Cestrum diurnum

Cestrum diurnum
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

psiankowce

Rodzina

psiankowate

Rodzaj

Cestrum

Gatunek

Cestrum diurnum

Nazwa systematyczna
Cestrum diurnum L.
Sp. Pl. 1: 191 (1753)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Pokrój
Kwiaty
Owoce

Cestrum diurnum L. – gatunek krzewów z rodzaju Cestrum w rodzinie psiankowatych, pochodzący z Karaibów: Kuby, Haiti, Jamajki i Portoryko. Naturalizowany w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych, na Hawajach i w Azji tropikalnej. Uprawiany w tropikach na całym świecie[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Krzew lub drzewo o stożkowatej koronie i wzniesionym pniu, osiągające wysokość od 2 do 6 metrów[5]. Kora szara, gładka. Gałęzie smukłe, zielonkawo-szare[6].
Liście
Blaszki jajowate lub eliptyczne, o wymiarach 4,5–7,5×1,5–4,5 cm, o wierzchołku i nasadzie zaokrąglonej lub ostrej, lekko niesymetryczne, zwężające się, błoniaste lub skórzaste, lśniące i jasnozielone, lekko niebieskawe, gładkie. Ogonki liściowe cylindryczne, zwężające się, o długości od 5 do 10 mm.
Kwiaty
Pachwinowo i wierzchołkowo wyrastają na zielonych lub brązowawych pędach kwiatostanowych, osiągających długość 9 cm, wierzchotkowate, groniaste lub baldachowate kwiatostany. Przylistki drobne (3×1,5 mm), omszone. Kwiaty obupłciowe, 6-krotne, o długości 1,2–1,7 cm, są otwarte i emitują zapach przez całą dobę. Kielich jasnozielony, zrosłodziałkowy, dzbankowaty, o wymiarach 2,5–3,5×1,5–2 mm, rurka kielicha o długości 2–3 mm, omszona. Korona kwiatu lejkowata, odwrotnie stożkowata, biała, o długości 1,1–1,6 cm, gardziel korony, o szerokości 3–3,5 mm, rozdziela się na 5–7 zaokrąglonych, odwiniętych płatków o długości 1,5 mm. Pręciki o długości 8–11 mm, o nitkach zrośniętych na niemal całej długości, owłosionych u nasady na długości 2,5–3 mm. Główki pręcików sercowate, o długości 0,5–0,8 mm. Zalążnia podłużna, długości 1 mm. Szyjka słupka biała, długości 8,5–10 mm, owłosione na długości 2 mm poniżej znamienia. Znamię ciemnozielone, główkowate.
Owoce
Purpurowo-czarne, niemal kuliste jagody o wymiarach 11–12×8 mm, zawierające 13–14 ciemnobrązowych nasion o długości 2,5–3,5 mm[5].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Rozwój
Rośliny z tego gatunku kwitną od 3 do 5 razy na rok, w nieregularnych odstępach czasu[5]. Owoce są słodkie, lekko cierpkie. Nasiona są roznoszone przez ptaki. Przeważnie kiełkują po 7–30 dniach od wysiania. Początkowy wzrost rośliny jest stosunkowo szybki, a długość życia relatywnie krótka (od 5 do 20 lat)[6].
Siedlisko
Cestrum diurnum zasiedla pobocza dróg, miedze i pastwiska. W literaturze brak jest wzmianek o siedliskach tego gatunku w naturalnym zasięgu występowania. Przyjmuje się, że z uwagi na niską tolerancję zacienienia Cestrum diurnum jest gatunkiem krótkowiecznym, oportunistycznym, którego cykl życiowy kończy się przed wkroczeniem lasu na zajęty przez niego teren. Roślina ta zasiedla tereny o średniorocznych opadach od 800 do 3000 mm, jednak najbardziej agresywnie kolonizuje tereny o opadach na poziomie od 1400 do 2400 mm. Toleruje wszystkie gleby, z wyjątkiem podmokłych, ale najczęściej występuje na glebach wapiennych[6].
Interakcje międzygatunkowe
Owoce tej rośliny stanowią składnik diety zagrożonego gołębia z gatunku Columba inornata. Trujące liście tej rośliny są okazjonalnie spożywane przez pasące się bydło[6].
Cechy fitochemiczne
Liście Cestrum diurnum zawierają kwas palmitynowy, kwas stearynowy i kwas oleinowy, a także furostanolowe saponiny sterydowe[7]. W liściach występują również silnie toksyczne glikozydy 1α,25-dihydroksywitaminy D (1,25-dihydroksycholekalcyferol), które po spożyciu powodują toksyczność witaminy D, prowadzącą do kalcynozy[6].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 16[5].

