CSS Shenandoah
 CSS Shenandoah | |
| Historia | |
| Stocznia |
River Clyde, Szkocja |
|---|---|
| Położenie stępki |
sierpień 1863 |
| Wodowanie |
1864 |
 Wielka Brytania
| |
| Nazwa |
Sea King |
| Wejście do służby |
1864 |
 CS Navy
| |
| Nazwa |
CSS Shanandoah |
| Wejście do służby |
19 października 1864 |
| Wycofanie ze służby |
6 listopada 1865 |
| Los okrętu |
sprzedany na aukcji |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
1160 ton |
| Długość |
70 m |
| Szerokość |
9.8 m |
| Zanurzenie |
6.2 m |
| Napęd | |
| żaglowy + pomocnicza maszyna parowa | |
| Prędkość |
9 w (napęd parowy) |
| Uzbrojenie | |
| 4 dł./luf. działa 203 mm 2 gwint. działa 32-funt. 2 działa 12-funt. | |
| Załoga |
120 marynarzy i oficerów |
CSS Shenandoah – żaglowy pełnorejowiec "Sea King" zakupiony przez marynarkę Skonfederowanych Stanów Ameryki w brytyjskiej stoczni River Clyde, z przeznaczeniem do działań krążowniczych podczas wojny secesyjnej jako rajder przeciwko statkom i okrętom Unii w końcowym okresie wojny. Budowany przez Brytyjczyków z myślą używania go na trasie do Indii miał solidny żelazny szkielet kryty poszyciem z drewna tekowego, był więc szczególnie odporny na porastanie wodorostami i skorupiakami. Była to jednostka o dużej dzielności morskiej, szybka i zwrotna. Dowódcą "Shenandoah" został kmd. James Waddell z Karoliny Północnej, który miał za sobą 20 lat służby w US Navy i CS Navy. "Shenandoah" oddał ostatni strzał wojny secesyjnej na wodach subarktycznych w pobliżu Aleutów.
Początki
[edytuj | edytuj kod]Po zakończeniu prac w stoczni "Sea King" wyszedł 8 października w morze, rzekomo w rejs do Bombaju, w rzeczywistości udał się do portu Funchal na Maderze, gdzie spotkał się z parowcem "Laurel", który dostarczył na pokład brakujących oficerów i członków załogi szkieletowej, działa, amunicję i resztą wyposażenia. Po zakończeniu prac i dokooptowaniu do załogi marynarzy z tymczasowej załogi "Sea Kinga" oraz z "Laurela", zmieniono nazwę na CSS "Shenandoah" i wciągnięto na maszt nową, obowiązującą od 26 maja banderę CS Navy. Rajder był gotów do działania.
Rajd
[edytuj | edytuj kod]Jak uzgodniono wcześniej w Departamencie Marynarki Konfederacji CSS "Shenandoah" miał "poszukiwać i niszczyć" statki handlowe nieprzyjaciela na tych akwenach, gdzie dotąd CS Navy nie działała. Dlatego z Madery okręt udał się na południe, by po opłynięciu Przylądka Dobrej Nadziei podążyć ku Australii, a po wejściu na wody Pacyfiku skoncentrować się na atakowaniu flotylli wielorybniczych Unii.
W drodze wzdłuż wybrzeży Afryki rajder zajął sześć pryzów. Pięć z nich posłał na dno, szósty zaś (po skrzętnym podjęciu z morza rozbitków) został obsadzony własną załogą i odesłany z więźniami do Salvador de Bahia w Brazylii. 25 stycznia 1865 roku, wciąż z brakami w załodze (mimo dobrania pewnej liczby ochotników z pryzów), "Shenandoah" zawinął do Melbourne. Postój w tym porcie nie trwał długo, bowiem Waddell próbował werbować członków załogi, przez co popadł w konflikt z władzami. Na dodatek na ląd zeszło – i więcej nie wróciło – osiemnastu marynarzy, którzy wkrótce złożyli zeznania w konsulacie unionistów. Sprawa zakończyła się zwerbowaniem czterdziestu dwóch krążących wokół portu włóczęgów, którzy mieli w zwyczaju podróżować z wyspy na wyspę jako pasażerowie na gapę, i wyjściem w morze 18 lutego.
Na Oceanie Indyjskim i w pobliżu Australii rajder nie miał specjalnie szczęścia i mógł poszczycić się tylko jedną zdobyczą, ale po przybyciu na wody archipelagu Karolinów zatopił cztery statki wielorybnicze, a w okolicach Kurylów kolejny. Po trzech tygodniach żeglugi po pokrytym gęstą krą Morzu Ochockim i zdobyciu jednego tylko pryzu Waddell minął łańcuch Wysp Aleuckich i przez Morze Beringa wszedł aż na Ocean Arktyczny. 21 czerwca z gazety z San Francisco, znalezionej na jednym z pryzów, dowiedział się o kapitulacji gen. Roberta Lee, ale jednocześnie przeczytał apel konfederackiego prezydenta Jeffersona Davisa wzywającego do dalszej walki. Kontynuował więc swoje dzieło zniszczenia, topiąc dalszych dwadzieścia jeden pryzów, z czego jedenaście w ciągu zaledwie siedmiu godzin. Dopiero na początku sierpnia dowiedział się od napotkanego brytyjskiego statku, że wojna została w kwietniu zakończona.
"Shenandoah" przeszedł teraz błyskawiczną przemianę w statek handlowy. Całe uzbrojenie zniknęło pod pokładem, a burty przemalowano, by rajder wyglądał jak zwykły statek handlowy. 6 listopada zawinięto do Liverpoolu, gdzie Waddell poddał okręt Brytyjczykom, którzy zwrócili go Amerykanom.
Podsumowanie
[edytuj | edytuj kod]W trakcie swego rajdu "Shenandoah" zatrzymał w sumie trzydzieści osiem statków, z których trzydzieści dwa zniszczył, a sześć zwolnił. Tym samym był po "Alabamie" i obok "Floridy" najskuteczniejszym konfederackim rajderem. Pozostawał w morzu dwanaście miesięcy i siedemnaście dni, pokonując 58 tysięcy mil morskich, i jako jedyny okręt konfederacji dokonał okrążenia globu. Waddell wziął blisko tysiąc jeńców, nie tracąc nawet jednego człowieka w walce (dwóch marynarzy zmarło z chorób). Przyczyną było to, że rajder działał przeciwko nieuzbrojonym statkom (głównie wielorybniczym) i że największe natężenie tej działalności miało już po zakończeniu działań wojennych.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Piotr Olender: Wojny morskie 1860-1883. Warszawa: Magnum X, 2005. ISBN 978-83-88920-21-9.
- Tom Chaffin: Sea of Gray: The Around-the-World Odyssey of the Confederate Raider Shenandoah. Hill & Wang/Farrar, 2006.
- Ten artykuł zawiera treści udostępnione w ramach domeny publicznej przez Dictionary of American Naval Fighting Ships. Treści te są umieszczone tutaj.
