Bulla (Rzym)

Repusowana złota bulla z wyobrażeniem bóstw (IV w. p.n.e.)

Bulla – w starożytnym Rzymie rodzaj medalionu noszonego przez dzieci i młodzież obywateli rzymskich, zwłaszcza z patrycjuszowskich rodzin.

Krągła w kształcie bulla składała się z dwóch wypukłych części połączonych rurkowatym zawiasem umożliwiającym przeciągnięcie sznurka lub łańcuszka dla zawieszenia na szyi[1][2]. Pomiędzy nimi umieszczano często amulet chroniący przed złymi mocami (apotropaiczny)[2][3]. Powierzchnia była gładka albo zdobiona ornamentem rytym bądź trybowanym[1]. Zawieszkę tę wykonywano z blachy złotej (bulla aurea), srebrnej, brązowej, z bursztynu, a nawet ze skóry (bulla scotea)[1][2][3].

Według zwyczaju przejętego od Etrusków bulle nosiły dzieci i młodzież do osiągnięcia dojrzałości[1][a] (niekiedy nawet do czasu zawarcia małżeństwa)[3]. Nastoletni chłopiec zamiast bulli i noszonej dotąd togi z purpurowym pasem (toga praetexta)[b] otrzymywał prawo noszenia męskiej togi pełnoprawnego obywatela (toga virilis)[1][3].

W Etrurii bulla była elementem stroju dorosłych, u Rzymian dotyczyło to jedynie triumfatorów podczas uroczystości oraz kobiet z kręgu rodziny cesarskiej. W schyłkowym okresie cesarstwa noszenie bulli rozpowszechniło się zwłaszcza w Egipcie i w prowincjach afrykańskich[2]. Zwyczaj przetrwał aż do późnej starożytności, choć noszone już wtedy bulle zdobiono chrystogramem[3].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Plutarch (Quaestiones Romanae, 101) swoiście wyjaśniał ten obyczaj jako sposób zabezpieczenia wolno urodzonych dzieci przed ewentualnymi zalotami i praktykami homoseksualnymi, nawet wtedy gdy były nieubrane (Pierre Grimal: Miłość w Rzymie. Warszawa: PIW, 1990, s. 103).
  2. ↑ Toga praetexta i bulla aurea były oznakami patrycjuszowskimi zapożyczonymi od Etrusków (Kazimierz Kumaniecki: Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu. Warszawa: PWN, 1987, s. 310).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (red. Z. Piszczek). Wyd. 5. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 125, ISBN 83-010-3529-3.
  2. ↑ a b c d Słownik terminologiczny sztuk pięknych (red. K. Kubalska-Sulkiewicz). Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 54, ISBN 83-01-12365-6.
  3. ↑ a b c d e Der Kleine Pauly. Lexikon der Antike. T. 1. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 969-970, ISBN 3-423-05963-X.