Systematyka i zmienność

[edytuj | edytuj kod]
Typ nomenklatoryczny
Lektotyp HERB. LINN. 258.4, wskazany w 1989 roku przez R. A. Howarda[8].
Podział gatunku[8]
  • Cestrum diurnum var. fasciatiflorum Dunal
  • Cestrum diurnum var. portoricense O.E. Schulz
  • Cestrum diurnum var. venenatum (Mill.) O.E. Schulz
  • Cestrum diurnum var. odontospermum (Jacq.) O.E. Schulz
  • Cestrum diurnum var. marcianum Proctor
  • Cestrum diurnum var. fastigiatum (Jacq.) Stehlé
  • Cestrum diurnum var. tinctorium (Jacq.) Maza

Nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]
Toponimia nazwy naukowej
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi bądź od greckiego słowa κέστρυμ (kestrum – narzędzie grawera), odnosząc się do kształtu główek pręcików, bądź od nazwy kestron użytej przez Dioskurydesa do opisu rośliny o podobnym wyglądzie[9]. Nazwa gatunkowa diurnum w języku łacińskim oznacza dzienny.
Nazwy zwyczajowe
Gatunek nie posiada nazwy zwyczajowej w języku polskim. W języku angielskim znany jest pod nazwą day-jasmine, rzadziej wild jasmine, inkbush lub Chinese inkberry. W języku hiszpańskim roślinę tę określa się jako dama de día, rufiana, galán de día lub saúco tintóreo[6].
Synonimy[4]
  • Cestrum album Ferrero ex Dun.
  • Cestrum diurnum var. fasciatiflorum Dunal
  • Cestrum diurnum var. fastigiatum (Jacq.) Stehlé
  • Cestrum diurnum var. marcianum Proctor
  • Cestrum diurnum var. odontospermum (Jacq.) O.E.Schulz
  • Cestrum diurnum var. portoricense O.E.Schulz
  • Cestrum diurnum var. tinctorium (Jacq.) M.Gómez
  • Cestrum diurnum var. venenatum (Mill.) O.E.Schulz
  • Cestrum elongatum Steud.
  • Cestrum fastigiatum Jacq.
  • Cestrum fastigiatum Jan
  • Cestrum laurifolium Fawc.
  • Cestrum nocturnum Griseb.
  • Cestrum odontospermum Jacq.
  • Cestrum pallidum Lam.
  • Cestrum tinctorium Jacq.
  • Cestrum tinctorium Griseb.
  • Cestrum venenatum Mill.
  • Cestrum vespertinum Lunan
Homonimy taksonomiczne[8]
  • Cestrum diurnum Griseb., Flora 144 (1864)
  • Cestrum diurnum West St., Croix 276 (1793)
  • Cestrum diurnum Dunal, Prodromus Systematis Naturalis Regni Vegetabilis 13(1): 667 (1852)
  • Cestrum diurnum Sessé & Moc., Flora Mexicana. 50 (1894)
  • Cestrum diurnum Kunth, Nova Genera et Species Plantarum (quarto ed.) 3: 61 (1818)

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Rośliny lecznicze
Ekstrakt z liści tej rośliny wykazuje silne działanie bakteriobójcze przeciwko pałeczce ropy błękitnej i gronkowcowi złocistemu[10].
Rośliny ozdobne
Rośliny z gatunku Cestrum diurnum są uprawiane na całym świecie, na obszarze klimatu tropikalnego, przede wszystkim z uwagi na atrakcyjne kwiatostany[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-22] (ang.).
  3. ↑ Cestrum diurnum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ a b GRIN Taxonomy for Plants. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-01-22].
  5. ↑ a b c d C.E. Benitez de Rojas i W.G. D;Arcy. The genera Cestrum and Sessea (Solanaceae: Cestreae) in Venezuela. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 85, s. 291–294, 1998. 
  6. ↑ a b c d e f g US Forest Service: Cestrum diurnum L.. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-01-22].
  7. ↑ Mostafa A. Fouad et al. Cesdiurins I–III, steroidal saponins from Cestrum diurnum L. „Journal of Natural Medicines”. 62 (2). s. 168–173. DOI: 10.1007/s11418-007-0211-2. 
  8. ↑ a b c Tropicos: Cestrum diurnum. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-01-22].
  9. ↑ Flora of Australia: Cestrum. [dostęp 2011-01-22].
  10. ↑ I. Bhattacharjee, A. Ghosh i G. Chandra. Antimicrobial activity of the essential oil of Cestrum diurnum (L.) (Solanales: Solanaceae). „African Journal of Biotechnology”. 4 (4), s. 371–374, 2005. ISSN 1684-5315.