Charzykowy

Charzykowy

wieś
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	chojnicki
Gmina	Chojnice
Wysokość	najwyższe wzniesienie – Góra Wolność 206,1 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	2047 (sołectwo)[2]
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	89-606[3]
Tablice rejestracyjne	GCH
SIMC	0081346
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chojnice Charzykowy
Położenie na mapie Polski Charzykowy
Położenie na mapie województwa pomorskiego Charzykowy
Położenie na mapie powiatu chojnickiego Charzykowy
53°44′01″N 17°30′39″E/53,733611 17,510833[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Charzykowy (kaszub. Charzëkòwë, niem. Müskendorf^[4][5]) – wieś turystyczno-letniskowa w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie chojnickim, w gminie Chojnice nad Jeziorem Charzykowskim^[6].

Integralne części wsi Charzykowy^[7][8]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0081352	Zacisze	część wsi

W Charzykowach znajduje się siedziba Parku Narodowego „Bory Tucholskie”, Zaborskiego Parku Krajobrazowego^[9] oraz najstarszego w Polsce klubu żeglarskiego – Chojnicki Klub Żeglarski (ChKŻ). W jego pobliżu mieści się również Ludowy Klub Sportowy Charzykowy (LKS). Połączenie z centrum Chojnic umożliwiają autobusy komunikacji miejskiej. W skład sołectwa wchodzą także miejscowości: Łukomie, Pomoc i Wolność.

Położenie wsi względem jeziora

Historia

Grody obronne

W 1967 w poszukiwananiu dawnych grodzisk wykonano badania sondażowe na Górze Zamkowej w sąsiedztwie jeziora Charzykowskiego^[10]. W okresie epoki żelaza w Charzykowach istniało grodzisko skrzynkowe^[11]. W pobliżu południowo-zachodnich brzegów jeziora Charzykowskiego znajdowały się 2 grody datowane na VIII-X wiek n.e. Ich celem prawdopodobnie było strzeżenie granicy międzyplemiennej^[12].

W składzie państwa krzyżackiego

W okresie państwa zakonu krzyżackiego Charzykowy znajdowały się w obszarze komturstwa tucholskiego^[13]. 3 lipca 1350 roku komtur człuchowski Ludolf von Hake zamienił folwark zakonny na 60 ogrodów po 10 morgów^[14]. W 1368 komtur tucholski Henryk von Thaba nadał Mikołajowi Rutcherinowi karczmę^[15]. W rejestrze zakonnym z 1420 roku informowano o istnieniu folwarku rybackiego^[16].

Okres Królestwa Polskiego i I Rzeczypospolitej

W drugiej połowie XVI wieku Charzykowy były wsią królewską znajdującą się w starostwie człuchowskim w województwie pomorskim^[17], w tym okresie znajdował się tam także młyn^[18]. W roku 1565 Charzykowy były wsią zagrodniczą z jedną karczmą^[19].

Około 1630 dzięki przywilejowi Joanny Katarzyny Radziwiłłówny Leszczyńskiej (żona podkanclerzego koronnego Bogusława Leszczyńskiego) powstała w Charzykowach papiernia chojnicka^[20]. Lustracja z 1664 roku wykazała spadek liczby zagrodników z 17 (przed potopem szwedzkim) do 5^[21], zniszczeniu uległa także karczma^[22]. Inwentarze z lat 1676 i 1753 wskazują rybołówstwo jako podstawowe zajęcie mieszkańców. Rybacy łowili w jeziorach Charzykowskim, Cyna, Człuchowskim, Gostyńskim, Jęczniki, Koniszewo, Mąkowa i Sporacz^[23]. W miejscowości odnotowano działalność kowala (1624, 1765)^[24]. W 1753 Charzykowy były wsią gburską^[25], a w 1765 odnotowano istnienie karczmy^[26].

XX wiek

Przed wybuchem I wojny światowej Charzykowy stały się modną miejscowością letniskową z pensjonatami dla wczasowiczów oraz willami bogatych mieszkańców Chojnic. Dzięki pracy Ottona Weilanda który utworzył w 1922 Chojnicki Klub Żeglarski (uważany za początek polskiego żeglarstwa śródlądowego) w miejscowości rozwinęło się żeglarstwo wodne i lodowe na jeziorze Charzykowskim (wtedy nazywanym Łukomie), odbywały się regaty, mistrzostwa Polski w żeglarstwie w latach 1925-1927 i w 1928 w bojerach^[27].

W okresie II Rzeczypospolitej stacjonowała tu placówka Straży Granicznej Inspektoratu Granicznego nr 7 „Chojnice”^[28].

W 1921 miejscowość zamieszkiwało 375 mieszkańców w 60 domach^[29]. W 1927 Niemcy stanowili 58,9% mieszkańców^[30]. W 1926 przy szkole w Charzykowach (określonej w 1935 jako jednoklasowej^[31]) powstała filia biblioteki samorządowej^[32].

Od grudnia 1940 istniał Obwód Urzędowy Charzykowy (Müskendorf) obejmujący 2661 mieszkańców (327 w Charzykowach) którym zarządzał komisarza Max Kroening. Wiosną 1944 cały teren przywrócono do gminy Chojnice-wieś. Miejscowość pozostała znacznym ośrodkiem sportów wodnych^[33]. 22 lutego 1945 (lub 25 lutego^[34]) 2 Front Białoruski zajął Charzykowy^[35].

Po wojnie odżył Klub Żeglarski Chojnice, jego pierwszym prezesem został w kwietniu 1945 Otton Weiland. Wskutek ówczesnych wymogów politycznych klub rozwiązano w 1950, sprzęt i nieruchomości przejął Kolejowy Klub Sportowy Kolejarz^[36]. W latach 50. żeglarstwo uprawiał Ludowy Zespół Sportowy w Charzykowach, w 1958 na jego bazie powstał Ludowy Klub Sportowy^[37]. W 1970 powstał Chojnicki Klub Żeglarski w wyniku czego w Charzykowach powstał jeden z najsilniejszych ośrodków żeglarskich w kraju^[38].

