Chotel Czerwony

Chotel Czerwony

wieś
Panorama wsi
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	buski
Gmina	Wiślica
Liczba ludności (2011)	437[2][3]
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	28-160[4]
Tablice rejestracyjne	TBU
SIMC	0276920[5]
Położenie na mapie gminy Wiślica Chotel Czerwony
Położenie na mapie Polski Chotel Czerwony
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Chotel Czerwony
Położenie na mapie powiatu buskiego Chotel Czerwony
50°22′53″N 20°42′32″E/50,381389 20,708889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół św. Bartłomieja

Figura św. Jana Nepomucena

Chotel Czerwony – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie buskim, w gminie Wiślica^[5][6].

Wieś jest siedzibą parafii do której należą: Chotel Czerwony, Bilczów, Brzezie, Gluzy, Hołudza, Łatanice oraz przysiółek Aleksandrów w Skorocicach.

Integralne części wsi Chotel Czerwony^[5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0276937	Chochoł	część wsi
0276943	Gaj	część wsi
0276950	Komornicze-Książyzna	część wsi
0276966	Poddębie	część wsi
0276972	Zagórze	część wsi
0276989	Zawierzbie	część wsi

Położenie

Wieś położona jest na Ponidziu, w Niecce Soleckiej, na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego, w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatów przyrody Przęślin i Góry Wschodnie. Przez miejscowość przepływa rzeka Maskalis, lewy dopływ Nidy.

W okolicy znajdują się wychodnie gipsu. U podnóża wzgórza kościelnego można zobaczyć kilkumetrowej wysokości kryształy tego minerału. Niektóre z nich zabliźniaczone są w tzw. „jaskółczy ogon”. Wewnątrz wzgórza usytuowany jest wykuty na długość około 20 metrów korytarz, zwany przez miejscową ludność „kuchnią proboszcza”.

Miejscowość znajduje się ok. 13 km na południe od Buska-Zdroju i 2 km na wschód od drogi wojewódzkiej nr 776 z Buska do Wiślicy.

Przez wieś przechodzi niebieski szlak turystyczny z Pińczowa do Wiślicy. Miejscowość znajduje się na odnowionej trasie Małopolskiej Drogi św. Jakuba z Sandomierza do Tyńca, która jest odzwierciedleniem dawnej średniowiecznej drogi do Santiago de Compostela.

Historia

W dawnych źródłach wieś zapisywana była pod nazwą Chotel lub Rubea Ecclesia, tj. Czerwony Kościół. Najstarsza zachowana wzmianka pochodzi z 1244 r., kiedy to przy nadaniu klasztorowi w Mogile, połowy folwarku Wąchowa, jako świadek wymieniany jest Bryk z Chotla (Brictius de Chotel). W 1313 r. wybudowano tutaj drewniany kościół. Według dokumentu z 1325 r. plebanem w Chotlu był Boguchwał.

Według Jana Długosza parafia w Chotlu należała do najstarszych w okolicy. Była ona początkowo bardzo rozległa, jej ziemie sięgały aż po okolice Chmielnika. W późniejszym okresie wydzielano z niej sąsiednie parafie. Z jej podatków fundowano i uposażono kustosza wiślickiego, prepozyta i kantora. Korzystały z niej prebendy wiślickie nazywane stóżycką i widuchowską. Według Długosza kustosz wiślicki miał tu folwark i dwór z ogrodem. Dwa łany ziemi oraz łąkę posiadał tutaj biskup krakowski.

Wieś w kolejnych źródłach wymieniana była jako własność kapituły wiślickiej. W 1440 r. Jan Długosz, który był wówczas kustoszem kolegiaty wiślickiej, ufundował nowy kościół, na miejsce drewnianej świątyni, która była już wówczas stara i spróchniała. Nowa budowla powstała z kamienia ciosowego. Za czasów Długosza plebanem w Chotlu był Mikołaj z Bejsc. Do parafii należały wsie: Chotel, Gluzy, Bilczów, Hołudza i Łatanice. Dziesięcinę plebanowi z Chotla oddawały także wsie Olganów i Radzanów z parafii w Dobrowodzie.

Wypis z wizytacji z 1595 r. świadczy, że już wówczas w Chotlu istniała szkoła. Z 1690 r. pochodzi zapis, w którym Andrzej Grabianowski, kustosz wiślicki i miejscowy proboszcz, nakłada czynsz od 15 krów na chotelskich chłopów. Chłopi z Chotla płacili od krowy czynsz po grzywnie dla ubogich.

Istniała tutaj szkoła gminna. W 1827 r. w Chotlu Czerwonym było 52 domy i 362 mieszkańców.

Pod koniec zimy 1943 Niemcy zamordowali w Chotlu Czerwonym czworo Żydów ukrywających się we wsi, a gospodarza, u którego się ukrywali, zamordowali w Busku. Wczesną wiosną tego samego roku Niemcy zamordowali małżeństwo, które ukrywało Żydów^[7].

W XIX w. i do 1950 roku miejscowość była siedzibą gminy Chotel^[8], przemianowana na gminę Wiślica. W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Chotel Czerwony, po jej zniesieniu w gromadzie Wiślica, a od 1973 r. w gminie Wiślica. W latach 1975–1998 Chotel Czerwony administracyjnie należał do województwa kieleckiego.

Zabytki

• Gotycki kościół pw. św. Bartłomieja, wpisany wraz z cmentarzem kościelnym do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.80/1-2 z 7.11.1947 i z 19.02.1966)^[9],
• Figura św. Jana Nepomucena.

Osoby związane z Chotlem Czerwonym

• Wit z Chotela, Vitus z Chotla herbu Janina – biskup płocki, fundator kilku klasztorów norbertanów na terenie Polski.
• Dzierżko herbu Janina – brat Wita z Chotela, właściciel części osady buskiej, fundator kościoła i klasztoru norbertanek w Busku^[10].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 16387
2. Wieś Chotel Czerwony w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-02-22] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 154 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
5. GUS. Wyszukiwarka TERYT
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. Eugeniusz Fąfara Gehenna ludności żydowskiej Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1983 s. 495-499, ISBN 83-205-3452-6.
8. Dz.U. z 1950 r. nr 41, poz. 367
9. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 5 [dostęp 2015-10-12] .
10. Michał Jurecki, Ponidzie. W świętokrzyskim stepie, Wydanie III, Kraków 2007, ISBN 978-83-60506-94-3. Rozdział: Busko-Zdrój, s. 44.

Bibliografia

• ks. Jan Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Pińczowskiem, Skalbmierskiem i Wiślickiem, Mariówka 1927
• Maria i Przemysław Plichowie, Ponidzie. Szlaki turystyczne, Warszawa 1985

Linki zewnętrzne

• Chotel Czerwony, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 637 .
• Chotel Czerwony wg ks. Wiśniewskiego (1927). e-tour.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-10-01)].
• Kościół św. Bartłomieja w Chotlu Czerwonym – panorama wnętrza