Budzistowo

Budzistowo

wieś
Widok na miejscowość od północy
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	kołobrzeski
Gmina	Kołobrzeg
Strefa numeracyjna	94
Kod pocztowy	78-100[2]
Tablice rejestracyjne	ZKL
SIMC	0307460
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kołobrzeg Budzistowo
Położenie na mapie Polski Budzistowo
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Budzistowo
Położenie na mapie powiatu kołobrzeskiego Budzistowo
54°09′26″N 15°34′42″E/54,157222 15,578333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Budzistowo (do 1948 niem. Altstadt) – wieś w północno-zachodniej Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie kołobrzeskim, w gminie Kołobrzeg, nad rzeką Parsętą, 4 km od jej ujścia do morza.

Tereny nad Parsętą oraz przyległe do północnej części wsi zostały objęte obszarem ochrony siedlisk „Dorzecze Parsęty”^[3].

Do Budzistowa dochodzi droga powiatowa nr 0282Z z Kołobrzegu, która łączy wieś także z drogą wojewódzką nr 163^[4].

W miejscowości znajduje się filia Biblioteki Publicznej Gminy Kołobrzeg^[5].

Historia

Kościół św. Jana Chrzciciela z 1222 roku

Budzistowo – dwór

Historia Budzistowa sięga VIII wieku. To tutaj był zlokalizowany przedlokacyjny Kołobrzeg, na co wskazuje stara niemiecka nazwa miejscowości Altstadt (dosł. Stare Miasto). W połowie IX wieku na terenie obecnej wsi powstał gród, który z czasem stał się centrum polityczno-gospodarczym regionu^[6]. Gród był ufortyfikowany. Wokół posiadał wysoki wał drewniano-ziemny, widoczny do dzisiaj. Z upływem lat gród przeradzał się w niewielki ośrodek miejski. Od południa i północy powstawały podgrodzia, oraz mały port nad rzeką.

W połowie X wieku gród wraz z całym Pomorzem znalazł się w granicach państwa Piastów. Pierwszy raz wzmiankowany jest w roku 1000 w Kronice Thietmara z Merseburga, który zapisał, że utworzonej właśnie (999–1000) metropolii gnieźnieńskiej poddano 3 biskupów: Reinberna, biskupa katedry solno-kołobrzeskiej, krakowskiego – Poppona i wrocławskiego – Jana (łac. Reinbernum Salsae Cholbergiensis aeclesiae episcopum, Popponem Cracuaensem, Iohannem Wrotizlaensem)^[7]. To właśnie tutaj stała pierwsza katedra kołobrzeska. Ówczesny Kołobrzeg na miejscu dzisiejszego Budzistowa mógł liczyć od dwóch do czterech tysięcy mieszkańców^[6].

W początkach XII wieku gród został zdobyty przez Bolesława Krzywoustego, opisał to Gall Anonim, a potwierdziły XX wieczne badania archeologiczne^[8].

W roku 1939 wieś zamieszkiwało około 260 osób^[6].

W latach 1950–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa koszalińskiego.

Zabytki

Zabytki architektury oraz zabytkowa zieleń^[9][10]

• gotycki kościół św. Jana Chrzciciela z 1222 r. Najstarszy na Pomorzu. Jednonawowa, ceglana kaplica z drewnianą sygnaturką. Wpisany do rejestru (nr rej. 207 z 22 września 1959) wraz z otoczeniem (dawny przykościelny cmentarz ze starodrzewiem liściastym - lipy, klony; brak nagrobków);
• teren historycznego założenia folwarcznego (pałac z parkiem i folwarcznym podwórzem):
  • eklektyczny pałac z lat 70. XIX w. w duchu historyzmu (neogotyk, neorenesans), ob. hotel;
  • park krajobrazowy z ceglanym ogrodzeniem (drzewostan: jesion wyniosły, świerk pospolity, kasztanowiec, orzech włoski);
  • stodoła folwarczna, XIX/XX w., bogaty detal ceglany;
  • magazyn folwarczny, XIX/XX w., bogaty detal ceglany;
• eklektyczny myśliwski dwór z końca XIX w. (bogaty detal cegl.) wraz z parkiem naturalistycznym;
• murowany budynek szkoły z lat 30. XX w., ob. budynek mieszk.;
• cmentarz poewangelicki o pow. 1,39 ha z poł. XIX w., starodrzew lipowy, brak nagrobków;
• kilka murowanych domów z XIX/XX w.

