Castrum doloris

Castrum doloris królowej Polski Katarzyny Opalińskiej w kościele Notre-Dame de Bon Secours w Nancy

Castrum doloris (łac. dosł. „obóz, twierdza, zamek boleści” jako miejsce smutku) – w świecie chrześcijańskim dekoracyjnie wystawna forma katafalku przygotowanego dla odprawiania uroczystości pogrzebowych (żałobnych), stosowana od wczesnego średniowiecza, szczególnie rozpowszechniona i okazała w XVII–XVIII wieku. Urządzano je także symbolicznie, niekiedy w wiele lat po śmierci[1].

Obyczaj przystrajania przestrzeni ceremonii żałobnych znany był już w Rzymie w VII wieku[2]. Uroczystości odbywały się w kaplicy, kościele, zamku lub pałacu zmarłego i trwały czasami kilka dni, niekiedy nawet w kilku miastach czy krajach jednocześnie[3].
W XVII i XVIII stuleciu castra doloris zyskały wyjątkowo rozbudowaną oprawę architektoniczno-scenograficzną o bogatym programie symboliczno-alegorycznym (np. przygotowane dla Jana III Sobieskiego). Często były to kilkukondygnacyjne konstrukcje (najczęściej drewniane) wyposażone w tempietto, baldachim, fragmenty fortyfikacji, piramidy, obeliski, figury świętych, personifikacje, elementy heraldyczne i symboliczne, z portretem trumiennym oraz scenami z życia zmarłego. Całość iluminowano setkami świec[2], od czego we Włoszech powstała nazwa capella ardente (capelardente). W barokowej Polsce u podnóża castrum odbywano szczególny spektakl pogrzebowy – theatrum funebris, do którego przygotowania mogły trwać nawet rok lub dłużej[4].

Prawdopodobnie jedyne zachowane w Polsce castrum doloris znajduje się w kościele pw. Andrzeja Apostoła i Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych we wsi Lutom, położonej na Pojezierzu Międzychodzko-Sierakowskim w Wielkopolsce[5]. Obiekt[6] został zbudowany na potrzeby pogrzebu kasztelana kaliskiego Jana Korzbok Łąckiego[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Por. Słownik wyrazów obcych PWN. Warszawa: PWN, 1991, s. 133.
  2. ↑ a b Sztuka świata. Słownik terminów A–K. tom 17. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, s. 108. ISBN 978-83-213-4726-4.
  3. ↑ Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 59. ISBN 978-83-01-12365-9.
  4. ↑ Castrum doloris czyli barokowe obrzędy pogrzebowe [dostęp 2019-12-29]
  5. ↑ Adam Suwart, Lutomski skarb - Przewodnik Katolicki [online], 21 grudnia 2016.
  6. ↑ Lubuskie > jozef-poznan.pl [online], jozef-poznan.pl [dostęp 2020-05-11] (pol.).
  7. ↑ Kościół p.w. Św. Andrzeja Apostoła i Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych | Herbarz Pojezierza. Rody ziemiańskie i ich siedziby na ziemi międzychodzko–sierakow... [online], herbarzpojezierza.pl [dostęp 2020-05-11] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]