Brodek murowy

Brodek murowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	mchy
Klasa	prątniki
Rząd	płoniwowce
Rodzina	płoniwowate
Rodzaj	brodek
Gatunek	brodek murowy
	Nazwa systematyczna
	Tortula muralis Hedw.; Sp. Musc. Frond. 123 1801.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Brodek murowy (Tortula muralis Hedw.) – gatunek mchu należący do rodziny płoniwowatych (Pottiaceae Schimp.). Gatunek niewielkich rozmiarów, szeroko rozpowszechniony na świecie, w Polsce pospolity. Rośnie na naturalnych siedliskach skalnych i murach.

Rozmieszczenie geograficzne

Jest to gatunek kosmopolityczny. Występuje w Ameryce Północnej (Kanada, Stany Zjednoczone), na Karaibach, na południu Ameryki Południowej, w Europie, Azji, Afryce, na wyspach atlantyckich, Nowej Zelandii i Australii^[4]. W Polsce pospolity na terenie całego kraju^[5], podawany m.in. z obszaru województwa śląskiego^[6] i pasma Gorców^[7].

Morfologia

Gametofit: Tworzy dość gęste darnie, niebieskozielone w stanie wilgotnym a szarobiałe w stanie suchym. Łodyżki dorastają do 1–1,5 mm wysokości. Chwytniki gładkie, wyrastają u dołu łodyżek^[5]. Listki języczkowate^[5], jajowate lub eliptyczne do odwrotnie jajowatych^[4], dorastają do 5 mm długości i 1 mm szerokości, brzegiem do szczytu podwinięte^[5]. Szczyt blaszki ostry do zaokrąglonego^[4]. Żebro w obrębie blaszki jest brodawkowane, wystaje w formie długiego, gładkiego włosa. Komórki blaszki listka są gęsto brodawkowane, nieprzezroczyste^[5].
Sporofit: Seta na dole czerwona, na górze żółta^[5], dorasta do 6–15 mm wysokości^[4]. Puszki zarodni cylindryczne, stojące i prawie proste^[4], brunatne, długości 4 mm^[5]. Perystom pojedynczy, o nasadzie zrośniętej w krótką rurkę, złożony z 32 włosowatych zębów, skręconych od 0,5–2^[4] do 3 razy^[5].
Zarodniki: Zarodniki żółtobrunatne, gładkie^[5], kuliste, o rozmiarach 8–12 µm^[4].

Gametofit
Listki z włosowatym żebrem
Puszki
Perystom z włosowatymi zębami
Zarodniki

Biologia i ekologia

Puszki dojrzewają na przełomie wiosny i lata^[4].

Siedliska tego gatunku to nasłonecznione skały wapienne i piaskowce z zawartością wapnia, często także cegły^[4] lub murowane fragmenty zabudowań. Rośnie na niskich do umiarkowanych wysokościach^[4]. Jest bardzo wytrzymały na zanieczyszczenia powietrza i suszę^[5].

Systematyka i nazewnictwo

Synonimy^[3]: Barbula afroinermis Müll. Hal., Barbula annulus Müll. Hal., Barbula austromuralis Müll. Hal., Barbula berteroana Müll. Hal., Barbula binnsii (R. Br. bis) Paris, Barbula chrysoblasta Müll. Hal., Barbula elaphrotricha Müll. Hal., Barbula gulliveri (R. Br. bis) Paris, Barbula melbourneana Müll. Hal., Barbula muricola Müll. Hal., Barbula subpulvinata Paris, Grimmia crassa Spreng., Tortula binnsii R. Br. bis, Tortula goettingensis Brid. ex P. Beauv., Tortula gulliveri R. Br. bis, Tortula pilosa Schrad. ex Lam. & DC., Trichostomum hutchinsonii R. Br. bis.

Taksony niższego rzędu według The Plant List^[3]:

Tortula muralis var. aestiva Brid. ex Hedw. – brodek murowy bezwłosowy^[6]
Tortula muralis f. albida (Podp.) Podp.
Tortula muralis var. heribaudii (Corb.) Corb.
Tortula muralis var. obcordata (Schimp.) Limpr.
Tortula muralis var. vulcanicola (Schiffner) Podp.

Zagrożenia

Gatunek nie jest zagrożony, odmiana typowa oraz Tortula muralis var. aestiva zostały wpisane na czerwoną listę mszaków województwa śląskiego z kategorią zagrożenia LC (najmniejszej troski, stan na 2011 r.). W Czechach także nadano mu kategorię LC (2005 r.)^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2017-02-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Tortula muralis. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-02-23]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Tortula muralis. [w:] Bryophyte Flora of North America Vol. 1 [on-line]. [dostęp 2017-02-23]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 256, seria: Flora Polski. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ ^a ^b ^c Adam Stebel, Barbara Fojcik, Henryk Klama, Jan Żarnowiec. Czerwona lista mszaków województwa śląskiego - The Red List of Threatened Bryophytes of Silesian Voivodship. „Czerwone listy wybranych grup grzybów i roślin województwa śląskiego”. 2, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. ISSN 1427-9142. [dostęp 2017-02-22].
↑ Adam Stebel, Paweł Czarnota. Wykaz mchów pasma Gorców w polskich Karpatach Zachodnich. List of mosses of the Gorce range in the Polish Western Carpathians. „Ochrona Beskidów Zachodnich”. 4, s. 7–25, 2012.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[goffinet-2] B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2017-02-23] (ang.).

[tpl-3] Tortula muralis. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-02-23]. (ang.).

[efloras-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Tortula muralis. [w:] Bryophyte Flora of North America Vol. 1 [on-line]. [dostęp 2017-02-23]. (ang.).

[wojciak-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 256, seria: Flora Polski. ISBN 978-83-7073-552-4.

[redslask-6] Adam Stebel, Barbara Fojcik, Henryk Klama, Jan Żarnowiec. Czerwona lista mszaków województwa śląskiego - The Red List of Threatened Bryophytes of Silesian Voivodship. „Czerwone listy wybranych grup grzybów i roślin województwa śląskiego”. 2, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. ISSN 1427-9142. [dostęp 2017-02-22].

[stebel-7] Adam Stebel, Paweł Czarnota. Wykaz mchów pasma Gorców w polskich Karpatach Zachodnich. List of mosses of the Gorce range in the Polish Western Carpathians. „Ochrona Beskidów Zachodnich”. 4, s. 7–25, 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]