Brojce

Brojce

wieś
Młyn nad Mołstową
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	gryficki
Gmina	Brojce
Liczba ludności (2013)	1287[2]
Strefa numeracyjna	91
Kod pocztowy	72-304[3]
Tablice rejestracyjne	ZGY
SIMC	0772949
Położenie na mapie gminy Brojce Brojce
Położenie na mapie Polski Brojce
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Brojce
Położenie na mapie powiatu gryfickiego Brojce
53°57′27″N 15°21′04″E/53,957500 15,351111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Brojce (niem. Broitz) – wieś gminna w Polsce położona w północnej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie gryfickim, w gminie Brojce.

Miejscowość jest siedzibą gminy Brojce. 2 września 2013 r. wieś miała 1287 mieszkańców^[2].

Brojce leżą na Równinie Gryfickiej, we wschodniej części Pobrzeża Szczecińskiego.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Brojce. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa szczecińskiego.

Integralne części wsi Karwin^[4][5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0772955	Karwin	część wsi

Toponimika

Brojce, jako duża wieś o rodowodzie średniowiecznym, była zaznaczana na wielu mapach. Na jednej z pierwszych map Pomorza, Wielkiej Mapie Księstwa Pomorskiego wieś funkcjonuje pod nazwą Broitzen^[7]. Na początku XX w. nazwa wsi brzmi Broitz^[8]. Nazwa ta obowiązuje do maja 1945 r. W okresie powojennym, od czerwca 1945 do 1946 r. wieś nazywała się Broniszewo^[9][10].

Komunikacja

Przez Brojce przebiega droga wojewódzka nr 105 (trasa: Świerzno→ Gryfice→ Brojce → Rzesznikowo), która łączy wieś w odległości 9 km z drogą wojewódzką nr 112.

Orientacyjny czas dojazdu drogami do okolicznych miast i miejscowości wypoczynkowych: Gryfice ≈ 10 minut, Płoty ≈ 20 minut, Trzebiatów ≈ 20 minut, Mrzeżyno ≈ 35 minut, Kołobrzeg ≈ 55 minut, Koszalin 1 godzina i 10 minut, Szczecin ≈ 2 godziny.

Znajdują się tu trzy przystanki autobusowe PKS. Brojce mają bezpośrednie połączenie autobusowe z Gryficami, Trzebiatowem i Szczecinem^[11].

Najbliższy przystanek kolejowy znajduje się w Gąbinie (8 km). Pociągiem można dojechać do miejscowości położonych na trasie Kołobrzeg – Szczecin.

We wsi był przystanek kolei wąskotorowej Brojce.

Sport

Miejscowa drużyna piłki nożnej to Ludowy Zespół Sportowy Wicher Brojce. Klub założony został w 1968 r., posiada barwy biało-zielone. Obecnie (sezon 2023/2024) uczestniczy w rozgrywkach klasy A, gr. zachodniopomorskiej IV. Zespół rozgrywa mecze na stadionie przy ul. Długiej^[12][13].

Przyroda

W centrum wsi, na tzw. nawsiu znajduje się park. Poza tym rośnie kilka drzew o charakterze pomnikowym^[14]:

• buk zwyczajny (Fagus sylvatica), obwód w pierśnicy 430 cm, wysokość 22 m. Rośnie na placu przykościelnym^[15];
• 2 buki purpurowe (Fagus sylvatica f. purpurea), obwód w pierśnicy 357 i 320 cm, wysokość 26 i 25 m. Rosną na posesji przy ul. Parkowej 9;
• dąb szypułkowy (Quercus robur), obwód w pierśnicy 672 cm, wysokość 24 m. Rośnie na posesji przy ul. Młyńskiej (koło młyna);
• miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba), rzadka odmiana – żeńska, obwód w pierśnicy 160 cm. Rośnie na posesji przy ul. Długiej 1;
• buk purpurowy (Fagus sylvatica f. purpurea), obwód w pierśnicy 360 cm. Rośnie na posesji przy ul. Długiej 1.

Rzeka Mołstowa oraz Brodziec przepływające przez miejscowość Brojce (oraz okolice) należą do europejskiej sieci Natura 2000. Od 2011 roku należą do obszaru specjalnej ochrony siedlisk Dorzecze Regi, spełniającego kryteria obszarów o znaczeniu wspólnotowym^[16].

Turystyka

Przez wieś wiodą dwa szlaki rowerowe wytyczone w ramach powiatowego projektu Gryfland^[17]:

• czerwony szlak rowerowy (trasa: Gryfice→ Brojce→ Trzebiatów) o długości 47,5 km
• czarny szlak rowerowy (trasa: Brojce→ Górzyca→ Otok→ Cerkwica) o długości 22,5 km.

