na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-23].
- ↑ Jerzy Solon et al. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. „Geographia Polonica”. 2 (91). s. 143–170.
- ↑ a b c d Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-09-23].
- ↑ Boleń na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-09-23].
- ↑ a b Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-09-23].
- ↑ a b Strona gminy Zielonki – Plan ulic w miejscowościach Bosutów i Boleń. [dostęp 2021-09-23].
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. wkładka (mapa: Miejscowości dzisiejszej gminy Zielonki według katastru galicyjskiego 1848 r.).
- ↑ Strona gminy Zielonki – Struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-10-02].
- ↑ Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-10-02].
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 33–35.
- ↑ a b c Jurek 2010-2016 ↓, s. 179.
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 25.
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 34.
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 52.
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 135.
- ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-07-07].
- ↑ a b Kuratorium Oświaty w Krakowie - Rejestr Szkół i Placówek Oświatowych (dane na 31.05.2021). [dostęp 2021-09-10].
- ↑ Strona gminy Zielonki - Informacje o sieci szkół. [dostęp 2021-09-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.
- Tomasz Jurek, Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna pod red. Tomasza Jurka, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2016.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona internetowa Gminy Zielonki
- Boleń na wikimapia.pl
- BIP gminy Zielonki
