Bożków

Zobacz też: inne znaczenia.

Bożków

wieś
Pałac w Bożkowie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Nowa Ruda
Liczba ludności (III 2011)	1580[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-441[3]
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0854038
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowa Ruda Bożków
Położenie na mapie Polski Bożków
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Bożków
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Bożków
50°30′49″N 16°34′31″E/50,513611 16,575278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Panorama Bożkowa

Zabytki w Bożkowie

Leśniczówka

Pomnik Heinricha Bendera

Figura św. Jana Nepomucena

Sztuczna ruina w parku

Sztuczna ruina w parku

Płyta nagrobna z herbami: von Zedlitz-Leipe (prawy górny), hrabiów (Grafen) von Tschischwitz (lewy dolny)

Płyta nagrobna herbami: von Seidlitz (lewy dolny)

Bożków. Budynek w parku

Spichlerz

Tablica „Ex omnibus autem rebus quibus aliquid acquiritur nihil est agricultura melius nihil jucundius, nihil homine nihil libero dignius” Cicero, MDCCCXVI, „Spośród wszystkich rzeczy, w których jest coś ciekawego, nie ma nic lepszego od rolnictwa, nic przyjemniejszego, nic godnego człowieka wolnego” Cicero, 1816

Kapliczka

Kapliczka

Budynek przedszkola

Herb Götzenów na kościele w Bożkowie

Bożków. Tablica pamiątkowa

Bożków (tuż po wojnie Narożno^[4], niem. Eckersdorf^[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Nowa Ruda.

Wieś leży w dolinie Bożkowskiego Potoku, w obniżeniu między trzema pasmami górskimi – Górami Stołowymi, Sowimi i Bardzkimi, na terenie Obniżenia Bożkowa^[6].

Integralne części wsi Bożków^[7][8]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0854050	Bożkówek	przysiółek

W latach 1945–1954 i 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Bożków. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bożków. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.

Toponimia

Wieś wzmiankowana w 1348 jako Ekkehardisdorf. Po łacinie Eckardi Villa. Można tę nazwę tłumaczyć jako ‛wieś Eckera’. Nieznana jest nazwa czeska. Po wojnie funkcjonowała przejściowa nazwa Narożno. Obecna została nadana w 1946 roku^[9].

Historia

Bożków jest jedną z najstarszych osad czeskich na ziemi kłodzkiej. Już w czasie neolitu znajdowały się tutaj osady ludzkie^[6].

Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o Bożkowie, zwanym wtedy Ekkehardisdorf (łac. Eckardi Villa) pochodzi z 1348 r., jako dożywociu Eberharda von Maltwitza^[10]. W XIV w. istniała już spora wieś, poświadczona w źródłach w 1348 roku. W początkach renesansu został wybudowany pałac, od około 1520 roku w posiadaniu rodziny von Raueck. W XVI w. w Bożkowie zaczęto również eksploatować węgiel kamienny^[10]. Po wojnie czesko-palatynackiej posiadłość została skonfiskowana i oddana przybocznemu lekarzowi biskupa wrocławskiego Karola Habsburga (a następnie cesarza Ferdynanda III), Casparowi Jäschkemu von Eisenhutowi. Następnie przeszła w ręce jezuitów, od których wykupił ją Johann Georg von Götzen, który rozbudował pałac i w znacznym stopniu przyczynił się do budowy kościoła w jego obecnym kształcie. Po bezdzietnej śmierci w 1771 r. ostatniego męskiego potomka tego rodu, hrabiego Johanna Josefa von Götzena, majątek przeszedł w 1780 r. na syna jednej z jego sióstr, hrabiego Antona Aleksandra von Magnisa^[10]. Od tego czasu do końca II wojny światowej dobra pozostawały we władaniu tego rodu. Anton Aleksander, jeden z wybitniejszych przedstawicieli tej rodziny spowodował rozkwit i powiększenie się majątku – z jego imieniem łączą się barokowo-klasycystyczna rozbudowa pałacu w 1787 r., założenie okazałego parku ze sztucznymi romantycznymi ruinami z płytami nagrobnymi, zbudowanie sztucznych ruin na górze Grodziszcze oraz budynku leśniczówki^[10]. W tym czasie wieś posiadała również szkołę, 4 folwarki, 2 młyny wodne, olejarnię, cukrownię, i liczyła 146 domów. Ostatnia przebudowa zamku nastąpiła po jego pożarze w 1870 r. za hrabiego Wilhelma von Magnisa^[10].

Wśród gości, którzy odwiedzili pałac w Bożkowie, byli m.in. późniejszy prezydent USA John Quincy Adams^[10] oraz królowie Prus Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern z małżonką Luizą i Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern.

W 1918 r. wieś została zelektryfikowana, do zakończenia II wojny światowej wieś stanowiła perłę majątku von Magnisów. W Bożkowie urodził się w 1936 r. Franz von Magnis, znany później jako indonezyjski jezuita Franz Magnis-Suseno. Wraz z włączeniem wsi do Polski w 1945 r. majątek został znacjonalizowany przez państwo polskie i od tego czasu pałac ulega stopniowej dewastacji.

W Bożkowie znajdował się Zespół Szkół Rolniczych, następnie ośrodek zamiejscowy wrocławskiego Uniwersytetu Przyrodniczego^[4].

Zdjęcia do filmu Dreszcze kręcone były w pałacu w Bożkowie^[11].

Zabytki

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, z XVII w., przebudowany w 1708 r.
• zespół pałacowy:
  • pałac, z XVI w., przebudowany w latach: 1787–1791, 1871–1877^[12]
  • park, z XVIII–XIX w.
  • sztuczna ruina, z początku XIX w.
  • leśniczówka (nr 97), z drugiej połowy XIX w.^[13]

inne

• kamienna figura Jana Nepomucena, położona nad Bożkowem, poniżej drogi 381. W postumencie od frontu nisza a na tylnej ścianie napisy, wyryty w j. niem. erbaut Tobias Jaschke A. 1726 Renovirt Carl Jaschke A. 1870, namalowany Hermens Jaschke 1977 Carl Jaschke^[14][15].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 9645
2. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 86 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. Bożków. zsp.nowaruda.pl. [dostęp 2024-01-16].
5. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
6. Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 63, 65. ISBN 83-85773-12-6.
7. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
8. GUS. Rejestr TERYT.
9. StanisławaS. Sochacka StanisławaS. (red.), Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. T. 17: Suplement A-Ż, Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski : Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2016, s. 88, ISBN 978-83-7126-041-4 [dostęp 2024-06-27]  (pol.).
10. Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 302. ISBN 978-83-89188-95-3.
11. Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Ziemia Kłodzka. Przewodnik, Wydawca: Rewasz, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, s. 103.
12. Łuczyński Romuald M., Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 33–39.
13. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 78. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
14. [erbaut Tobias Jaschke A. 1726. Renovirt Carl Jaschke A. 1870. Hermens Jaschke 1977 Carl Jaschke Napis na tylnej ścianie figury.]. [dostęp 2024-12-15].{{Cytuj stronę}} Nieprawidłowe/puste pola: "url".
15. Bożków. [dostęp 2024-12-15].

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wyd: I-Bis 1995, ISBN 83-85773-12-6.
• WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 . Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Eckersdorf, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 313 .
• Oberhof, folwark Eckersdorf, pow. kladzki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 321 .
• Bożków. sudety.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-25)].

Kontrola autorytatywna (wieś w Polsce):

• VIAF: 239225835