Szlaki rowerowe we wsi przebiegają po drodze asfaltowej i drogach polnych (gruntowych).

Zabytki

Architektura

Kościół parafialny (elewacja południowa)

W centrum wsi znajduje się późnogotycki kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – datowany na 2. połowę XV w. Świątynia orientowana, pierwotnie salowa (jednoprzestrzenna), założona na rzucie prostokąta zamknięta trójbocznym prezbiterium. Nawa oraz prezbiterium przekryta stropem drewnianym^[18]. Kościół zbudowany z kamieni polnych i ciosów oraz cegły (szczyt zachodni, oboknia). W 1619 r. wzniesiono przy szczycie zachodnim drewnianą dzwonnicę. Rozbudowany w 1866 r. Dostawiono wówczas prostopadle, do elewacji północnej, ramię transeptu (pod nim krypta)^[19]. W latach 80. XX w. kościół ponownie rozbudowano. Dostawiono prostopadle do elewacji południowej ramię transeptu. Korpus nawowy i transept nakryte dachami siodłowymi. Wewnątrz znajduje się renesansowa chrzcielnica z 1. ćwierci XVII w., ufundowana przez rodzinę von Manteuffel^[20]. W prezbiterium stoi barokowy ołtarz z XVIII w^[21]. Na emporze zachodniej znajdują się organy (nr 606). Zbudowane zostały w 1910 r. przez szczecińską firmę Grüneberg^[22].

Kościół wraz z przykościelnym cmentarzem zostały wpisane do rejestru zabytków (nr rej.: A-1100 z 22.02.1958 i z 13.07.2012)^[23].

Dworek

W centrum wsi, na południe od kościoła, znajduje się murowany dworek. Wzniesiony został na przełomie XIX i XX w. Posiada cechy neogotyku angielskiego, francuskiego i willi szwajcarskiej. Obecnie w budynku znajduje się oddział banku spółdzielczego, ośrodek zdrowia oraz rewir dzielnicowych.

Miejsca pamięci

Na cmentarzu komunalnym znajduje się pomnik poświęcony mieszkańcom Brojc, którzy polegli na frontach I wojny światowej. Ufundowany został w latach 20–30. XX w. Wykonany jest ze sztucznego kamienia (lub piaskowca), ma formę obelisku trójczłonowego. Na cokole umieszczone są nazwiska 26 poległych^[24].

Na skraju parku 23 sierpnia 2022 w Brojcach odsłonięty został pomnik poświęcony ofiarom zbrodniczych ideologii nazizmu i komunizmu^[25].

W maju 2009 roku uczniowie miejscowego gimnazjum posadzili w parku „Dąb Pamięci”. Drzewo poświęcone jest pamięci ppłk. dypl. Rudolfa Jagielskiego dowódcy 11 Karpackiego Pułku Artylerii Lekkiej. Oficer został zamordowany w 1940 roku w Charkowie^[26].

Gospodarka

Gospodarka Brojc związana jest ściśle z rolniczo-leśnym charakterem regionu. Ziemie orne przeznaczone są pod uprawy zbóż (przede wszystkim pszenicy, żyta, kukurydzy) oraz bylin (ziemniaków). We wsi znajduje się piekarnia, zakład przerobu drewna (tartak) oraz zakłady produkcyjno-usługowe branży budowlanej i stolarskiej.

Infrastruktura

Wieś posiada wodociąg (ujęcie wody w Cieszycach) i jest w całości skanalizowana. Ścieki oczyszczane są w oczyszczalni ścieków znajdującej się na obrzeżach wsi. Prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, szkła, plastiku, makulatury i odpadów biodegradowalnych. Śmieci komunalne wywożone są przez ATF SP. Z O.O. SP.K – Zakład Zagospodarowania Odpadów z Mirosławca.

