Centranthus amazonum

*Centranthus amazonum*
	; Kwiatostan
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	kozłkowate
Rodzaj	ostrogowiec
Gatunek	Centranthus amazonum
	Nazwa systematyczna
	Centranthus amazonum Fridlender & A.Raynal; Adansonia III, 20: 328 1998
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony\|class=skin-invert-image
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Centranthus amazonum Fridlender & A.Raynal – gatunek rośliny z rodziny kozłkowatych (Valerianaceae Batsch). Występuje endemicznie na włoskiej wyspie Sardynii^[4].

Rozmieszczenie geograficzne

Rośnie endemicznie na włoskiej wyspie Sardynii. Został zaobserwowany tylko w Monti del Gennargentu na stokach góry Monte Oliena, w środkowo-wschodniej części wyspy^[4]^[5].

Morfologia

Pokrój: Bylina zielna, skupiona, dorastająca do 45–90 cm wysokości. Łodyga jest zdrewniała, wyprostowana, skręcona, ma siną barwę ze smugami, bardzo rozgałęziona z krótkimi odgałęzieniami. Także korzenie drugorzędne są zdrewniałe^[5].
Liście: Naprzeciwległe. Mają owalnie lancetowaty kształt i siną barwę. Mierzą 5–10 cm długości i 1,5–3 cm szerokości. Mają 3–7 par żyłek, mniej lub bardziej równoległych^[5].
Kwiaty: Zebrane w baldachogrona. Kwiaty mają białoróżową barwę^[5].
Owoce: Niełupki z puchem kielichowym o długości 5–6 cm, który przystosowany jest do wiatrosiewnego rozprzestrzeniania się^[5].

Biologia i ekologia

Rośnie w wąwozach oraz na klifach w szczelinach skalnych^[4]^[5]. Występuje na wysokości około 1200 m^[4], a według innych źródeł od 1300 do 1400 m n.p.m.^[5] Preferuje wapienne podłoże. Najlepiej rośnie w miejscach zacienionych^[4]. Kwitnie od maja do lipca, natomiast owoce pojawiają się od czerwca do lipca^[5].

Ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych został zaliczony do kategorii CR – gatunków krytycznie zagrożonych. Roślina znana jest tylko z jednej subpopulacji^[a]^[6], której liczebność jest mniejsza niż 50 osobników. Jej mały rozmiar sprawia, że gatunek ten jest bardzo wrażliwy na czynniki zewnętrzne, szczególnie takie jak wypasu kóz, zbieranie okazów przez kolekcjonerów czy ewentualnie osuwiska. Jego niska różnorodność genetyczna może także ograniczyć zdolność gatunku do adaptacji do zmieniających się warunków środowiskowych. Zagrożeniem jest również rozwój infrastruktury turystycznej. Budowa dróg sprzyja rozprzestrzenianiu się obcych gatunków inwazyjnych, zwłaszcza ostrogowca czerwonego (Centranthus ruber), który może krzyżować się z C. amazonum^[4].

Ten gatunek jest uprawiany w Conservatoire botanique national de Brest we Francji, a jego nasiona są wysyłane do Conservatoire botanique national méditerranéen de Porquerolles. Nie podjęto jeszcze żadnych działań prawnych na rzecz ochrony tego gatunku, jak również nie jest chroniony in situ, ponieważ gatunek ten został po raz pierwszy opisany relatywnie niedawno – w 1998 roku^[4].

Uwagi

↑ Pojęcie subpopulacji (podpopulacji) jest wprowadzane w przypadkach ocen zagrożenia populacji silnie rozczłonkowanych, co wzmaga wymieranie taksonu. W przypadkach, gdy subpopulacje są małe i w znacznym stopniu izolowane, rekolonizacja opuszczonych stanowisk jest mało prawdopodobna (zob. metapopulacja oraz J. Mitka, Metodyka oszacowania stopnia zagrożenia populacji roślin i ich siedlisk).

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
↑ Centranthus amazonum Fridlender & A.Raynal. The Plant List. [dostęp 2015-07-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h A.A. Fridlender A.A., Centranthus amazonum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2015-07-21] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Centranthus amazonum. ondeweb.net. [dostęp 2015-07-21]. (wł.).
↑ Józef Mitka: Metodyka oszacowania stopnia zagrożenia populacji roślin i ich siedlisk. [w:] Roczniki Bieszczadzkie nr 18 [on-line]. 2010. s. 24–44. [dostęp 2013-12-23]. (pol.).

[6] Pojęcie subpopulacji (podpopulacji) jest wprowadzane w przypadkach ocen zagrożenia populacji silnie rozczłonkowanych, co wzmaga wymieranie taksonu. W przypadkach, gdy subpopulacje są małe i w znacznym stopniu izolowane, rekolonizacja opuszczonych stanowisk jest mało prawdopodobna (zob. metapopulacja oraz J. Mitka, Metodyka oszacowania stopnia zagrożenia populacji roślin i ich siedlisk).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).

[tpl-3] Centranthus amazonum Fridlender & A.Raynal. The Plant List. [dostęp 2015-07-21]. (ang.).

[iucn-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h A.A. Fridlender A.A., Centranthus amazonum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2015-07-21] (ang.).

[ondeweb-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Centranthus amazonum. ondeweb.net. [dostęp 2015-07-21]. (wł.).

[JMitka-7] Józef Mitka: Metodyka oszacowania stopnia zagrożenia populacji roślin i ich siedlisk. [w:] Roczniki Bieszczadzkie nr 18 [on-line]. 2010. s. 24–44. [dostęp 2013-12-23]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]