Ciżmówka miękka

Ciżmówka miękka
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

ciżmówkowate

Rodzaj

ciżmówka

Gatunek

ciżmówka miękka

Nazwa systematyczna
Crepidotus mollis (Schaeff.) Staude
Schwämme Mitteldeutschl. 25: 71 (1857)
Multimedia w Wikimedia Commons
Blaszki ciżmówki miękkiej

Ciżmówka miękka (Crepidotus mollis (Schaeff.) Staude) – gatunek grzybów należący do rodziny ciżmówkowatych (Crepidotaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji: Crepidotus, Crepidotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schäffer nadając mu nazwę Agaricus mollis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1857 r. Friedrich Staude, przenosząc go do rodzaju Crepidotus[1].

Ma ponad 20 synonimów naukowych:

  • Agaricus canescens Batsch 1783
  • Agaricus gelatinosus J.F. Gmel. 1792
  • Agaricus mollis Schrad. 1794
  • Agaricus mollis Schaeff. 1774
  • Agaricus mollis Schaeff. 1774, subsp. mollis
  • Agaricus ralfsii Berk. & Broome 1883
  • Crepidopus mollis (Schaeff.) Gray 1821
  • Crepidotus ralfsii (Berk. & Broome) Sacc. 1887
  • Derminus mollis (Schaeff.) J. Schröt. 1889[2].

Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1888 r.[3] W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też inne nazwy: bedłka miękka, skórzak miękki, skórzak nieckowaty, obutek miękki[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Owocnik

Jednoroczne o średnicy 0,5–3 cm i grubości 3–5 mm. Trzon niewielki i występuje tylko u młodych owocników, później zanika[5]. Owocnik jest nerkowaty lub muszlowaty, cienki i przyrośnięty bokiem, brzegi u młodych okazów podwinięte. Powierzchnia w kolorze od białego do szaroochrowego, gładka, matowa. Skórka daje się łatwo ściągnąć[6]. Pod skórką znajduje się galaretowata warstwa, nadająca owocnikowi sprężystość i miękkość[7]. Hymenofor blaszkowaty. Blaszki rozchodzą się promieniście od miejsca przyrośnięcia kapelusza do podłoża. Są gęste i cienkie, u młodych okazów kremowe, u starszych cynamonowobrązowe, na koniec szarobrązowe[7]. Ostrza blaszek pokryte są żelatynową warstwą (tą samą, co w kapeluszu pod skórką)[6]. Miąższ: cienki, biały, o łagodnym smaku i niewyraźnym zapachu[7].

Wysyp zarodników

Brązowy. Zarodniki szerokoeliptyczne, gładkie, o rozmiarach 7-9 × 5–7 μm[8].

Cechy mikroskopowe

Podstawki 12–30 × 6–9 µm, walcowato-maczugowate, 4-zarodnikowe. Zarodniki 7,0–10,0 × 5,0–6,0 (–6,5) µm, Q = 1,42–1,82, elipsoidalne, w widoku z boku migdałowate, gładkie, w KOH żółtawobrązowe, grubościenne, zwykle z jedną, rzadziej dwoma dużymi i kilkoma małymi gutulami, cienkościenne. W niektórych zarodnikach wewnętrzna ściana wpukla się do wewnątrz, przypominając kalus lub niewyraźne pory rostkowe. Cheilocystydy 32–55 × 6–10 µm, nieregularnie cylindryczne, butelkowate do lekko wrzecionowatych, z rozwartym, a czasami główkowatym lub nieco główkowatym wierzchołkiem, rzadko rozgałęzione lub z przegrodami, często zatopione w galaretowatej substancji całkowicie zakrywające krawędź blaszek. Bazydiole, podstawki i cheilocystydy rzadko o złotożółtej, gładkiej zawartości. Trama blaszek rzadko galaretowata. Skórka z dolną warstwą równoległych strzępek o szerokości 3–5 µm, szklistych, nie inkrustowanych, a górna warstwa ze szklistych do bladożółtych strzępek o szerokości 4–12 µm, z ziarnistym lub drobno inkrustowanym pigmentem, ale nigdy silnie inkrustowanych lub silnie pigmentowanych. Pod skórką występuje zazwyczaj dobrze rozwinięta warstwa galaretowatych strzępek, strzępki takie sporadycznie występują także w tramie kapelusza i tramie blaszek. W KOH są szkliste do złocistożółtych[9].

Gatunki podobne

Istnieje wiele podobnych gatunków ciżmówki, ale żaden z nich nie ma galaretowatej warstwy. Ta cecha pozwala łatwo oznaczyć ten gatunek (warstwę można wyczuć palcami, lub zobaczyć przez lupę na przekroju poprzecznym). Inne podobne morfologicznie gatunki to m.in.: ciżmówka płaska (Crepidotis applanatus) i Crepidotus crocophyllusref name=wag/>. Górną stroną podobna jest także fałdówka kędzierzawa (Plicaturopsis crispa), ale na stronie spodniej nie ma blaszek, lecz fałdki[6].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i na wielu wyspach[10]. W Polsce jest pospolita[4].

Grzyb nadrzewny występujący w lasach liściastych i mieszanych, także w parkach, na łąkach, w górach głównie w niższych partiach. Rośnie na martwym drewnie drzew liściastych (na gałązkach, pniach). Występuje grupowo, owocniki pojawiają się od maja do października[5]. Występuje na: kasztanowcu zwyczajnym, topoli osice i dębie[4].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Grzyb saprotroficzny wywołujący białą zgniliznę drewna[5]. W Europie gatunek ten ze względu na marne walory smakowe i niewielki rozmiar nie jest zbierany do celów spożywczych[6]. W Hongkongu jednak i w Nepalu jest grzybem jadalnym[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
  3. ↑ F. Błoński, Spis roślin skrytokwiatowych zebranych w r. 1887 w Puszczy Białowieskiej (Lists of cryptogamic plants collected in 1887 in Puszcza Białowieska Primeval Forests), „Pamiętn. Fizjogr''”, 8, 1888, s. 75–96.
  4. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  5. ↑ a b c Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7.
  6. ↑ a b c d Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
  7. ↑ a b c Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  8. ↑ Crepidotus mollis [online], Rogers Mushroom [dostęp 2012-10-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  9. ↑ Zacharoula Gonou, Panagiotis Delivorias, Studies on basidiomycetes in Greece 1: The genus Crepidotus, „Mycotaxon”, 94, październik 2005, s. 5–42 [dostęp 2023-01-19].
  10. ↑ Występowanie Crepidotus mollis na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-01-19].
  11. ↑ Eric Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004, ISBN 92-5-105157-7.