Cippus

Typowy cippus rzymski z I w. n.e.
Etruski cippus nagrobny z Orvieto w kształcie głowy wojownika

Cippus (łac. cīppŭs – słup, pal[1]) – w starożytnym Rzymie kamienny element różnego kształtu, znaczący miejsce pochówku lub terytorialną granicę.

Pierwotnie słup graniczny stawiany przy drogach, rzekach i świątyniach, wykonany z drewna lub częściej z kamienia, często o zgeometryzowanej lub dekoracyjnej formie[2]. Znajdujący się w Museo Archeologico Nazionale dell'Umbria w Perugii Cippus Perusinus ma wyrytą jedną z najdłuższych znanych inskrypcji etruskich, informującą o umowie 2 właścicieli sąsiadujących ze sobą posiadłości.

Cippusy stawiano również przy miejscach pochówków z wyrytymi personaliami zmarłego, stąd z czasem termin ten zaczęto stosować dla określenia kamieni nagrobnych i podobnych obiektów sepulkralnych (jednak bez wnęki na prochy[2]). Cippusy grobowe różnią się od granicznych typologią i dekoracją w zależności od miejsca i czasu powstania. Cippusy z Chiusi (z okresu między pierwszą połową VI wieku a pierwszym dziesięcioleciem V wieku p.n.e.) miały kształt cylindra lub prostopadłościanu i były bogato zdobione reliefami przedstawiającymi sceny taneczne, igrzyska, uczty; ich zwieńczeniem była kula lub szyszka pinii.

W innym znaczeniu termin cippus pojawia się u Juliusza Cezara w pamiętnikach O wojnie galijskiej (VII,73) na określenie systemu obronnego Rzymian, stworzonego przed bitwą pod Alezją. Obronę zewnętrzną stanowiły zasieki wykonane z pni drzew z mocnymi gałęziami. Na górze były zaostrzone, zaś podstawy mocno ze sobą związane i zakopane w ziemię w pięciu szeregach, co skutkowało uniemożliwieniem przedostania się przez gąszcz pni i gałęzi[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Słownik łacińsko-polski. Warszawa: PWN, 1990, s. 86.
  2. ↑ a b Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 72. ISBN 83-01-12365-6.
  3. ↑ Friedrich Lübker's Reallexikon des classischen Alterthums. Leipzig: B.G. Teubner, 1882, s. 252.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z. Zdzisław Piszczek (red.). Wyd. 5. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983. ISBN 83-010-3529-3.
  • Encyklopedia sztuki starożytnej. Europa– Azja – Afryka – Ameryka. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe/Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 161. ISBN 83-221-0684-X.