Chyrzyna

Chyrzyna

wieś
Przeprawa promowa Chyrzyna-Krzywcza
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przemyski
Gmina	Krzywcza
Liczba ludności (2020)	126[2]
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-741[3]
Tablice rejestracyjne	RPR
SIMC	0605105[4]
Położenie na mapie gminy Krzywcza Chyrzyna
Położenie na mapie Polski Chyrzyna
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Chyrzyna
Położenie na mapie powiatu przemyskiego Chyrzyna
49°47′11″N 22°32′25″E/49,786389 22,540278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Drewniana cerkiew w Chyrzynce

Chyrzyna – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Krzywcza^[4][5]}.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Miejscowość leżąca naprzeciw Krzywczy po drugiej stronie Sanu.

Części wsi

Integralne części wsi Chyrzyna^[4][5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0605111	Chyrzynka	część wsi

Historia

Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1398, wtedy wieś ta wchodziła w skład uposażenia parafii Krzywcza. Jej pierwsza nazwa brzmiała w tym okresie Chiziny. W miejscowości archeolodzy odkryli ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego.

Chyrzyna była kolejno własnością braci Jana i Szymona, synów Dziersława z Brześcia, następnie Rafała z Krzywczy i jego sukcesorów. W 1518 nabyli ją Orzechowscy, a od 1625 właścicielami byli Krasiccy, w 1723 przeszła w ręce Woronowiczów. Na początku XIX w. kupił Chyrzynę Joachim Boznański, a od 1818 była własnością Józefa Pawlikowskiego, potem Starzeńskich. Ostatnimi właścicielami tych dóbr ziemskich byli Bocheńscy.

W 1507 w Chyrzynie istniała już parafia prawosławna. Następnie po przyjęciu Unii przez Rusinów przez wiele lat istniała parafia greckokatolicka, w 1805 pw. św. Szymona Słupnika, której parochem był ks. Symeon Kopystyński. Pod takim samym wezwaniem znajdowała się w miejscowości cerkiew. Terenem prawdopodobnej lokalizacji było miejsce obecnej szkoły. Nie jest rzeczą jasną, z jakich powodów przeniesiono parafię z Chyrzyny do Chyrzynki. Miejscowości te, kiedyś odrębne wsie, dziś są połączone terytorialnie. Faktem jest, że w roku 1857 wybudowano tam cerkiew pw. Św. Szymona Słupnika z fundacji Adama hr.Starzeńskiego.

Do dziś obok leśniczówki w Chyrzynce znajduje się cerkiew wybudowana - jak już wspomniano - w 1857 (odnawiana w 1911). Na sklepieniu i na ścianach zachowała się w dość dobrym stanie polichromia.

W 1785 Chyrzyna wraz z Chyrzynką tworzyły wspólną gminę katastralną, w której mieszkało 328 osób. Zaś 1880 żyły w Chyrzynie 424 osoby (365 grek., 45 rzym., 14 mojż.).

Jeszcze przed 1914 funkcjonował prom łączący Chyrzynę z Krzywczą.

W okresie II wojny światowej od września 1939 do czerwca 1941 Chyrzyna była miejscowością graniczną pomiędzy Ukrainą Radziecką a Niemcami. O tamtych czasach przypominają rozrzucone po lasach resztki żelbetonowych bunkrów radzieckiej linii obrony (linia Mołotowa). W okresie wysiedleń miejscowość bardzo ucierpiała. Pozostała w niej zaledwie 1/3 z przedwojennej liczby mieszkańców.

W Chyrzynie znajdowała się szkoła wybudowana w okresie powojennym tzw. 1000-latka. W sezonie letnim służyła przez szereg lat jako schronisko młodzieżowe. Obecnie własność prywatna.

Na początku 2015 rozpoczęła się budowa mostu na Sanie, który ma połączyć Chyrzynę z Krzywczą, w miejsce istniejącej obecnie przeprawy promowej, która realizowana jest przez Firmę Eurovia Polska S.A. z grupy Vinci.

Demografia

• 1785 – 242 grekokatolików, 20 rzymskich katolików, 8 żydów
• 1859 – 338 grekokatolików
• 1879 – 390 grekokatolików
• 1899 – 374 grekokatolików
• 1938 – 504 grekokatolików (brak informacji o innych wyznaniach)

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 17061
2. Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 16 [dostęp 2022-01-23]
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT
5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

Bibliografia

• Piotr Haszczyn - Zarys dziejów parafii w Krzywczy 1398-1998, Krzywcza 1998, ISBN 83-910485-0-0

Linki zewnętrzne

• Chyrzyna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 669 .