Brodek (roślina)

Brodek
Ilustracja
Tortula muralis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

mchy

Klasa

prątniki

Rząd

płoniwowce

Rodzina

płoniwowate

Rodzaj

brodek

Nazwa systematyczna
Tortula Hedw.
Sp. Musc. 122. 1801[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Perystom Tortula subulata z widocznymi skręconymi ząbkami

Brodek (Tortula Hedw.) – rodzaj mchów należący do rodziny płoniwowatych (Pottiaceae Schimp.). Przedstawiciele tego rodzaju występują na całym świecie[3]. Wyrastają na powierzchni ziemi, na skałach i pniach drzew[4]. Odgrywają istotną rolę w wietrzeniu skał[5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Gametofity
Mchy z tego rodzaju tworzą zwykle gęste, choć łatwo rozpadające się darnie o wysokości od 0,5 cm do 10 cm[4], choć zazwyczaj nie większe niż 2 cm[3]. Mają barwę zieloną do czarnozielonej w górnej części i są żółto-brązowe do ciemnobrązowych w dole[3]. Chwytniki słabo rozwinięte[4] lub gęste[3]. Łodyżki zwykle nierozgałęzione, na przekroju okrągławe lub pięciokątne[3]. Listki o długości zwykle 1–4, rzadziej do 6 mm[3], zazwyczaj łódkowato zgięte, tępe, rzadziej zaostrzone, kształtu językowatego lub łopatkowego. Suche są skręcone, ich brzeg jest podwinięty, tylko na szczycie płaskie. Żebro wychodzi w postaci gładkiego lub ząbkowanego włosa lub żółtego kolca, rzadko nie wystaje poza koniec liścia[4].
Sporofity
Seta żółtobrązowa lub brązowa, do 2,5 cm długości[3]. Puszka zarodni walcowata, rzadziej podługowato eliptyczna[4], czasem jajowata lub kulista[3]. Perystom pojedynczy, tworzony przez 32 włosowate zęby, brodawkowane lub podłużnie żeberkowane. Zęby te na końcach są zwykle kilkakrotnie skręcone[4].
Zarodniki
Jasnobrązowe, brodawkowane[3] lub także gładkie[4], o średnicy od 8[4]–13 μm[3] do 20[4]–30 μm[3].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa rodzaju pochodzi od łacińskiego słowa tortus – skręcone oraz -ula – drobny, odnosząc się do skręconych ząbków perystomu[3].

Według The Plant List rodzaj Tortula liczy 409 akceptowanych nazw gatunków oraz ich 235 synonimów[6].

Wykaz gatunków[6]:

Ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Przedstawiciel rodzaju brodek zwisły od 2004 roku jest objęty w Polsce ochroną gatunkową, w latach 2004–2014 ścisłą, a od 2014 r. częściową[11][12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2017-02-18] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Tortula. [w:] Bryophyte Flora of North America Vol. 1 [on-line]. [dostęp 2017-02-18]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i Bronisław Szafran: Flora polska. Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. T. I. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957, s. 242.
  5. ↑ Jadwiga Mickiewicz, Dygna Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 226.
  6. ↑ a b Tortula. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-02-18]. (ang.).
  7. ↑ a b Adam Stebel, Paweł Czarnota. Wykaz mchów pasma Gorców w polskich Karpatach Zachodnich. List of mosses of the Gorce range in the Polish Western Carpathians. „Ochrona Beskidów Zachodnich”. 4, s. 7–25, 2012. 
  8. ↑ Jan Żarnowiec, Adam Stebel: Mchy polskich Bieszczadów Zachodnich i Bieszczadzkiego Parku Narodowego - stan poznania, ekologia, zagrożenia. Wyd. I. Ustrzyki Dolne, Bielsko-Biała: Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych, Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, 2014, seria: Monografie Bieszczadzkie. Tom XVI. ISBN 978-83-88505-49-2.
  9. ↑ a b c Adam Stebel, Barbara Fojcik, Henryk Klama, Jan Żarnowiec. Czerwona lista mszaków województwa śląskiego - The Red List of Threatened Bryophytes of Silesian Voivodship. „Czerwone listy wybranych grup grzybów i roślin województwa śląskiego”. 2, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. ISSN 1427-9142. [dostęp 2017-02-18]. 
  10. ↑ a b Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, seria: Flora Polski. ISBN 978-83-7073-552-4.
  11. ↑ Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną.
  12. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.