Chana Kowalska

Chana Gitla Kowalska
Miejsce urodzenia

Włocławek

Data śmierci

1942 lub 1943

Dziedzina sztuki

malarstwo

Multimedia w Wikimedia Commons

Chana Gitla Kowalska, także Anna Kowalska (ur. we Włocławku, zm. 1942 lub 1943) – polska malarka i działaczka kulturalna żydowskiego pochodzenia.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Sztetl, 1934

Jej data urodzin nie jest pewna: w zależności od źródła pojawia się 1899[1][2], 1904[3], a nawet 1907 rok[4]. Urodziła się we Włocławku, w rodzinie senatora Jehudy Lejba Kowalskiego[3][4]. Jej dom rodzinny był miejscem spotkań dla intelektualistów[4]. Zaczęła rysować w wieku szesnastu lat[4]. W 1922 roku wzięła udział w wystawach zbiorowych w Warszawie[5], po czym wyjechała do Berlina[4][6], gdzie pobierała lekcje malarstwa[4]. W Niemczech poznała i wyszła za mąż za literata Barucha Winogórę[3][6].

Po przeprowadzce do Paryża osiadła na Montparnasse, gdzie ze względu na brak własnej przestrzeni do pracy korzystała z pracowni zaprzyjaźnionych artystów[4][7]. Należała do środowiska École de Paris[4][6], wystawiała m.in. w ramach Salonu Jesiennego (1930) i Salonu Niezależnych (1931)[3]. Jej naiwny styl malarstwa charakteryzował się silną kreską, wyrazistą gamą barwną i uproszczonymi sylwetkami: tymi środkami wyrazu oddawała przemijający świat dawnych sztetlów[6]. W jej twórczości przypominającej malarstwo ludowe można znaleźć wiele podobieństw z dziełami Marca Chagalla[6].

Kowalska angażowała się w działania lokalnego oddziału Kultur-Lige[4], z którym współorganizowała wystawę artystów żydowskich[3], związała się także z żydowskim środowiskiem komunistycznym[4]. Pisała o sztuce do prasy żydowskiej[4], jej teksty ukazywały się na łamach paryskiego „Naje Pres”, argentyńskiego „Naj Teater”, czy polskiego „Literarisze Bleter”[3]. Pełniła funkcję sekretarza związku żydowskich artystów i rzeźbiarzy[4]. W 1937 roku wzięła udział w Kongresie Kultury Żydowskiej Jidiszer Kultur Farband[3].

Podczas II wojny światowej działała we francuskim ruch oporu[3][4]. Po zatrzymaniu przez Gestapo była więziona w paryskich więzieniach, po czym deportowano ją[3][4] do Auschwitz-Birkenau[3]. W zależności od źródeł zginęła w 1942[1][7] lub 1943 roku[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Works - 100 for 100: Ben Uri, Past, Present and Future [online], Ben Uri Gallery and Museum [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  2. ↑ 17, rue Pierre-Leroux in Parijs [online], Nederlands.nl [dostęp 2021-11-20] (niderl.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Ernestyna Sandel, Kowalska Chana, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających: malarze, rzeźbiarze, graficy, t. IV, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, s. 198, ISBN 83-89101-08-4.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Chana Gitla KOWALSKA, [w:] Artistes juifs de l’Ecole de Paris 1905-1939 [online], Bureau d’art Ecole de Paris, 3 stycznia 2019 [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  5. ↑ Jerzy Malinowski, Malarstwo i rzeźba Żydów polskich w XIX i XX wieku, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 244, ISBN 83-01-13178-0.
  6. ↑ a b c d e Chana Kowalska, [w:] Sarah MacDougall i inni, Out of Chaos. Ben Uri: 100 Years in London, London: Ben Uri, 2015, s. 76, ISBN 978-0-900157-53-0.
  7. ↑ a b Work by Chana Kowalska [online], Ben Uri Collection [dostęp 2021-11-15].