| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Cynosphenodon | ||
| Gatunki | |||
| |||
Cynosphenodon – rodzaj sfenodonta z rodziny hatteriowatych (Sphenodontidae) żyjącego w środkowej jurze na obecnych terenach Ameryki Północnej. Został opisany w 1996 roku przez Víctora-Hugo Reynoso w oparciu o prawą kość zębową z zachowanym kompletnym rzędem zębów (IGM 6652) odnalezioną w dolnej części formacji La Boca w Kanionie Huizachal, około 15 km na południowy zachód od miasta Ciudad Victoria w meksykańskim stanie Tamaulipas. Początkowo jej wiek oceniano na wczesną jurę[1], jednak późniejsze analizy sugerują, że jej skały pochodzą z końca wczesnej jury[2]. Oprócz niej odkryto również kilka innych kości zębowych oraz prawą kość szczękową. Cynosphenodon cechował się niewielkimi rozmiarami i dużym podobieństwem do współczesnej hatterii. Główną cechą łączącą te dwa rodzaje jest obecność z przodu szczęk jednego zęba przypominającego kieł[1]. Schemat rozwoju zębów również jest bardzo podobny u Cynosphenodon i hatterii. Ząb przypominający kieł jest zębem stałym drugiej generacji, zastępującym ząb stały pierwszej generacji, a jego rozwój łączy pięć synapomorfii z rozwojem analogicznego zęba u tuatary[3].
Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Reynoso (1996) Cynosphenodon jest taksonem siostrzanym hatterii[1], co wspierają badania biologii rozwoju oraz prawdopodobna homologia zęba przypominającego kieł u przedstawicieli obu tych rodzajów[3]. Oprócz hatterii Cynosphenodon mógł być również blisko spokrewniony z Theretairus oraz prawdopodobnie jadowitą Sphenovipera[4].
Nazwa Cynosphenodon pochodzi od greckiego słowa cyno, oznaczającego psa (podczas gdy cynodon oznacza „kieł”), i odnosi się do charakterystycznego, przypominającego kieł zęba znajdującego się z przodu szczęk oraz podobieństwa do hatterii. Nazwa gatunkowa gatunku typowego, huizachalensis, pochodzi od Kanionu Huizachal, gdzie odnaleziono holotyp[1].