We wsi znajduje się Urząd Gminy, Gminna Biblioteka Publiczna, ośrodek zdrowia, punkt apteczny, urząd pocztowy, Izba Muzealna, rewir dzielnicowych, filia Banku Spółdzielczego w Gryficach, bankomat, remiza Ochotniczej Straży Pożarnej, szkoła podstawowa wraz z gimnazjum publicznym.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 10214
2. Ludność gm. Brojce (stan na 2 IX 2013 r.). Urząd Gminy Brojce. [dostęp 2014-09-06].
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 88 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
5. GUS. Rejestr TERYT
6. KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).{{Cytuj stronę}} Linki zewnętrzne: "opublikowany".
7. Eilhardus Lubinus, Nova illustrissimi principatur Pomeraniae descriptio cum adiuncta principum genealogia et pnncipum veris et potiorum urbium imaginibus et nobilium insignibus, 1618.
8. Na korespondencji kierowanej do i z miejscowej gorzelni widnieją nazwy uzupełnione o dodatkowe informacje. I tak, np. na piśmie z 28 listopada 1904 r. – Broitz by Greinfenberg i/Pom.; na piśmie z 25 lutego 1905 r. – Broitz i. Pom. Informacje źródłowe. Teczka korespondencji gorzelni w Brojcach. Teczka zawiera dokumenty z lat 1904 – 1942. Zbiory prywatne.
9. Starostwo Powiatowe Gryfickie. [w:] Informacje o zespole archiwalnym [on-line]. Archiwum Państwowe w Szczecinie Oddział w Płotach (SEZAM). [dostęp 2007-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 października 2013)]. (pol.).
10. Ulica wylotowa w Gryficach, na Brojce, ma do dzisiaj nazwę Broniszewska.
11. PKS w Gryficach Sp. z o.o. Rozkład jazdy autobusów PKS z Brojc/skrzyżowanie, [dostęp 20 lipca 2008].
12. Ludowy Klub Sportowy Wicher Brojce. ligowiec team. [dostęp 2009-06-08]. (pol.).
13. Skarb - Wicher Brojce [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-02-25] .
14. Na terenie wsi nie ma pomników przyrody wpisanych do rejestru obiektów chronionych przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody. Jednakże istnieją obiekty spełniające kryterium pomnika przyrody; praca zbiorowa pod kier. Ilony Łabno: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brojce. Szczecin 2001. s. 32.
15. Drzewo zarejestrowane w Urzędzie Gminy Brojce w 1998 r.
16. Natura 2000. Standardowy formularz danych. [dostęp 2013-10-13].
17. Opis szlaków Gryfland (pl). [dostęp 30.07.2008].
18. Podczas wznoszenia murów kościoła planowano nad prezbiterium i trzema przęsłami nawy założyć sklepienia krzyżowo-żebrowe (lub gwiaździste). Świadczą o tym przypory na zewnątrz oraz opory sklepienne ponad oknami (wewnątrz świątyni).
19. Piotr Skurzyński, „Pomorze”, Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A., Warszawa 2007 s. 62 ISBN 978-83-7495-133-3
20. Marcin Wisłocki: Sztuka protestancka na Pomorzu 1535 – 1684. Szczecin 2005. s. 132, 274. ISBN 83-86136-20-0.
21. Ołtarz pierwotnie ambonowy. Po 1978 roku usunięto kosz ambony oraz baldachim; praca zbiorowa pod red. Antoniego Cieślińskiego: Ziemia Gryficka (4) 1993. Materiały Sesji Historycznej w 730. rocznicę nadania Gryficom praw miejskich i dwudziestolecie diecezji szczecińsko-kamieńskiej 7 XI 1992. Szczecin-Gryfice 1993. s. 93.
22. praca zbiorowa pod red. Antoniego Cieślińskiego: Ziemia Gryficka (4) 1993. Materiały Sesji Historycznej w 730. rocznicę nadania Gryficom praw miejskich i dwudziestolecie diecezji szczecińsko-kamieńskiej 7 XI 1992. Szczecin-Gryfice 1993. s. 95.; firma Grüneberg budowała organy przeważnie na terenie Pomorza i Meklemburgii; Historia zakładu budowy organów B. Grüneberg. [dostęp 2008-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 lipca 2009)]. (pol.).
23. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo zachodniopomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 25 [dostęp 2015-09-17] .
24. spis poległych w I wojnie światowej. [dostęp 2020-03-25]. (pol.).
25. Instytut Pamięci Narodowej-I.P.N. Szczecin Instytut Pamięci Narodowej-I.P.N., W Europejskim Dniu Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu szczeciński Oddział IPN upamiętnił ofiary tych totalitarnych reżimów – Brojce, Szczecin, 23 sierpnia 2022 [online], Instytut Pamięci Narodowej - Szczecin [dostęp 2023-04-01]  (pol.).
26. Polscy oficerowie i policjanci zamordowani w Katyniu, Miednoje i w Charkowie oraz obywatele RP z tzw. Ukraińskiej Listy Katyńskiej. [dostęp 2009-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-27)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Brojce i Brójce

• Internetowa strona wsi
• Internetowa strona „Wichra” Brojce
• Opis szlaków rowerowych „Gryfland”