Stanowiska archeologiczne^[10][11]

• wczesnośredniowieczne grodzisko dwuczłonowe nad Parsętą (VIII–XIII w.) – wpisane do rejestru pod nr 276 z dn. 4 kwietnia 1960 r. (AZP 15-15/97-103), objęte strefą W.I ochrony archeologicznej; w tym:
  • gród (AZP 15-15/97);
  • obwarowane podgrodzie płd. (AZP 15-15/98)
  • nieobwarowane podgrodzie płn. (AZP 15-15/99);
  • osada przygrodowa (AZP 15-15/100);
  • port (domniemany) (AZP 15-15/101);
  • most (AZP 15-15/102);
  • gotycki kościół z 1222 r. (AZP 15-15/103);
• inne liczne osady, ślady osadnicze i cmentarzyska z okresu do wczesnego średniowiecza.

Samorząd mieszkańców

Gmina Kołobrzeg utworzyła jednostkę pomocniczą – sołectwo „Budzistowo”, obejmujące jedynie wieś Budzistowo^[12]. Mieszkańcy wyłaniają na zebraniu wiejskim sołtysa oraz radę sołecką^[13]. Mieszkańcy Budzistowa wybierają 1 radnego do 15-osobowej Rady Gminy Kołobrzeg^[14].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 12828
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 106 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. Arkusz nr 1/14. W: Techmex: Obszar PLH320007 (Dorzecze Parsęty) Skala 1:50 000. Ministerstwo Środowiska RP, 2006-04-14. Brak numerów stron w książce
4. Sieć dróg - gmina Kołobrzeg. Zarząd Dróg Powiatowych w Kołobrzegu. [dostęp 2011-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-19)].
5. Biblioteka Publiczna Gminy Kołobrzeg. [dostęp 2010-07-24].
6. Robert Śmigielski: Gmina Kołobrzeg Okolice Kołobrzegu. Dzieje i atrakcje turystyczne. Kołobrzeg: Agencja Usługowo-Handlowa "MAX", 2005, s. 15. ISBN 83-919113-1-4.
7. Józef Mitkowski, Kraków wczesnodziejowy [w:] Celina Bobińska (pod red.), Kraków i Małopolska przez dzieje, Kraków 1970, s.101
8. CzesławC. Piskorski CzesławC., Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i TurystykaWarszawa, 1980, s. 112, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482 .
9. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Kołobrzeg 2010. ss. 41, 63-64, 67 (Załącznik Nr 1 do uchwały Nr XLIII/287/10 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 3 marca 2010 r.)
10. Plan Zagospodarowania Przestrzenego miejscowości Budzistowo. § 10, (Uchwała Nr L/336/10 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 27 września 2010 r.)
11. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Kołobrzeg 2010. ss. 51-53 (Załącznik Nr 1 do uchwały Nr XLIII/287/10 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 3 marca 2010 r.)
12. Wykaz sołectw. Urząd Gminy Kołobrzeg, 2009-01-09. [dostęp 2011-03-09].
13. Uchwała Nr XXIV/140/97 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 31 stycznia 1997 roku ws. nadania statutów Sołectwom Gminy Kołobrzeg
14. Uchwała Nr XXX/192/2002 Rady Gminy Kołobrzeg dnia 25 czerwca 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2002 r. Nr 51, poz. 1090, z poprawką z 2002 Nr 59, poz. 1347)