W II połowie lat 40 Miejska Rada Narodowa w Chojnicach rozpoczęła starania o przyłączenie Charzyków do Chojnic w celu poprawy warunków wypoczynkowych. W lutym 1950 zapadła decyzja o przyłączeniu Charzyków wraz Zaciszem w granice Chojnic jako osiedle^[39][40][41]. W 1954 w wyniku reformy administracji terenowej (zastąpienie gmin gromadami) wieś została odłączona od Chojnic. Kolejna nieudana próba połączenia nastąpiła w 1961. Mimo tej sytuacji doszło do szybkiej zmiany charakteru wsi z rolniczo-rybackiej na wczasową^[41].

|W latach 1954-1959 wieś była siedzibą gromady Charzykowy. 2 wrześnie 1959 rozwiązano gromady Angowice, Zbeniny i Pawłowo włączając je do gromady charzykowskiej oraz zadecydowano o przeniesieniu siedziby gromady z Charzyków do Chojnic. W 1962 dołączono do gromady Moszczenicę^[42]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.^{[potrzebny przypis]}

W 1959 powstała w Chojnicach pierwsza stała linia autobusowa numer 1 która wkrótce został wydłużona do Charzyków. 2 lutego 1964 otworzono siedmioklasową szkołę podstawową, jako trzeci pomnik 1000-lecia. 14 I 1967 nadano szkole imię Aleksandra Zawadzkiego otworzono przy szkole internat. 22 lipca 1967 otwarto wiejski ośrodek zdrowia. W 1979 ustanowiono parafię w Charzykowach^[43][44].

W miejscowości działał Zakład Rybacki Charzykowy^[45], wcześniej jako Państwowe Gospodarstwo Rybackie Charzykowy^[46].

III Rzeczpospolita

W 1992 sołectwo Charzykowy posiadało 982 mieszkańców^[47]. W trakcie V kadencji władz gminy Chojnice (2006-2010) oddano do użytku promenadę spacerowo-rowerową wraz z przystanią dla jachtów^[48]. W miejscowości działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej^[48].

Zobacz też

• Triathlon Charzykowy na liście imprez triathlonowych w Polsce
• Park Narodowy „Bory Tucholskie”

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 15122
2. AKTUALNOŚCI Z GMINY CHOJNICE 2021/2022 [online], gminachojnice.pl [dostęp 2024-04-22]  (pol.).
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 139 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. Gemeinde- und Wohnplatzlexikon des Reichsgaus Danzig-Westpreussen, 1944
5. Meyers Orts- und Verkehrs-lexikon des deutschen Reichs
6. PiotrP. Skurzyński PiotrP., Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 303, ISBN 978-83-7495-133-3 .
7. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
8. GUS. Rejestr TERYT
9. Strona Zaborskiego Parku Krajobrazowego
10. Knopek 2010 ↓, s. 193-194.
11. Knopek 2010 ↓, s. 20.
12. Knopek 2013 ↓, s. 32.
13. Knopek 2013 ↓, s. 82.
14. Knopek 2010 ↓, s. 40.
15. Knopek 2010 ↓, s. 47.
16. Knopek 2010 ↓, s. 56.
17. Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 81.
18. Knopek 2013 ↓, s. 186.
19. Knopek 2013 ↓, s. 150,184.
20. Knopek 2010 ↓, s. 73.
21. Knopek 2013 ↓, s. 119.
22. Knopek 2013 ↓, s. 185.
23. Knopek 2013 ↓, s. 188.
24. Knopek 2013 ↓, s. 187.
25. Knopek 2013 ↓, s. 150.
26. Knopek 2013 ↓, s. 184.
27. Knopek 2013 ↓, s. 415.
28. Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 19. ISBN 83-87424-77-3.
29. Knopek 2010 ↓, s. 139.
30. Knopek 2013 ↓, s. 248.
31. Knopek 2013 ↓, s. 404.
32. Knopek 2013 ↓, s. 407.
33. Knopek 2013 ↓, s. 467-468.
34. Knopek 2010 ↓, s. 162.
35. Knopek 2013 ↓, s. 463.
36. Knopek 2013 ↓, s. 540.
37. Knopek 2013 ↓, s. 579.
38. Knopek 2013 ↓, s. 608.
39. Dz.U. 1950 nr 3 poz. 25
40. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63
41. Knopek 2013 ↓, s. 606-607.
42. Knopek 2010 ↓, s. 178,184,187.
43. Knopek 2013 ↓, s. 588,611.
44. Knopek 2010 ↓, s. 189,193.
45. M.P. z 1977 r. nr 19, poz. 107
46. M.P. z 1974 r. nr 32, poz. 194
47. Knopek 2013 ↓, s. 634.
48. Knopek 2013 ↓, s. 638.

Bibliografia

• Jacek Knopek: Dzieje ziemi i powiatu chojnickiego. T. I: Przeszłość i teraźniejszość ziemi chojnickiej. Chojnice: 2013. ISBN 978-83-62097-56-2. [dostęp 2024-04-18].
• Jacek Knopek: Dzieje ziemi i powiatu chojnickiego. T. II: Kalendarium ziemi chojnickiej. Chojnice: 2010. ISBN 978-83-62097-25-8. [dostęp 2024-04-18].

Linki zewnętrzne

• Charzykowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 549 .

Kontrola autorytatywna (wieś w Polsce):

• VIAF: 158316661
• LCCN: n83183095
• GND: 4601841-4
• J9U: 987007559965005171